U vreme njihovog razvoja 1915. godine, lake krstarice klase Java smatrane su i boljima od sličnih brodova u britanskoj i nemačkoj mornarici. Gradnja brodova ove klase se toliko odužila da su po uvodjenju u operativu bili več daleko zastareli. Kao i ostali holandski brodovi, i dizajn ovih brodova je bio nalik ostalima koji su službovali u najznačajnijoj holandskoj koloniji, Istočnoj Indiji. Plan je bio da to budu najmočniji ratni brodovi u tom regionu, naročito nakon povlačenja davno zastarelih holandskih bojnih brodova. Po dizajnu, bili su veči od lakih krstarica u nemačko i britanskoj floti. Imali su deplasman od nekih 6 670 tona, što je bio rezultat naoružavanja broda sa 10 topova kalibra 5.9 inča. Šema oklopne zaštite sastojoala se iz oklopnog pojasa debljine 75 mm (na vodenoj liniji) koja je pokrivala i mašinski prostor i municione komore, i bio redukovan na 50 mm u pojasu koji je štitio kormilarski uredjaj. Horizontalna komonenta zaštite obuhvatala je oklop palube debljine od 25 do 50 mm. Komandni toranj je bio okloplen sa 125 mm, dok su čela artiljerijskih kupola bila debela 100 mm.
Krstarica "Java" u Sidneju, 1930. godine sa razaračima "De Ruyter" i "Evertsen".
Što se tiče pogonske grupe brodova, očit je nemački uticaj. Ugradjivani su setovi koje su činili kotlovi Schulz-Thornycroft i turbine Germania. Kod krstarice „Sumatra“ došlo je do promene usled velikog požara koji je zahvatio brodogradilište, kada su izgoreli delovi za pogon ovog broda. Tako su ugradjene turbine Zoelly. Ova izmena je kasnije izazvala odredjene probleme u eksploataciji broda. Proračunska snaga je iznosila 72 000 KS, koliko je bilo neophodno da se brod ove tonaže ubrza do 31 čv. Brod je imao tri osovinsksa voda, a kao pogonsko gorivo upotrebljavalo se lož ulje, koga je u Istočnoj Indiji bilo u dovoljnim količinama.
Glavno brodsko naoružanje činilo je 10 topova kalibra 150 mm. Sekundarno naoružanje su činili topovi 75 mm. U početku nije bilo predvidjeno ni torpedno naoružanje, niti ukrcavanje aviona.
Prva dva broda iz klase naručena su 1916. godine, dok je narudžba za treči brod, koji je ubrzo i otkazan, položena 14. juna 1917. godine.
Avioni i sohe dodate su nakon završetka izgradnje brodova. Prvi avioni koji su ukrcani bili su britanski avioni Fairey IIID, po dva na svaki brod. Ovaj tip aviona se pokazao kao suviše nežan za uslove koji su vladali u Istočnoj Indiji, tako da su ubrzo zamenjeni Fokerovim modelom C.VIIW.
Remont i modernizacija lakih krstarica klase Java izvršena je u periodu 1934-35. godine. Tada su demontirani PAM-ovi kalibra 7.62 mm a ugradjeni su 6 (na krstarici Sumatra) odnosno 4 (na krstarici Java) topova 40mm Mk III Bofors u dvostrukim lafetima. Ugradjena su i po 4 mitraljeza kalibra 12,7 mm.
Po izbijanju rata sa Nemačkom, Java je uzela učešče u pračenju konvoja u Istočnoj Indiji. Na sličnim zadacima se nalazila i u vremenu izbijanja rata na Pacifiku. tada postaje jedinica pod komandom Savezničke udarne grupe kojom je komandovao holandski admiral Doorman. Prvo vatreno krštenje ima u bici u vratima Banka 13/14. februara 1942. godine. Sličan poduhvat se odigrava 18. februara protiv iskrcavanja na Bali, kada Java oštečuje transport,dok savezničke snage gube jedan razarač. 27. februara isplovljava u akciju presretanja japanskih snaga koje su vršile invaziju na ostrvo Javu. U bici u Javanskom moru krstarica Java dobija torpedo sa japanske krstarice Nachi i tone na nekih 40 milja ZJZ od ostrva Balvean.
Krstarica "Sumatra" u punoj brzini u vratima Madura
Krstarica Sumatra se nalazila u Vlisingenu, čekajuči remont, kada je započeo Drugi svetski rat. Uspeva da isplovi i umakne za Britaniju 11. maja 1940. godine. Izmedju 2. i 11. juna plovi za Kanadu, gde iskrcava članove Kraljevske porodice, a potom plovi za holandsku Zapadnu Indiju. Po uplovljenju u luku Kurasao 22. juna, preuzima akcije protiv nemačkih rejdera u Karipskom moru, centralnom Atlantiku i Antilima.
Iz Kurasaoa isplovljava 7. avgusta i plovi za Južnu Afriku, odakle plovi za Istočnu Indiju, gde uplovljava sredinom oktobra 1940. godine. Tada posada dobija premeštaj na druge brodova, a Sumatra ostaje u dugo očekivanom remontu. Po ulasku Japana u rat, 27. januara 1942. godine je ponovo uvode u operativu, sa nedovršenim remontom i samo sa osnovnom posadom. Uplovljava u Trinkomale 15. februara i tu ostaje do 16. aprila, kada isplovljava za Bombaj i dalje opremanje. Iz Bombaja plovi za Kolombo, odakle isplovljava za Britaniju 1. avgusta. U britansku luku Portsmaut uplovljava 30. oktobra 1942. godine. Od novembra 1942. godine ostaje u operativi ali sa redukovanom posadom. U tom statusu ostaje sve do maja 1944. godine kada je pripremaju za potapanje ispred obale Normandije. 9. juna 1944. je potapaju kako bi napravili gat za pristajanje transportnih brodova.