PALUBA

[attachment=4]

Utvrđenje se nalazi u blizini današnjeg Šapca, na desnoj obali Save. Tvrđava se zvala Bejerdelen, što u prevodu sa turskog znaci "onaj koji udara sa boka".

Izgradio ga je 1471. godine Isa-beg Ishaković. Utvrđenje 1476. godine zauzima ugarska vojska uz pomoć srpskog despota Vuka Grgurevića i drži ga u svom posedu više od četiri decenije. Godine 1521. sultan Sulejman Veličanstveni prilikom pohoda na Beograd, osvojio je i Šabac. Neposredno nakon osvajanja, zemljano palisadne fortifikacije zamenjene su zidanim bedemima i kulama. U periodu od 1717–1739. godine, u vreme privremene austrijske okupacije, tvrđava je znatno prepravljena i proširena dogradnjom spoljnih fortifikacija.

[attachment=1]

To je utvrđenje nepravilne četvorougaone osnove, sa kružnim kulama na uglovima, izuzev istočne, koja je imala trapezastu osnovu. Unutrašnje dimenzije utvrđenja su 46 h 38 h 45,5 h 33 m. Debljina bedema kreće se od 2 do 2,5 m., a njihova visina iznosi od 7 do 8 m. Spoljni prečnik kula je 11 m. Prema reci sa unutrašnje strane podignut je zid od opeka debljine oko 6 m. Sastoji se od 7 većih i jednog manjeg zasvedenog otvora.

[attachment=2]

Godine 1804, na Karađođevo pismo, pop Luka Lazarević sredinom februara okuplja ustanike i počinje sa opsadom Šapca. Posle poraza Turaka kod Beljina i Svileuve oni se sklanjaju u šabačku tvrđavu. Posle nekoliko neuspelih pokušaja osvajanja šabačke tvrđave 17.04.1804. godine zapovednik tvrđave se predaje i predaje Šabac Srbima. Posle oslobođenja Šapca, vožd Karađorđe ga je postavio za komandanta šabačke tvrđave, i na toj dužnosti je bio do 1813. godine. U srpski posed prelazi 1867 godine zajedno sa svim tvrđavama u Srbiji.

Prvobitno utvrđenje bilo je od drveta sa zemljanim bedemima i rovovima na veštačkom ostrvu. Poznija tvrđava je zidana uglavnom opekom. Ima osnovu pravilnog četvorougla, sa po jednom kružnom kulom u svakom uglu. Po načinu građenja slična je tvrđavi u Kladovu, što ukazuje na blisko vreme podizanja.

[attachment=3]

Nekoliko sačuvanih bakroreza iz s kraja 17. i početka 18. veka, gotovo da su jedino svedočanstvo o izgledu Šabačke tvrđave u vremenu o kojem je reč. Oni se uglavnom, ne razlikuju međusobno, i uvek prikazuju ili izgled ili osnovu, zidane pravougaone tvrđave sa četiri male kružne kule, na uglovima, i središnjom glavnom zgradom bliže Savi. Kule i bedemi koji ih spajaju su zupčastog su završetka. Sava i rov ispunjen vodom izdvajali su tvrđavu od varoši. Celo ovo utvrđenje nalazilo se na ostrvu, koje se sa kopnom vezivalo s dve prevlake nalik na mostove.

[attachment=1]

Most koji je spajao varoš sa tvrđavom bio je postavnjen centralno. Zid pored Save činio je dva sloja: spoljašnji koji je bio tanji i grublji, napravljen od oblutaka, večim delom je srušen, i unutrešnji najvećim delom zidan od opeke. Ceo taj zid sastojao se od sedam većih i jednog manjeg zasvedenog otvora. U temelju njegovih lukova, izgrađenih od opeke, bio je ugrađen kamen završac, sa uklesanim turskim znacima: polumesecom i rozetom ili stilizovano cveće. U jugozapadnom zidu nalazile su se tri puškarnice, a u njegovom delu ka Savi nalazio se hodnik lučna krova, a u suprotnom, pored južne kule, kapija oivičena i zasvedena kamenom. Jugozapadni i severozapadni zid nisu imali nikakve otvore. I kule i krila bili su sagrađeni od opeke starog formata, u malteru, sa umetnutim kamenom.

[attachment=2]

Tadašnji Šabac bio je podeljen na dva dela. Na tvrđavu i na predgrađe, što je zajedno činilo četvorougao nepravilnog oblika. Najduža, severozapadna, strana bila je obezbeđena savskom obalom, a najkraća, okrenuta ka jugoistoku, bila je naslonjena na Šabačko polje i močvaru i baruštine u njemu. Na uglovima bile su podignute jake i masivne pokrivene kule, međusobno povezane neprekidnim zamljanim nasipom, sa popletom od pruća i sa isturenim pobodenim i zašiljenim koljem. Spoljni zemljani bedemi su bili prvi podignuti da bi obezbedili kasniju gradlju drugih objekata. Na severozapadu bedem je bio prekinut velikom kapijom koja se zvala "drenovačka kapija".

[attachment=3]

Nešto bliže Savi, neposredno uz bedem, na severozapadnoj strani nalazila se tvrđava izolovana dubokim opkopom. Čitav sistem tvrđave sastojao se od dva nezavisna utvrđenja: većeg sa devet i manjeg sa četiri kule, koje su međusobno bile povezane zidom od poplete i nabijene zemlje. Ulaz u grad bio je obezbeden posebnim preprekama. Čitav taj uređaj imao je oblik flaše na čijem je vrhu stajala obrtna kapija. Oba utvrđenja, malo i veliko, bila su međusobno povezana pokretnim mostom.

[attachment=4]

Sve kule su bile okrugle i masivne i sa dva reda otvora. Pri vrhu su imale isturene delove odnosno mašikule. Bile su pokrivene strmim kupastim krovom presvučenim kvadratnim pločama. Visinom i dominacijom nad celokupnom oklinom izdvajala se donžon kula, postavljena u sredini većeg utvrđanja. Tvrđava je kasnije proširene. U krugu se podiže unutrašnje utvrđanje (mali grad). Izgrađena je zapravo četvorougaona tvrđava sa visokim platnima i sa četiri kule.

Tokom sistematskih iskopavanja Valjevskog zavoda 1994. otkriveni su jedinstveni ostaci na našem prostoru fortifikacije sa bedemima od zemlje i drveta i masivnom ulaznom kulom od opeka. Na dubini od skoro dva metra ispod tvrđave, čiji se ostaci sada vide i koja je izgrađena u 16. veku, pronađeni su ostaci stare tvrđave.

[attachment=5]

Na osnovu arheoloških predmeta, kojih ima 30.000, može se dosta saznati o načinu života tog doba. Izgrađena kao vojno obezbeđenje mogla je da prihvati oko 600 stanovnika. U samoj tvrđavi pronađena je i Dizdareva kuća, a na osnovu ostataka posuđa i kostiju može se zaključiti o luksuznom životu vojnog zapovednika.

Ogromna peć je tri puta dograđivana na istom mestu i tu se spremala hrana za vojsku. Pronađeno je oko desetak sačuvanih keramičkih i staklenih posuda iz raznih perioda. U jednoj jami pronađeno je nekoliko staklenih bombi iz 16. veka, koje još mirišu na barut.

[attachment=6]


http://www.sekcijatvrdjava.org/sr/fortresses/sabackatvrdjava.html
http://alas.matf.bg.ac.yu/~ml98329/osapcu.htm

Svaka čast, odlične fotografije. Šteta, u Šapcu nisam još bio. Svaka bi valjalo to vidjeti svojim okom.
Duje

Evo još nekoliko mojih slika tvrđave, iz raznih perioda godine prošle i ove.

[attachment=1]

[attachment=2]

[attachment=3]


Ovako bi trebalo da izgleda rekonstruisana tvrđava a datumi na tabli govori "kako se to kod nas radi"!

[attachment=4]

Ovu tablu su naši vrli huligani, narkomani i neiživljena deca polomili, nisam siguran da l' je nova stavljena.

[attachment=5]

Ovo su table za postradale u tvrđavi u Drugom svetskom ratu gde su Nemci jedno vreme držali logor (neznam koliko je čitljivo).

[attachment=6]

Ovde je nekda stajao stražar (JNA/VJ) i bila je žica koja je delila "Strai grad" (kako se zove čitav ovaj deo na Savi) i kasrnu! Od kada je oni '99.god. srušiše sad je slobodan prolaz na sve strane (a mislim da i zemljište više nije u vlasništvu vojske mada se vežbe pontonjerije tu i dalje izvode).

[attachment=7]

Ovo je projetorska svetiljka "Terra" firme Minel Schreder i služi za dekorativno osvetljenje. Postavljene su da osvetljavaju lukove tvrđave (prema reci) kao i par spolja da osvetljavaju zidove. E sad, pitate se vi zašto ovaj nas davi sa svetiljkama, bla, bla ... ali ubrzo sledi odgovor. Ove svetiljke http://www.minel-schreder.rs/program/projektorsko/terra.html ustavri nemaju ovu rešetku, jer im je protektor dovoljno mehanički i termički čvrst da izdraži npr. težinu nekog vozila koje bi prešlo preko njega. Ali on nemože da izdraži ranije pominjane huligane, divljake, narkomane ... koji su pre par godina sve takve svetiljke porazbijali i napravili štetu od nekoliko stotina hiljada dinara. Smetalo im svetlo ...šta li ?!?    

[attachment=8]

Veliko hvala na ovim divnim fotografijama i objašnjenjima Zaslon  :super

[attachment=1]

http://www.youtube.com/watch?v=whPBKRnr3qg

Nekadašnji izgled šabačke tvrđave na gravuri i skici iz knjige "Put u Carigrad - Knez Mihajlo, predaja gradova i odlazak turaka iz Srbije" od Zorice Janković.

Tvrđava na razglednici koja je putovala 1975. godine.

Neu und accurater Plan von der vostung Sabacz_1738.


[attachment=1]

Plan der Vestung Sabaz 1739.


[attachment=1]


[attachment=2]


[attachment=3]

Neu Geographisch vorgestelltes Ungarisches Kriegs-Theatrum in Servien Sabatz


[attachment=1]

Još jedan plan iz prve polovine 18. veka.


Regnum Bosniae, una cum finitimis Croatiae, Dalmatiae, Slavoniae, Hung. et Serviae



[attachment=1]

Detalj sa mape: "Danubii Fluminis Pars Media in qua Hungaria, Sclavonia, Bosnia, Croatia, Dalmatia et Servia cum vicinis aliis Regionibus accurate describuntur", autor: Haupt, Gottfried Jacob, prva polovina 18. veka.



[attachment=1]


Na graviri se vide i objekti unutar tvrđave. Koliko je predstava precizno preneta nije mi poznato, mada pretpostavljam da je prilično tačna.

https://www.facebook.com/kucastilmagazine/videos/282374645692339/?t=153

Jedan veoma zanimljiv dok.film pozantog šabačkog arhitetkte i uspešnog privrednika poznatijeg kao Paja Tes (firma TES) o šabačkoj tvrđavi i nekim novim saznanjima i istraživanjima ovog našeg kraja pored Save! Vidim da postoji i knjiga što je i za mene novost!

U svakom slučaju vredi pogledati!

Nove činjenice o istoriji Šapca


Kako su hroničari zabeležili, izgradnja šabačke Tvrđave počela je 1470. godine. Posle dugogodišnjeg istraživanja, Dragoljub, Svetlanka i Ivana Milutinović, objavili su knjigu u kojoj tvrde da je grad osnovan nekoliko vekova ranije.

Više od tri i po decenije sklapali su kockice. Znanje, iskustvo, dosadašnja istraživanja, zaboravljene karte, stare gravire i crteže, kombinovali su sa savremenom tehnologijom i mišljenjima stručnjaka iz raznih oblasti.


[attachment=1]

"Došli smo do zaključka da je praktično prvi grad, najstariji grad na ovom području nastao u 10. veku. Postojala je nedoumica i nepoznanica gde se nalazio utvrđeni grad "Mačva" ili "Mačov". To je bila prestonica srpskog kralja Dragutina, i kraljevstva Srbije kroz ceo 14. i 15. vek. U 15. veku se umesto toponima Mačve pojavljuje Zaslon", objašnjava istoričarka Svetlanka Milutinović.

Na obali reke Save, dodirivala su se carstva i vodile važne bitke. Na osnovu dokumenata i činjenica, na koje dosadašnji hroničari nisu obraćali pažnju, jer su reč "Kolubara" vezivali za reku kod Obrenovca i Valjeva, a ne za zmije oko ostrva, prva tvrđava nalazila se 2 kilometra nizvodno od postojeće, na prostoru od stotinak hektara, gde je kasnije izgrađena HI "Zorka".

Dragoljub Paja Milutinović, diplomirani arhitekta navodi: "Ovaj prostor na kome se nalazimo, ni po jednom parametru nije mogao da zadovolji, zahteve grada koji je u nekom trenutku imao, recimo 30.000 ljudi, zahteve grada koga bi gradilo 20.000 ljudi, zahteve grada u koji bi u zaleđe, u kanal ušao veliki kraljevski brod, Matije Korvina, grada koga bi sa 30.000 ljudi napadao Sulejman Veličanstveni".

Šabački veliki grad čijim se osvajanjem menjala karta Evrope, srušen je 1739. posle Beogradskog mirovnog ugovora.

Tvrđavu koja i danas čuva savsku obalu, Turci su izgradili nekoliko godina kasnije.

izvor (http://www.rts.rs/page/stories/sr/story/57/srbija-danas/3250056/nove-cinjenice-o-istoriji-sapca.html)

Šabačka tvrđava je od strane Turaka podignuta 1471. godine na mestu gde se nalazio stari Zaslon. Još tada kralj Matija je shvatio kolika opasnost može da bude ova tvrđava i pokušao je da ometa njeno građenje, ali za to nije bilo dovoljno snage pa su Turci mogli neometano da urade ono što su naumili. Šabac je Turcima služio kao idealna baza za napade u Slavoniju, a u tvrđavu su dovodili pohvatano roblje.

Interesantno je da u zidinama Šabačke tvrđave nije bilo kamena i da su joj zidovi bili ispleteni od šiblja koje je bilo pričvršćeno uz hrastove stubove, a onda je sve to ispunjavano i nabijeno zemljom. Na tako izdignutim zidovima podignuto je drveno branište. Tvrđava je imala devet kula, takođe od drveta, a osam ih je stajalo uz zidine. Deveta kula se nalazila u sredini tvrđave i ona je, kao i ostalih osam, bila do vrha ispunjena zemljom, što joj je davalo stabilnost. Turska posada je živela u dobro izgrađenim zemunicama koje su bile sigurne od topovske vatre.

Iako najobičnija drvenjara, ova tvrđava je zbog samog položaja i načina na koji je izgrađena bila skoro neosvojiva. U redovnom stanju tvrđava je trebala imati kao posadu oko 1.300 ljudi, ali bilo je momenata kada je u njoj boravilo i do 5.000 ratnika. Osim toga u blizini tvrđave kretala se i jedna vojska od skoro 20.000 ljudi koja je štitila njenu izgradnju. U samom momentu ugarskog napada bilo je Turaka nešto manje nego inače pa se računa sa brojem oko 700 ljudi. Međutim, bili su dobro snabdeveni oružjem i hranom tako da su mogli izdržati i duže opsade.

Iako sagrađena primitivnim načinom, drvetom i zemljom, tvrđavu je gradio pravi znalac tadašnjeg ratovanja artiljerijom koji je dobro poznavao fortifikaciju. Stoga je posebna pažnja obraćena na zaštitu od artiljerijskog oruđa i u tome je postignut potpuni uspeh pa je ova tvrđava važila za skoro neosvojivu. Dobrim delom ona je to i bila, tim više ako se uzme o obzir i pomoćna vojska od skoro 20.000 Turaka koja se kretala u blizini tvrđave. Uz njenu dodatnu pomoć, Turci su mogli održati Šabac protiv mnogo jače vojske od one koju je tada vodio kralj Matija.


[attachment=1]

Početkom 1476. godine započela je opsada Šapca. Veoma aktivnu ulogu je imao Vuk Grgurević (https://www.paluba.info/smf/index.php/topic,30553.msg498756.html#msg498756) uglavnom štiteći bokove ugarske vojske. Nakon bombardovanja iz brojnih artiljerijskih oruđa za počeli su ugari sa pešačkim napadima. Uspesi su bili slabi, a iznenada se pojavila i jedna turska vojska koju su vodili Alibeg i Sakibeg. Za trenutak su ugari morali oslabiti pritisak na utvrđenje i svoju vojsku okrenuti kao Turcima koji su nadolazili. Turci su pokazali iznenađujuću neaktivnost ulogorivši se na jednom brdu koje stajalo naspram Šapca ne preduzimajući ništa. Nakon izvesnog vremena su se i povukli. Sada su ugari mogli nesmetano da nastave napad na Šabac i 15 februara 1476. godine Šabac je pao. Po svemu sudeći uspeh je postignut nekom ratnom varkom jer su dotadašnji juriši imali slabog uspeha.

"Prošlih dana obavestio sam vašu svetost o napredovanju ove vojske, a i o teškom i mučnom zauzimanju tvrdoga grada Šapca, i šta se konačno od toga može očekivati. Posle je kralj, kako se Božjoj milosti dopalo, 15. ovog meseca istu tvrđavu predajom zadobio. Nije je hteo jurišem zauzeti, jer je Turaka u njoj zatvorenih bilo još 700, samih hrabrih ljudi, a s njima 160 žena, sve oduševljeno za boj, te bi je kralj mogao osvojiti jedino s velikim gubitkom naših vojnika. I kako nam uhode javljaju, vrhovni je paša Turaka zajedno s istim Alibegom žurio da im stigne u pomoć. Ali su Turci sami izašli iz utvrde te su pokorno moleći i ruke kraljeve ljubeći sve klečeći kralju zaklinjali za večitu službu. Ušli smo u tvrđavu, koja je začudo veštački sagrađena. Zatekli smo u njoj vrlo mnogo sužnjeva, koje smo na slobodu pustili. Od kraljevih vojnika poginulo je za opsade više od dve stotine. Mnogi su ranjeni, pa leže po šatorima i na lađama; neki od njih će jedva preboleti" piše egerski biskup Gabrijel, papi Sikstu IV.

Da je bilo mnogo muke oko osvajanja grada, te da je ugarska vojska od zime, ali i od žestokog turskog otpora dosta stradala, ne krije ni kralj Matija pišući: "Samo da jedno kažem: ja sam već mnoge i vrlo čvrste tvrđave osvojio, ali nijedna me nije stajala toliko napora i truda, toliko troškova i ljudi". Nakon ovog nesumnjivog uspeha kralj Matija naredi Vuku Grgureviću i Vladu Drakulu da krenu dublje u Bosnu i da napadnu na Srebrnicu. "Kraljevsko veličanstvo reklo mi je kako će nove čete, koje se već približuju, poslati da poharaju varoš Srebrnicu, gde su rudnici zlata i srebra, a i čitavu pokrajinu naokolo, koja je mnogo puna i naseljena" kaže pismo upućeno papi Sikstu IV.

One Turke koji su uspeli da pobegnu iz Šapca dočekala je strašna sudbina. Izvukavši se iz obruča oni su se uputili direktno u Jedrene gde su pokušali da se priduže vojsci koju je sultan okupljao. Sultan ih je primio i saslušao pod kojim okolnostima je Šabac pao i kako su se oni uspeli izvući, a onda je naredio da se svakom od njih obesi kamenje oko vrata i da se pobacaju u reku. Veziri su pokušali da izmole milost za svoje vojnike, ali sve je bilo uzalud i kazna je izvršena.

Bitka kod Šapca spada među najistaknutije uspehe koje je Vuk Grgurević uopšte ima.

izvor (http://www.znanje.org/i/i23/03iv05/03iv05080916/14_despot_vuk_grgurevic.htm)

Dokumentarna emisija "Nasleđe naše" - reportaža "Šabačka tvrđava", produkcija Publicinfo, Šabac.



https://youtu.be/2gmcFH_kMms

...


[attachment=1]


Autor: Ванилица (https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=49480291)

Šabac (Sabacz) kao detalj mape Sclavonia Croatia Bosnia cum Dalmatiae Parte Per Gerardum Mercatorem, mezi 1580 a 1600.



[attachment=1]

Šabac (Sabatz) kao detalj mape Nova et Accurata Regnorum et Provinciarum Dalmatiae, Croatiae, Sclavoniae, Bosniae, Serviae, Istriae, et Reip. Ragusanae, cum Finitimis Regionibus, izrađene u Studio et Impensis Matthaei Seutteri 1740-60.



[attachment=1]

Šabac, detalj mape Reg. Bosniae

Autor: Pfeffel, Johann Andreas, 1674-1748.



[attachment=1]

Gravira iz 19. veka.



[attachment=1]

Snimak dronom ...



https://youtu.be/rFZ9EnvFuuA

https://youtu.be/VFDsRi6ujeI