PALUBA

Šanac je prva linija odbrane jedne tvrđave i mogao je biti suv ili ispunjen vodom. On je predstavljao duboko i široko udubljenje u tlu ispred samih bedema. Njegova osnovna uloga bila je da se onemogući pristup bedemima odnosno da se onemogući direktan napad na njih. Ova vrsta fortifikacione arhitekture je dosta retka na našim prostorima zbog brdovitog terena koji je onemogućavao njihovu izgradnju i upotrebu, mada postoje i takvi primeri.

[attachment=1]
Tvrđava okružena šancem ispunjenim vodom, Taraskon, Francuska

Osnovna uloga šanca

Dimenzije šanca onemogućavale su opsadnim spravama (pokretna kula i borbeni ovan) prilaz bedemima, čime su one postale nemoćne za delovanje. Dubina suvog šanca otežavala je pristup pešadije utvrdi kako za upad kroz rupe u bedemima koje su nastale bombardovanjem (Katapultima, trebušetima, a kasnije i topovima), tako i za pokušaje da se uz pomoć lestvi domognu vrha bedema. Naravno, šanac ispunjen vodom potpuno je onemogućavao pešadiji pristup bedemima. Dubina šanca dodatno je otežavala pokušaje da se prokopovanjem tunela do bedema i urušavanjem njegovih temelja napravi rupa kroz koju bi se moglo prodreti u utvrdu. Dodatni problem bio je sa tvrđavama koje su oko sebe imale šanac sa vodom, jer se lošim proračunom moglo oštetiti dno šanca, nakon čega bi voda pokuljala u tunel i podavila radnike u njemu.


Šanac ispunjen vodom

[attachment=2]
Kameni most i kapija ojačana kulama, Taraskon, Francuska

Posebna vrsta šanaca bili su oni koji su ispunjeni vodom. Najčešće su u suvi šanac skretani potoci ili rečice koji bi ga ispunili i kasnije snabdevali vodom u slučaju potrebe. Kao dodatna mera zaštite u takvim šancima su ispod površine vode postavljani drveni šiljci koji su ugrožavali život svakom ko bi pokušao da prepliva šanac. Međutim ovakvi šančevi su zahtevali stalno održavanje i čišćenje da bi se sprečilo nagomilavanje materijala koji bi mogao stvoriti prelaz.


Premošćavanje šanca

[attachment=3]
Carcassonne tvrđava u Francuskoj, kameni most

[attachment=4]
Drveni most, Despotova kapija, Kalemegdan


Šanac je svoju zaštitnu ulogu imao u toku borbi, ali se preko njega moralo prelaziti zbog čega je preko šanca građen most koji se nadovezivao na kapiju. Postojalo je više različitih mostova koji su korišćeni, ali su najčešće tri vrste:

- Drveni most, koji se lako mogao rasklopiti u slučaju opasnosti.

- Kameni most, koji je pružao jedini prilaz utvrdi, zbog čega je taj deo bedema tvrđave dodatno ojačan  
  kulama.

- Pokretni most, koji se uz pomoć lanaca i čekrka podizao tokom noći ili u slučaju opasnosti.


Borba protiv šanca

Jedini način borbe protiv šanca odnosno uklanjanja njegove zaštitne sposobnosti tokom opsada bilo je punjenje i zatrpavanje šanca raznim materijalom. Zbog toga se često tokom opsada dešavalo da napadači tokom dana zatrpavaju šanac, da bi ga opsađeni tokom noći otrpavali.