Borbeni (torpedni) čamci "Uskok" i "Četnik"

[Dreadnought]

Predistorija i razvoj

Početkom I Svetskog rata tri niža oficira britanske mornrice, koji su bili ukrcani na razarač HMS "Harwich" su dali predlog da se izgradi manja plovna jedinica (čamac) sposobna da nosi torpedo. Glavna ideja je bila da bi ovi čamci bili sposobni za prelazak preko zaštitnih minskih polja i mreža, te bi bili u stanju da napadaju brodove nemačke ratne mornarice na sidru u njihovim bazama.

Admiralitet je dao uslovnu saglasnost za ovu ideju i u leto 1915. godine su napravljene potrebne specifikacije.

Po specifikacijama, bilo je predviđena izgradnja broda (čamca), koji koji bi bio sposoban da nosi torpedo 450 mm i koji bi imao veliku brzinu plovidbe. Brzina broda pri maksimalnom opterećenju, ne bi smela da bude manje od 30 čvorova, pri čemu bi trebalo da bude ukrcano dovoljno goriva za veliki akcioni radijus delovanja.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Samoj izradi je pristupilo nekoliko fabrika, ali je samo John I Thornycroft & Co Ltd smatrala da je moguće napraviti takvu plovnu jedinicu po specifikacijama koje su za tadašnje prilike bile revolucionarne ...

U januaru 1916 godine u saradnji sa Admiralitetom je proizveden prototip, te je nakon uspešnih proba Admiralitet naručio u Thornycroft-u seriju od 12 takvih čamaca koji su dobili službeno ime CMB - Coastal Motor Boats (Obalni motorni brodovi) ili (u zavisnosti od namene) CMTB - Coastal Motor Toppedo Boats (Obalni motorni torpedni brodovi). Poslednji u prvoj seriji je proizveden avgusta 1916. godine. Brod nije prelazio dužinu od zadatih 10 metara (30 stopa) ni težinu od 4,5 tone. Po konstrukciji, su bili drveni sa oplatom od mahagonija.

Ograničenje težine je značilo da se torpedo morao ispaljivati nekonvencionalnim sredstvima.

Umesto korištenja teških torpednih cevi i otpuštanja torpeda komprinovanom vazduhom ili korditnim nabojem, torpedo je polagano na šine u koritu, koje su bile izgrađene u zadnjem delu trupa plovila i otpuštano unatrag, prvo repom, putem dugog čeličnog rama, upravljano korditnim uloškom ..

Kasnije tokom rata, naručene su dodatne serije ovih čamaca, ali nisu videli borbene akcije tokom toka rata.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Tokom 1917 godine proizvedena je uvećana verzija CMB čamaca od 55 stopa (17 metara). To je omogućilo veću nosivost i upotrebu dva torpeda za razliku od ranijeg modela. Moglo se koristiti mešovito naoružanje u sastavu jedno torpedo i 4 dubinske bombe. Dubinske bombe su bile oslobađane iz pojedinačnih rešetkastih nosača koji su se nalazili sa strana čamca.

Ova verzija je bila sposobna da razvija brzine od 35 do 41 čvorova (76 km/h), u zavisnosti od vrste benzinskog motora koji je bio ugrađivan u njih. Upotreba benzina je značila i povećani rizik od požara.

_{CMB u službi u Finskoj mornarici}
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Dizajn broda se pokazao kao uspešan tako da je proizvodnja ovih čamaca nastavljena u međuratnom periodu, tako da su mnoge mornarice kupile ove čamce (među kojima i Kraljevina Jugoslavija) za potrebe svojih mornarica. Izvestan broj ovih čamaca se zadržao i u naoružanju britanske Royal Navy a proizvodnja je nastavljena i u prvim godinama II Svetskog rata. Izvestan broj ovih čamaca nemci su zarobili i koristili tokom rata.

_{CMB u nemačkoj službi u Egejskom moru}
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

U službi KJRM

Kraljevina Jugoslavija je iste godine kada je nabavila dve podmornice u V. Britaniji ("Hrabri" i "Nebojša"), kupila i dva CMB čamca koji su u Kraljevskoj mornarici bili klasifikovani kao Borbeni čamci. Dobili su imena "Uskok" i "Četnik".

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Bili su sagrađeni u Thornycroft & Co Ltd tokom 1927. i 1928. godine. Bili su deplamana od 15t i imali su po dva benzinska motora ukupne snage 750 ks. Naoružanje su činili dva torpedna žljeba sa šinama za polaganje (lansiranje) torpeda 450 mm. Na bokovima su imali 4 nosača za Wickers protivpodmorničke dubinske bombe, dok su kao protivavionsku zaštitu koristili dva dvocevna mitraljeza Lewis kalibra 7,7 mm. Čamci su bili označeni i to sa po jednom uspravnom crtom na boku "Uskok" a sa po dve uspravne crte na bokovima "Četnik".

_"Uskok"
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

_"Četnik"
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Posadu su sačinjavala dva oficira, šest podoficira i jedan mornar.

Za glavno naoružanje su kupljena samo 4 torpeda 450 mm odnosno po dva za svaki od borbenih čamaca, te su imali torpeda za samo jednu akciju. U toku izvođenja jedne vežbe lansiranja "Četnik" je izgubio jedno od svojih torpeda, koje nikada nije bilo nadoknađeno jer se kasnije odustalo od dalje nabavke ovih čamaca.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Kako su čamci bili drvene konstrukcije sa oplatom od mahagonija, posle nekoliko godina počeli su da se rasušuju i da propuštaju vodu te su posade svakoga jutra bile prinuđene da sa krilnom sisaljkom ispumpavaju vodu iz kaljuže.

Pojavilli su se i problemi sa motorima jer u eksploataciji nikako nisu uspevali da dostignu zagarantovanu brzinu od 39-40 čvora. Postojali su problemi i sa lansiranjem torpeda pri uzburkanom moru a i samo torpedo je imalo tendenciju skretanja sa zadate putanje nakon lansiranja, jer bi borbeni čamac brazdom koju je ostavljao ispred torpeda, skretao njegov kurs.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Komanda mornarice nije bila zadovoljna ovim i drugim problemima koji su se pojavljivali u eksploataciji te se ubrzo odustalo od daljih, planiranih nabavki.

Aprilski rat borbeni čamac "Uskok" je dočekao neupotrebljiv i oštećen u jednom ranijem incidentu, dok je borbeni čamac "Četnik" bio zarobljen od strane Italijana u Divuljama u ispravnom stanju. Italijani nisu imali interesa i potrebe obnavljati i održavati (tada već) izraubovane i zastarele brodove te su ih otpisali.

Izvor: www.bmpt.org.uk
         wikipedia
         Razdoblje Kraljevine SHS/Jugoslavije 1918-1941, Tomislav Aralica, Znanje Zagreb 2006.

[Dreadnought]

Ova fotografija je nastala prilikom posete Kralja Aleksandra borbenom čamcu "Četnik"  koji je bio tada stacioniran u Herceg-novom 1934. godine ... Inače "Četnik" se nalazi na mnogim fotografijama tog vremena baš u luci Herceg-novi, tako da je za predpostaviti da je bio na dužnosti dežurnog broda čuvanja ulaza u Bokokotorski zaliv ...

[Dreadnought]

Crtež

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Još jedna lepa fotografija ovih čamaca u službi Jugoslovenske Kraljevske ratne mornarice ...

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[janezek67]

O ovim čamcima nema puno podataka, pa sam uvjek mislio, da su to bili dobri brodovi. Iznenadilo me, da su to na kraju bili malo veči drveni gliseri.

Još uvjek molim za sken onog teksta o brodovima klase Beograd.

[Dreadnought]

Nisu bili baš sjajni, ali su bili lepi i atraktivni ... Evo još jedne fotografije "Uskoka" u vožnji ...

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Evo još jedne fotografije "Četnika" ... Snimljeno u Herceg novom 1934. godine ...


[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Još jedna sjajna, na kojoj je "Uskok" u vožnji ... Primetno je drugačije označavanje čamca.


[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[jadran2]

u splitskoj luci
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[brodarski]

Ovaj MAS 2 D poklonili su nam talijanski kvizaši.

[T.G.Mapplebeck]

Četnik (2) i Uskok (1) u Divuljama, verovatno 1929. godine. Obratite pažnju na poziciju brojeva. Prema objavljenim fotografijama može se uočiti da su prošli kroz tri faze označavanja.

[marinero]

"Cetnik" u "narucju" LDI 4 u tivatskom Arsenalu.

[Dreadnought]

Sjajno, nikad viđeno 

Marinero, vidim da si opet si bio vredan. Istražuje se ovih dana

[marinero]

Kopa se druze, i rukama i nogama, da se pokusa spasiti dio nikad vidjenog i neprocjenljivo vrijednog kulturnog blaga!