PALUBA

Svako pominjanje italijanskog naoružanja u kontekstu drugog svetskog rata kod većine ljudi izaziva podsmeh. Ovo je totalno pogrešno mišljenje, postojalo je mnogo oružja koja su dokazala svoju vrednost i svoj kvalitet, kao i hrabrost svojih posada. Jedno od tih oružja je svakkako i bombarder Savoia-Marchetti S.M. 79 Sparviero.

[attachment=5]

Razvoj S.M. 79 je započeo kao prototip brzog putničkog aviona za osam putnika 1934 godine. Jedan od ciljeva je bio i da se koristi u avio trci od Londona do Melburna. Prvi prototip sa civilnom registracijom I-MAGO i pilotom Adrijanom Bakulom za komandama je poleteo 28 septembra 1934. Uskoro je avion pokazao da spada među najbrže avione svog vremena, kada je od Milana do Rima leteo za jedan sat i deset minuta, sa prosečnom brzinom od 410 km/h. Uskoro je Regia Aeronautica zatražila da se prototip adaptira u bombarder, što je dovelo do stvaranja jednog od najboljih italijanskih aviona svih vremena.

[attachment=2]

Avion S.M. 79 je bio mešovite konstrukcije, trup je bio napravljen od čeličnih cevi, presvučen delimično metalom, delimično drvenom lepenkom i delimično platno. Krila su bila potpuno drvene konstrukcije pokrivena drvenom lepenkom sa metalnim pretkrilcima i zakrilcima kojima je smanjen zalet pri poletanju i protrčavanje pri sletanju aviona. Kao pogonska grupa su korišćena tri motora Alfa Romeo 126RC34, svaki sa 780 KS. Za odbranu je bio naoružan sa tri mitraljeza kalibra 12.7 mm i dva mitraljeza kalibra 7.7 mm. Jedan mitraljez je bio fiksno montiran iznad pilotske kabine, jedan je služio za odbranu od napada iz zadnje gornje, a jedan za odbranu od napada iz zadnje donje polusfere, dok su mitraljezi kalibra 7.7 mm bili montirani na prozorima sa strane za bočnu odbranu. Ofanzivni teret je bio smešten u vertikalnim ćelijama u trupu, što je značilo da su teže bombe bile nošene na spoljnim podtrupnim nosačima. Konfiguracije ofanzivnog tereta su bile 2x500 kg, 5x250 kg, 12x100 kg, 12x50 kg, ili nekoliko stotina malih trenutnih protivpešadijskih bombi od 2 kg. Od 1939 godine je počela ugradnja nosača za dva torpeda kalibra 450 mm, ali je uglavnom nošeno jedno, da bi se očuvale letne karakteristike aviona

[attachment=3]

Prvi avioni su isporučeni na ocenjivanje 12 štormu italijanskog vazduhoplovstva  početkom 1936 godine. Posle uspešnih ispitivanja i povoljne ocene štormo je postao operativan 1 maja iste godine. Pravi test za S.M. 79 je usledio početkom španskog građanskog rata, kada je prvih šest aviona poslato da se bori na strani fašista. Do početka 1937 je bilo već 15 aviona u španiji, a do kraja građanskog rata je ukupno prošlo kroz jedinice 99 aviona od kojih je 19 izgubljeno u raznim nesrećama. Zadovoljna postignutim rezultatima Regia Aeronautica je do početka rata opremila 14 štormova sa ukupno 612 aviona
   Pred sam početak drugog svetskog rata u naoružanje je počela da ulazi poboljšana verzija poznata pod oznakom S.M. 79-II. Najveća razlika je bilo korištenje jačih motora Piaggio P.XIRC40 sa 1000 KS, i ova verzija je bila glavni „radni konj“ italijanskog vazduhoplovstva u drugom svetskom ratu. Krajem 1942 godine se pojavljuje verzija III koja je uglavnom služila kao torpedni bombarder, zbog čega je uklonjen podtrupni mitraljez kalibra 12.7 mm i gondola za bobardera, što je kao posledicu imalo povećanje maksimalne brzine na 460 km/h uprkos korišćenju slabijih motora. Takođe je fiksni mitraljez zamenjen nemačkim topom MG151 kalibra 20 mm.

[attachment=4]

   Posade su sa ovim avionima izvele veliki broj bombardovanja i ukupno do septembra 1943 potopile 86 trgovačkih brodova sa ukupno 697000 t deplasmana. Oštećeno je i nekoliko ratnih brodova, ali ni jedan nije potopljen. Ovaj avion je bio omiljen među svojim posadama od kojih je dobio nadimak Gobbo Maledetto-Prokleti Grbavac.

[attachment=5]

Tokom službe su se pojavile sledeće verzije:
    S.M. 79-I
    S.M. 79-II
    S.M. 79-III
    S.M. 79B ( verzija sa sa dva motora)
    S.M. 79C ( verzija za VIP transport sa uklonjenim naoružanjem)
    S.M. 79JR ( verzija za rumuniju sa dva motora Junkers Jumo 211Da)
    S.M. 79K ( verzija za jugoslaviju, ustvari S.M. 79-I bez opreme koja je označena kao tajna)
    S.M. 79T  ( poboljšani S.M. 79C sa povećanim doletom)

[attachment=1]

Interesantna je verzija S.M. 79 koja je pretvorena u leteću bombu. Naime po zamisli generala Fernanda Rafaelija jedna starija savoja je nakrcana eksplozivom i u nju je ugrađen radio uređaj koji je trebao da posluži za vođenje do cilja. Savojom bi do samog cilja pilotirao jedan pilot koji bi je pred napad napustio padobranom, dok bi vođenje do udara u cilj bio posao jednog aviona CANT Z.1007 Alcione, Jedini takav pokušaj je propao 12 avgusta 1942, pri pokušaju napada na konvoj koji je u okviru operacije Pedestal prenosio zalihe za Maltu. Posle napuštanja savoje od strane pilota došlo je do kvara na radio uređaju za kontrolu tako da je savoja nastavila svoj let dok joj nije nestalo goriva, i srušila se u Alžiru.

[attachment=2]

   Pored italijanskog vazduhoplovstva, ove avioni su korišćeni i u vazduhoplovstvima Španije, Brazila, Iraka, Jugoslavije, Rumunije, NDH, Nemačke i Libana.

-	Franku su ostavljeni avioni korišćeni u građanskom ratu i oni su sa nemačkim Hajnkelim pretstavljali udarnu pesnicu španskog vazduhoplovstva do sredine 50-ih.
-	Brazil je naručio tri aviona S.M. 79T.
-	Irak je koristio četiri aviona.
-	Rumunija je kupila 24 aviona sa motorima Gnome-Rhone Mistral Major 14K, zatim još 24 aviona S.M. 79JR sa motorima Junkers Jumo 211Da, kao i licencu za proizvodnju još 16 aviona verzije JR.
-	Nemci su koristili zarobljene avione posle 8 septembra uglavnom za laki transport.
-	Liban je koristio avione verzije III posle drugog svetskog rata za transport.

   Uspeh aviona S.M. 79 u španiji je bio dovoljan da se VV Kraljevine Jugoslavije odluči za kupovinu ovih aparata. Tokom 1938 godine je naručeno 45 aviona koji su 1939 stigli u zemlju, i  bili raspoređeni u 7 bombarderskom puku i 81 vazduhoplovnoj grupi.

[attachment=3]

          NAŠE SAVOJE U APRILSKOM RATU

   7 vazduhoplovni bombarderski puk
Ovaj puk se nalazio raspoređen na aerodromima Preljina ( 66 grupa sa 211 i 212 eskadrilom) i Užička Požega ( 67 grupa sa 213 i 214 eskadrilom), u svom sastavu je imao ukupno 26 aviona. Avioni ovog puka su 6,7 i 8 aprila bombardovali italijanske vojne ciljeve u Albaniji i nemačke oklopne kolone koje su napredovale na pravcima Ćustndil-Kriva Palanka-Stracin i Kumanovo-Kačanik. Prvog dana rata na čelu 66 grupe je leteo i komandant Četvrte vazduhoplovne bombarderske brigade pukovnik Petar Vukčević, jedini komandant brigade koji je leteo na čelu formacije. Tom prilikom su bombardovani mostovi na rekama Bojana i Drim i italijanski aerodromi u okolini Skadra, u cilju podrške trupama Treće armije koja je sa uspehom napadala italijane. Tom prilikom je oboren jedan italijanski lovac Fiat G50. Puk prestaje da postoji pokušajem 5 posada da preleti za Sovjetski Savez, samo su tri stigle do svog cilja. Neki od aviona ovog puka su korišćeni prilikom evakuacije kralja i vlade na Bliski Istok. Puk je obavio ukupno 68 avio poletanja, od čega na bombardovanje oklopnih jedinica otpadaju 32 leta, bombardovanje mostova 6 letova, izviđanje 2 leta, a na manevrovanje i prebaziranje 28 letova.
   81 vazduhoplovna bombarderska grupa
Ova grupa je sa svoje dve eskadrile ( 261 i 262) bila dodeljena Komandi Primoerske armije i bazirala je na aerodromu Ortiješ kod Mostaru. U svom sastavu je imala 14 aviona. Zajedno sa savojama 7 puka su bombardovani italijanski vojni ciljevi u Albaniji, dok su 8 i 9 aprila bombardovali Zadar. Jednom prilikom je i bombardovana lika Drač. Ukupno je grupa izvela 46 letova, od čega 6 odlazi na bombardovanje neprijateljskih aerodroma, 11 na bombardovanje neprijateljskih oklopnih jedinica, 6 napada na mostove, 9 na bombardovanje Zadra, jedan izviđački let, jedno bombardovanje luke Drač i 12 letova radi preleta na druge aerodrome. Početkom ustaške pobune u Mostaru 11 aprila grupa prestaje da postoji, a pojedini avioni preleću u Nikšić gde učestvuju u evakuaciji kralja i vlade na Bliski istok.

   Na Bliski Istok su preletele 4  naše savoje sa VE brojevima 3702, 3712, 3713 i 3714. Ovi avioni su jedno vreme korišćeni u 117 skvadronu RAF-a gde su dobili i oznake AX 702-705. Jedna savoja ( 3706) je završila u zrakoplovstvu NDH gde je dobila VE broj 0701 i bila korišćena do 22 avgusta 1942 kada je oborena od strane NOVJ u Vukovskom Polju. Posada majora Adum Romea ( inače komandanta 51 lovačke grupe 6 lovačkog puka u aprilskom ratu) je preživela i bila zarobljena.

[attachment=4]

   Ukupno je proizvedeno 1350 primeraka svih verzija, a sačuvane su dva aviona. Jedan se nalazi u muzeju ratnog vazduhoplovstva italije u mestu Vinja di Vale, a drugi u muzeju vazduhoplovstva Đani Kaproni u Trentu.

TT KARAKTERISTIKE tip: bombarder-torpedni bombarder sa 4 do 6 članova posade pogon: S.M. 79-I tri zvezdasta devetocilindrična vazduhom hlađena motora Alfa Romeo 126RC34, svaki sa 780 KS, S.M. 79-II tri zvezdasta četrnaestocilindrična vazduhom hlađena motora Piaggio P.XIRC40, svaki sa 1000 KS, S.M. 79-III tri zvezdasta devetocilindrična vazduhom hlađena motora Alfa Romeo 128RC18, svaki sa 860KS dužina: 15.6 m ( S.M. 79-III 16.2 m) razmah: 21.2 m površina krila: 61.7 m2 masa: S.M. 79-I prazan 6800 kg, poletna 10500 kg, S.M. 79-III prazan 7700 kg, poletna 11400 kg brzina: S.M. 79-I 420 km/h, S.M. 79-II 430 km/h, S.M. 79-III 460 km/h penjanje: 5.3 m/s plafon leta: 7500 m autonomija leta: ? dolet: 1900-2300 km naoružanje: 1x12.7 mm Breda SAFAT fiksiran iznad pilotske kabine ( na S.M. 79-III 1x20 mm MG-151), 1x12.7 mm Breda SAFAT za odbranu iz zadnje gornje polusfere, 1x12.7 mm Breda SAFAT za odbranu iz zadnje donje polusfere ( na S.M. 79-III skinut), 2x7.7 mm Lewis za odbranu od napada sa strane, do 1250 kg bombi ili 2 torpeda kalibra 450 mm

SM-79 II i SM-84 u akciji.

http://www.youtube.com/watch?v=4cl69qp5O78

SM 79/II
Nezgodno sljetanje SM 79

Imala ga je Kraljevina Jugoslavija u svom sastavu. Piloti su izveli uspješni napad na luku Zadar, skladište streljiva i još neke važne objekte na krajnjim točkama poluotoka. Unatoč žestokoj vatri niti jedan zrakoplov nije pogođen, a zapovjednik je uspio napraviti snimke napada. S ovim zrakoplovima izvedeno je nekoliko uspješnih napada na Zadar.

Prema oznakam avion pripada 192. eskadrili.
Na prstenu centralnog motora, u plavom krugu je liktorski snop.
Na krilima- u bijelim polju trostruki liktorski snop (poslije kapitulacije, 09.09.1943, samo dva snopa u bijelom polju)
Na repu na vrhu bijelog križa grb Savoia (italijanska kraljevska obitelj)

[attachment=1]

Nesto malo o tome znam, bilo bi zanimljivo cuti nesto vise o tom napadu, mozda koja fotografija ako se more  :help

Pozdrav  ZD

Jedan SM-79 koji je preleteo u SSSR:

http://aviaforum.ru/showthread.php?t=11112&page=43

Snimci prikazuju da je zadržao kamuflažu uz grube dodatke i zvezde. Ima i snimak udesa...

...

[attachment=1]

A evo i te jedne Savoje (bivša 3706) koja je završila u ZNDH...
[attachment=1]

Neki moj daljni rođak umro je u tom avijonu ali naznam kada.

Našao sam slike i eto pokušat ču da saznam nešto više. Ako neko prepozna bilo što na fotografijami neka molim napiše.[attachment=1]

Za sada slike.

[attachment=1]

Vau, kakva fotografija  :super


I druge su pravi dokumenti. Sigurno će neko nešto znati o događaju sa fotografija, treba malo pretresti literaturu.

Umro je brat od moje bake; KRSTIĆ OBRENKO.

navodno jula ili juna 1940, avio mehaničar i još četvorica kolega.

Ima cijeli album sa sprovoda. Ja sam nasljedio to od bake.

Nekoliko naših Savoja ( 2 ili 3) su izgubljene u udesima pre rata.

Tvoj rođak podnarednik je poginuo 1. srpnja (jula) 1940. kod Mostara. Zajedno s njime još i rez.ppor. pilot Dušan Živković, nar. pilot Aleksandar Trumić i podnar. radio-operater Mirko Stefanović, a peto ime (pretpost. izvidnik) nije mi poznato. Avion (ve/br.3720 ili 3733) iz tamošnje 81. samost. BG se zapalio u zraku i srušio.
Lijepe i zanimljive fotke.

P.s. Kolega Rasho, Savoia ZNDH nije mogla biti ve/br.7206 jer je ta (c/n 382) imala eskadrilski broj "bijeli 10", dok je hrvatski 0701 (c/n 407; MM22044; ex.Lw CQ+HQ) u VV prvo nosio eskadrilski "bijeli 1", a poslije (pred rat) je dobio "bijeli 33".     

Puno hvala na podatcima.

Jedino bi hteo, da napišem, da se u familiji priča kako je u igri bila sabotaža zbog koje se je došlo do pada avijona.

Kada posjetim familiju imat ču više informacija. Ako nekome koriste fotke iz tog sprovoda - imam jih nekoliko.

Koristce u ovoj ili u nekoj drugoj temi, samo ih it okaci :)

Još nešto naših savoja.


[attachment=1]

[attachment=2]

[attachment=3]

offtopic: nisam znao da je vojska kraljevine jugoslavije imala zundapp motocikle. eno ga na prvoj slici, lepo se vidi boxer motor i tzv K-ram

I Cindape i Harlije i Inijane i BMW .... manje više sve što je kotrljalo od "imena" na dva točka je bilo u upoterebi u  kraljevini.

ma bilio je tu stvarno svacega, ali bas za cindapa nisam znao... ::) no dobro, da ne idemo dalje u off (ako ima tema o moto jedinicama vkj molim da me uputite)

Ova može i u temu o Blenhajmu i u temu o Harikenu, ali neka je ovde zbog Savoje.

[attachment=1]

Da se ne ljutiš, još moja slika iste slike. ;)

[attachment=1]
[attachment=2]

LPB

Knjiga: War Prizes - The Album, Phil Butler, 2006, ISBN 9781857802443, strana 85:

[attachment=1]
[attachment=2]
[attachment=3]

Naša Savoja u SSSR-u.

[attachment=1]

Prema Rusima, isti avion nakon udesa prilikom povlačenja iz Odese:

[attachment=1]

није неки извор, али нека га. надам се да може да се прочита.

[attachment=1]
[attachment=2]

Još dve fotke Savoje u SSSR-u.

[attachment=1]

[attachment=2]

Jugoslovenska Savoja u sastavu 117. skvadrona RAF-a...

[attachment=1]

Bivša 3714. Broj 14 još stoji na oplati centralnog motora.

Jedna sa Italijanskim Savojama u niskom letu.

[attachment=1]

I ova sa Italijanskim Savojama iznad...meni liči na Zadar, ali nisam skroz siguran.

[attachment=2]

A prvo mesto osvaja ova:

[attachment=3]

Kolega iz zadra, koji trenutno sedi pored kaže da nije Zadar. Fali most i katedrala. ;)

Blagodarim. :)

A i fale kameni bedemi...   Lako pametovat kad imaš domačina pored :)

Transport, sever Afrike

[attachment=1]

Slika notirana kao Zadar  to nije. Zbog čega? Zbog željezničke pruge koja je prošla od Kistanja prema Zadru negdje 67. godine. Slika može dobro zavarati, zbog poluotoka i dijela gornje obale slične Riva Derna. Ali gdje su bedemi. Gdje je park, most? Sličnost ovog dijela obale postoji ali Zadar i niti jedan grad u sastavu bivše države to nije. Najviše sličnosti uslijed niske obale ima s Ravenom ali ni tu nisam baš siguran.

 Quote
Transport, sever Afrike
Lipo izgleda, kotrlja se. Nesvakidašnja slika.

Nisu naše Savoje, ali je fotka fantastična.

[attachment=1]

[attachment=1]

[attachment=1]

Još jedan presek.

[attachment=1]

Tri, na žalost male, fotografije Savoje Br.12 VVKJ napravljene u bazi Paramitija u Grčkoj, prilikom bega kralja Petra II.

[attachment=1]

[attachment=2]

[attachment=3]

Izvor: http://serbianna.com/blogs/savich/archives/2900

Кажу, Прељина је у питању. Дакле, једна Савоја 66. групе 7. бомбардерског пука...

[attachment=1]

Strelac u Savoia-Marchetti SM.79,sa mitraljezom Breda-SAFAT 12,7mm.

[attachment=1]

Italijanski oficiri pregledaju zarobljenu Savoju VVKJ.

[attachment=1]

[attachment=1]

Nije naš,ali je lepa slika

[attachment=1]

Rad bombardera u Savoia-Marchetti SM.79 "Sparviero" (Jastreb).On koristi nišan «Jozza»,a za ispuštanje bombi mu služe specijalne ručice,nazvane "pisaća mašina".

[attachment=1]

Još tri fotke uništene Savoje VV.

[attachment=1]

[attachment=2]

[attachment=3]

To je Savoja kojom je Asim Nožić prebegao u Mađarsku za vreme Aprilskog rata.

Evo još jedne snimljene istom prilikom.


[attachment=1]

Ovo je,koliko vidim ,sa E-bay-a,moze li link...

Nemam link, skinuo sa E-bay pre puno godina ...

Sparviero je "kobac". Moze se tumaciti i kao mali jastreb.

Nije naš ali je lepa slika

[attachment=1]

Il gobbo maledetto.

[attachment=1]

[attachment=1]

Zaplijenjen od Talijana?

Jeste.

Da li je poznata lokacija?

Meni ne.

Mesto radio operatera

[attachment=1]

[attachment=2]

Mesto bombardera

[attachment=3]

"Klavijatura" kod bombardera iz drugog ugla

[attachment=4]

Savoia Marchetti SM 79. sa oznakama Kraljevine Jugoslavije je na lokaciji pomoćno letjelište Gruda (Hrvatska). Nakon popravka od strane Talijana je odveden. Slika je iz talijanskog arhiva.
Datum i sve ostalo još tražim.
Jedno pitanje? Savoia SM. 79 od NDH je navodno bivša Savoia od Kraljevine Jugoslavije. Jedna je zarobljena od Talijana a 3 ili 4 su završile u RAFU. Koji broj (e. b. kraljevine Jugoslavije)  je imala Savoia od NDH.
Ovo je navodno, možda ova saznanja nisu točna pa provjeravam ako netko zna
hvala

Na Bliski Istok su preletele 4  naše savoje sa VE brojevima 3702, 3712, 3713 i 3714. Ovi avioni su jedno vreme korišteni u 117 skvadronu RAF-a gde su dobili i oznake AX 702-705. Jedna savoja ( 3706) je završila u zrakoplovstvu NDH gde je dobila VE broj 0701 i bila korištena do 22 avgusta 1942 kada je oborena od strane NOVJ u Vukovskom Polju.

Prema nekim izvorima, u ZNDH je bila i druga Savoia (0702) koja je ostala u VVKJ kamuflazi no njenu fotografiju ili neki potvrdjeni dokaz nisam vidio.

Trenutno ne mogu da nađem knjigu Vojislava Mikića Zrakoplovstvo NDH 1941-1945, tamo ima sigurno da li je bila još neka Savoja u ZNDH.

Zanimljivo, jako zanimljivo.
Prema onome što sam do sada pročitao, jedna je Savoia prešla u NDH a četiri u RAF, za drugu Savoiu nisam nigdje naišao.
hvala
Antun

U knjizi Sojusznicy Luftwaffe je za nju cak dan i kolor profil, a spominje se i na nekim drugim mjestima.
Ne znam je li povod tome ona fotografija VVKJ Savoie u navodno talijanskim rukama gdje se pod krilom vidi VVKJ oznaka, a na trupu je pocelo
prebojavanje. Iako je ta fotografija potpisana kao Savoia koju su zarobili Talijani, na vertikalcu se vidi nesto sto asocira na oblik sahovnice, iako
bez polja, samo kao puni oblik.

U pravu ste, navodi se i u knjizi Tihomira Liksa HRZ u NDH "prema poljskim izvorima korišten je i drugi primjerak s brojem 3712".
Da ne postoji slika to mi može biti jasno ali da se o tome primjerku baš slabo zna to mi je čudno.
Ali ipak sve je moguće.

Ista Savoja samo nove fotke.

[attachment=1]

[attachment=2]

[attachment=3]

Dali vam je možda poznat identifikacijski broj toga aviona? koji je pao 1940 u Mostaru?

Tvoj rođak podnarednik je poginuo 1. srpnja (jula) 1940. kod Mostara. Zajedno s njime još i rez.ppor. pilot Dušan Živković, nar. pilot Aleksandar Trumić i podnar. radio-operater Mirko Stefanović, a peto ime (pretpost. izvidnik) nije mi poznato. Avion (ve/br.3720 ili 3733) iz tamošnje 81. samost. BG se zapalio u zraku i srušio.
Lijepe i zanimljive fotke.

P.s. Kolega Rasho, Savoia ZNDH nije mogla biti ve/br.7206 jer je ta (c/n 382) imala eskadrilski broj "bijeli 10", dok je hrvatski 0701 (c/n 407; MM22044; ex.Lw CQ+HQ) u VV prvo nosio eskadrilski "bijeli 1", a poslije (pred rat) je dobio "bijeli 33".    

Savoia kao putnički avion
[attachment=1]

A možda da si stavio i sve ostale Savoine tipove po samo tebi jasnoj logici po kojoj to spada u temu bombarderske avijacije VVKJ?
Za neke mi ljude stvarno nije jasno kojim čudom žive i funkcioniraju!

U redu ,obršite sliku.

U subotu 19. 11. 2022. Sa početkom u 16 sati u Muzeju Caproni, Trento, Italija ce biti održana debata o Savojama u JKRV. Debata ce se vrsiti na osnovu podataka iz knjige Savoia the Yugoslav story

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid0AV8yjRhQt3SsUAnsf9Phcan2P4YMzKLaZRjH6vsrfDqpViC5nFYXQCqUhC3d6UYRl&id=100064051294772

Da li se kod nas razmišljalo o licencnoj proizvodnji
SM 79?