Patrolni brod je ratni brod namenjen za obezbeđenje drugih brodova i važnijih morskih područja,uglavnom u uskim morima i obalnim vodama,od dejstva neprijateljskih podmornica i manjih površinskih brodova.Vrši patroliranje na određenim rutama i pravcima,čime kontroliše i štiti najverovatnije prilaze neprijatelja lukama,sidrištima i glavnim komunikacijskim rutama.
U doba brodova na jedra patrolnu službu i eskort drugih brodova su vršile korvete.Povećanjem deplasmana i veličine korveta,te njihovim ulaskom u flotne sastave,ulogu patrolnih brodova preuzimaju slupovi i brikovi.Početkom I svetskog rata se javljaju patrolni brodovi kao posebana vrsta ratnog broda za borbu protiv podmornica u obalnom području,naime do tada su se za te zadatke uglavnom koristile torpiljarke.Zbog njihovog malog broja i potrebe da se koriste kao torpedne jedinice saveznici su bili prinuđeni da koriste naoružane jahte i ribarske brodove za ove zadatke.Kako ovi brodovi nisu zadovoljili počelo se sa konstruisanjem i gradnjom patrolnih brodova.Ovi brodovi su bili deplasmana 200-600 t,imali su parne stapne mašine,brzinu do 20 čv,daljinu plovljenja do 2500 M, i naoružanje od 1 do 2 topa 76-102 mm,nekoliko mitraljeza i nekoliko klizača dubinskih bombi.Za otkrivanje zaronjenih podmornica su imali ugrađene hidrofone kojima je osluškivan zvuk propelera podmornice i uz pomoć kojih je otkrivana njihova približna lokacija.
Između dva rata je rashodovan veliki broj patrolnih brodova,dok se gradnja novih svodila na ispitivanja radi pronalaženja optimalnih karakteristika,kao i na projektovanje prototipova koji su bili laki za proizvodnju u velikim serijama.Takođe se računalo na uptrebu popisnih patrolnih brodova,to jest jahti i ribarica.
Početkom II svetskog rata počela je masovna gradnja patrolnih brodova,na kojima su uvedene i novine,kao što su parne turbine i dizel motori.Ovime je povećana brzina patrolnih brodova i njihova autonomnost.Naoružavaju se sa topovima kalibra 20-76 mm i bacačima dubinskih bombi,ugrađuju se sonari i radari,čime je povećana njihova efikasnost u protivpodmorničkoj borbi.
Posle Drugog svetskog rata se nastavlja njihov razvoj i usavršavanje ugradnjom novih savremenijih sonara i radara,ugradnjom raketnih bacača protivpodmorničkih bombi,zatim korišćenjem kombinovanog pogona (CODOG) za postizanje velikih lovnih brzina.Šezdesetih godina se neki patrolni brodovi naoružavaju i sa vođenim protivbrodskim raketama,ali ovaj trend nije uzeo maha.Na nekim brodovima su ugrađena i protivpodmornička torpeda.Kako su ulogu glavnih protivpodmorničkih jedinica na otvorenom moru preuzele fregate i korvete,a u obalnim morima helikopteri (koji su u stanju da pokriju mnogo veću površinu prilikom pretrage),partolni brodovi sve više gube ulogu protivpodmorničkih jedinica i uglavnom se koriste za zaštitu obalnih voda i ekonomskih zona,kao i za sprečavanje šverca robe i ljudi,carinsku,i službu u jedinicama obalske streže.