PALUBA

Lugger
Njega karakterišu oglavna jedra. Snast se sastoji od od dva do tri jarbola  s oglanim jedrima, uz to ima kosnik,koji je često pomičan, sa dva ili tri floka.[attachment=1]
Koristijo se za trgovinu i ribarenja na engleskim i francuskim obalama.
Često se oglavno jedro mješa sa sošnim, pa tako i tipovi jedrenjaka.
Mnogi ga zamjenjuju sa škunerom, vijerovatno radi toga što je večina luggera kasnije pri prenovi dobila sošna jedra.[attachment=2]
Oglavno jedro je nastalo od latinskog jedra,četverougaono, može da ima uz donji porubnik i deblenjak. Pojavili se prije sošnog jedra.[attachment=3]
Sošno jedro se razvilo polovinom 18 vijeka skračivanjem latinskog jedra, tako da je odrezan dio ispred jarbola,i namješten sošnjak koji je uz jarbol bio pričvrščen hajmicom.Kasnije je uz donji porub montirana deblenjak pričvrščen na jarbol hajmicom a posle metalnim zglobom
[attachment=4]
Škuner ili goleta[attachment=5][attachment=6]
Ima jedno ili više jarbola koji su opremljeni uzdužnim jedrima, gradili su se sa najviše sedam jarbola.
Največi škuner  Thomas W.Lawson je sagrađen 1902, bijo je dug 120m sa 4000m2 jedrilja.

Thomas W. Lawson[attachment=1]
škuner Alabama[attachment=2]

Brik[attachment=1]
Je jedrenjak srednje veličine sa dva jarbola sa križnim jedrima i jednim sošnim jedrom na krmenom jarbolu radi lakšeg manevriranja. To je brod  novijeg datuma i ne spominje se prije očetkaa 18 stoljeća. Na pramcu je imao kosnik i prikosnik, a iznad su se razapinjale dvije prečke.
Brzi piratski, gusarski i ratni brodovi razapinali su između jarbola u slučaju potrebe i četiri letna jedra.
U RM se uglavnom upotrebljavo za kurirsku službu, a naročito je bio cjenjen od strane gusara zbog brzine i čvrstoče.
Danas nema više brikova jer snast od osam križnih jedara zahtjeva veliku posadu, a skupo je i održavanje jedrilja.[attachment=2][attachment=3]

Brigantin[attachment=1]
Jedrenjak sa dva jarbola. Na prednjem jarbolu ima tri križna jedra,a na krmenom dva,veliku uzdužnu sošnjaču i povrh nje križnu košnjaču. Umesto deblenjače na glavnom(krmenom)jarbolu razapinje se ispred njega velika letnjača, a povrh kosnika dvije prečke.
Ni danas se u svim zemljama ne zove tim imenom isti tip broda.[attachment=2]
i kod ovoga se vide na prednjem jarbolu četiri križna, a na krmenom tri križna jedra.

Brik škuna[attachment=1]
Ima dva jarbola od kojih pramčani ima križno jedrilje, a krmeni sošnjaču i vršku.
Barkantina[attachment=2]
Jedrenjak sa tri jarbola, prednji ima križno jedrilje,a druga dva sošna jedra i vršnjače
Ne spominju se prije polovine19 st..Prvi su jih gradili Nizozemci oko 1850g.Na pramčanom jarbolu nema sošnog jedra, a između između njega i glavnog jarbola razapinju se tri letna jedra.
Naši pomorci nisu rado gradili tu vrstu jedrenjaka i dodavali su na pramčani jarbol sošno jedro, te se takav brod zove bark-beštija.
Uz vjetar dobro jedre sošnimm jedrima, a križna upotrebljavaju pri vjetrovima iz krmenih kvadranata.
Takav je naš  šb Jadran.
[attachment=3]

Škuna bark
Ima 4-5 jarbola,pramčani jarbol ima križna, a ostali jarboli sošna jedra i vrške.[attachment=1]

Bark škuna
Ima tri jarbola. Na pramčanom a ponekad i na glavnom jarbolu ima dva križna jedra ispod kojih je sošno.[attachment=2]

Sličan ali sa dva jarbola je Baltimorski škuner(topsail schooner)[attachment=3][attachment=4]

Bark
Ima na svim jarbolima križna jedra, ali na krmenom jarbolu ima samo uzdužna jedra,sošnjaču i vršku. Barkovi imaju od 3-5 jarbola.[attachment=1][attachment=3]

Nava(križnjak)
Ima na svim jarbolima križna jedra, a na krmenom ima i sošno jedro radi boljeg manevriranja. Nava ima najčešče tri, a najviše pet jarbola[attachment=2][attachment=4]

Brik ili brigantin
Pošto su se pojavila lutanja, oko ova dva izraza, odlučio sam da nadodam ovaj prilog.
Istina je da se na internetu, a i po knjigama, nalaze raznorazni nazivi za jedrenjake, koji im baš ne odgovaraju. Za sam brik nema puno lutanja , to je manji jedrenak opremljen sa križnim jedrima, krmeni jarbol ima izza donjeg križnog jedra sošnjaču, koja je tu radi lakšeg manevriranja. Obično nema vrške.
Šta kažu Englezi u Britanici
brig,  two-masted sailing ship with square rigging on both masts. Brigs were used for both naval and mercantile purposes. As merchant vessels, they plied mostly coastal trading routes, but oceanic voyages were not uncommon; some brigs were even used for whaling and sealing. Naval brigs carried a battery of 10 to 20 guns on a single deck. In the great European navies of the 18th and 19th centuries, they served as couriers for battle fleets and as training vessels for cadets. In the early U.S. Navy, brigs acquired distinction during the War of 1812 in small fleet engagements on the Great Lakes and as merchant raiders in the Atlantic.
Because square rigging required a large crew, merchant brigs became uneconomical, and in the 19th century they began to give way to such fore-and-aft rigged vessels as the schooner and bark.
Oko toga uglavnom nema spora, pod upit dolazi definicija brigantina. Kao brigantina se u raznim medijima nazivaju brik-škune.
 PE . citiram :Brigantin se razlikuje od brika samo po tome što nema donjeg križnog jedra na krmenom/glavnom jarbolu.
Britanica kaže:
brigantine,  two-masted sailing ship with square rigging on the foremast and fore-and-aft rigging on the mainmast. The term originated with the two-masted ships, also powered by oars, on which pirates, or sea brigands, terrorized the Mediterranean in the 16th century. In northern European waters the brigantine became purely a sailing ship. Its gaff-rigged mainsail distinguished it from the completely square-rigged brig, though the two terms came to be used interchangeably. For example, brigantines with square topsails above the gaffed mainsail were called true brigantines, whereas those with no square sails at all on the mainmast were called hermaphrodite brigs or brig-schooners.
Znači da je u potpunosti definirano šta je brigantin,  a šta je brik-škuna (brod sa dva jarbola od kojih pramčani ima križna jedra a krmeni sošnjaču i vršku) kod engleza još hemafrodit brik.
Bit Brikantine je da ima na glavnom jarbolu i uzdužna jedra, sošno jedro, vršku, a između jarbola i trokutne letnjače, i gornja križna jadra. Sošno jedro je veće nego sošno jedro brika.
Mi ne bi trebali gledati kako je ko nazvao jedrenak (obično na internetu), ve č bi se morali držati naših ispravnih izraza. PE je relevantno knjižno izdanje i kao takva učestvuje u stvaranju pomorskog riječnika.[attachment=1]

Pošto su pomenuti i Italijani, oni nemaju brika, ali zato imaju istu riječ za brik i brigantin,
Odnosno    Brigantin =brigantino
               Brik= brigantino velacciere
               Bark = brigantino a palo
               Hemafrodit- brik, ,brik -škuna= brigantino goletta[attachment=1]

Il brigantino è uno snello veliero, maneggevole e di dimensioni contenute, dotato di due alberi, quello prodiero armato con vele quadre, con una stazza lorda che va dalle 100 alle 300 tonnellate. Può avere un terzo albero a poppa, armato con vele auriche, nel qual caso prende il nome di "brigantino a palo". Se invece ne ha soltanto due, di cui quello prodiero con vele quadre e l'altro con vele auriche, prende il nome di "brigantino goletta", se ambedue gli alberi sono armati esclusivamente con vele quadre prende il nome di "brigantino velacciere", mentre nel '400 e nel primo '500 esistevano delle piccole galere, dotate di due alberi a vele latine e 12-18 remi sempolici, note come brigantini (ma anche come fregate e feluconi).

Lijep brik Stavros S Niarchos[attachment=1]Sa povoljnim vjetrom može postići preko 13čv.

Kad smo već kod brig-a, treba spomenuti i jedan njegov podtip snow.
Snow je brig koji ima sva križna jedra na oba jarbola, kao i brig, a iza glavnog jarbola, uz njega, još jedan dodatni mali jarbol za uzdužna jedra (sošno).[attachment=1]
USS Niagara je recimo bila snow-brig.[attachment=2][attachment=3][attachment=4]

Nije zgoreg ponovit.[attachment=1][attachment=2][attachment=3][attachment=4][attachment=5]

Kod nekih imena jedrenjaka treba znati da se radi o sinonimima,
goletta- škuna
Šta je za nas ispravno zavisi koje izrazoslovlje preuzmemo. Mislim da je ispravno izrazoslovlje korišteno u austrijskoj mornarici.
Pa je tako:
 La definizione di "schooner” era in uso nella marineria adriatica, sotto l’amministrazione austriaca; il termine era sinonimo di "goletta”, che a quei tempi aveva un significato più ampio e non restrittivo come oggi, e che identifica un veliero a due alberi verticali, armati con vele auriche e munito di bompresso.
Recimo za brig-škuner je udomačen bio i izraz goletta a gabbiola, što je nekako isto kao brigantine galetta.

Interesantan članak. http://www.pietrocristini.com/goletta_a_gabbiola_storia.htm

Nazivi jedrenjaka su dosta izmiješani, pa tako i Italijani upotrebljavaju izraz brick za brig. Čak u zvaničnoj podjeli brodova ratne mornarice su imali kao poseban brod i brick.
Dole je spisak brodova iz početaka ratne mornarice Italije, na kojem se pod brojem 13 krije brig.[attachment=1][attachment=2][attachment=3][attachment=4][attachment=5]

GABIJA ili GABJA (jedra)
Neke izraze je potrebno razjasniti, pre svega radi razumjevanja starijih knjiga.  Taj se izraz upotrebljava jako dugo, I prvotno je bio to naziv za koš, za osmatrače, odnosno I za vojnike naoružane musketama. Prvi produžetak jarbola se zvao gabija. Gabija je jednako engleskom top sail sa oznakom jarbola. TO je praktično prvi produžetak kolone jarbola.
PARROCCHETTTO (paroket) je isto što  Fore Top Mast, odnosno  l’albero di gabbia di trinchetto (arbuo gabije od trinketa)
Ovaj riječnik je od 1813godine, a koristio se i  u austrijskoj mornarici.
Kasnije  se u svim izvorima pa I italijanskim pojavljuje gabija kao košno jedro na srednjem jarbolu, a da prednjem postaje paroket. Tako je i na istočnoj obali Jadrana.
Gabija u širem smislu znači sva košna jedra. Može se razbiti I u dva jedra pa imamo gabiju gornju I gabiju donju. Gabija je praktično isto što Main Top Sail kod Engleza.
Na barketinu I barku-beštiji je na provi nema.
Ona je I jače jedro, olujno I nikada se ne skida. Ima obično tri krata I ojačanje u predjelu koša. Gabija je široka polovicu širine broda, a visoka 3/4 visine.
[attachment=1][attachment=2][attachment=3][attachment=4]

BARKETINA, BARK-BEŠTIJA, BARK-MATO.
Engleski Barquentine, barketine ili schooner barque

Ruski, Баркенти́на (шхуна-барк)

Italijanski Barcobestia,  nave goletta,

Kod nas gore napisani nazivi. Iako se u enciklopediama nalazi različita sistematizacija ,  za sigurno mogu tvrditi da se radi o sinonimima. U Vojnoj enciklopediji je pod isto jedrilje stavljena barketina i škuna bark, dvije slike isti brod, u stvari i jeste, ali to su sinonimi za isti tip jedrenjaka. Kratko u enciklopedijama nija baš tematika stručno odrađena.
Škuna bark se može pojvljivati sa 4-5 jarbola, na prednjem križna jedra a na ostalim sošna jedra. Kod Engleza i barketina može imati više jarbola.

Evo domaćih naziva Bark-beštija ili bark mato. Na prvom jarbolu penuni, na drugom giz, a na trećem randa.
Ili Na prvom jarbolu penuni I giz, na medzariji randa, na palu randa.   
Kod Vidovića, samo kaže: Barkentina-isto što I bark beštija.
U italijanskom riječniku barketina ne postoji.
Toliko za početak I mene je podugo mučio izraz barkantina I bark- beštija. To je samo sinonim, a barkantina se kao naziv pojavljuje kasnije.
Kasnije ću obraditi snast I jedra, sa starim I novim nazivima. Svaka kritika je dobrodošla.[attachment=1][attachment=2]

[attachment=1][attachment=2]

JARBOLJE  BARK- BEŠTIJE, BARKENTINA (JARBURADA)

Ima obično tri jarbola. Na prvom jarbolu su križna jedra, a na druga dva sošna jedra i vršnjače.
Prednji jarbol (jarbul od prove, arbuo od prove)je sastavljen od tri nastavka:
Deblenjaka prednjeg jarbola (kolona, koluna od trinketa)
Košnog nastavka (arbuo od paroketa, ili arbuo od gabije)
Sljemeni nastavak
Jarbolet vrhovnjače  - oba se zovu  arburet od prove, jarbulet od prove)
Na prednjem jarbolu se nalaze križevi.
Debleni križ (penuo od trinketa)
Donji košni križ (penuo paroketa donjeg, penuo gabije de bašo)
Gornji košni križ (penuo paroketa gornji, penuo od gabije de šužo)
Sljemeni križ (penuo od papafiga)
Križ vrhovnjače (penuo od kontre)
To je objašnjenje kao na slici, ŠB Jadran ima debleni križ, košni križ i sljemeni križ.
Glavni jarbol, vele jarbol (arbuo od medzarije, jarbul od mojstre)
Krmeni jarbol ( arbuo od pala)
Oba jabola sui z dva dijela, deblenjak  I jarbulet odnosno nastavak sa nazivom jarbola (jarbul od rande, arbuo od rande I arburet od kontrarande od majstre ili pala)

Ovdje su dva paroketa , odnosno gabije, mada se gabije rijeđe upotrebljava jer je to križno jedro na drugom jarbolu barka. Jadran ima samo jedno križno jedro (paroket )[attachment=1]

Još jedan primjer. Italijanski izrazi i stari pomorski izrazi istočne obale.
Potrebno je razjasniti da je italijanski velaccino isto što i pappafico odnosno papafig. To je jedro prvo ispod kontre.
U starom riječniku 1813 ima samo pappafico.
Parrocchetto-paroket se isto više upotrebljava nego gabija od trinketa.
[attachment=1][attachment=2][attachment=3][attachment=4][attachment=5]

Pošto se situlacija intenzivira na najbolji mogući način, mada sa malo diskusije, jer se javlja poglavito samo uvaženi ML, postavljam pitanje razlučenja fiksne snasti (arburade jarbolne) od pomične snasti - manovre. Molim za komentar ako je ikome do toga na ovu fjaku nenormalnu od preko 100 farenhajta. :help

Ja sam posustao!

Nadam se da će se još neko javiti.
JEDRA, IDRA JIDRA
[attachment=1][attachment=2]

MANOVRA , OPUTA
“Manovra znači sve konoplje skupa, koje je na jarborih”
Dijeli se na :
-Leteću manovru(bijelu manovru it. Manovre correnti  ) pomičnu oputu. To je konoplje koje nije stalno privezano na oba kraja , te služi za razne manovre penuna, odnosno jedara. Tu spdaju braci , mure, škote, drece, mantići…..
- Manovru crnu(Manovre dormienti o fisse)nepomičnu oputu. Crna manovra je konoplje katramano I određeno da stoji fiso, da se ne mice; to konoplje drži jarbule od sprjeda I sa strane, straji mustać, kaneštreli, pataraci, grižele…
[attachment=1]

[attachment=1]
ova slika ako se poveća, što je omogućeno, vide se brojevi, radi lakšeg traženja konopa.

LETEĆA MANOVRA  (Manovre correnti)
Davati ću redom, po brojevima u tabeli, pošto su u tabeli već obrađeni nazivi, napisat ću samo nove takop da se može shvatiti o čemu se radi.
Npr. Drizza di parrocchetoto volante- dreca od paroketa de šužo-Podigač gornjeg križnog jedra…
Ovde je nepoznato samo dreca (drizza, podigač)
Imamo  ital..amantigli, amaticchio, mantichio, mantic.
Mantić ide od kraja penuna do inkapelaja
Ovde je mobilan samo na paroketu, kod ostalih penuna je fiksan.
[attachment=1]
nastavlja se, brojevi se mogu vidjeti na povećanoj slici jedrenjaka.

Braccio , brac, praća, konopi su vezani na krajeve  penuna tako da se isti mogu bracijavati, tj. Okretati kako zahtjeva vjetar.
Ostini, venecijanski ghia, braca koja drži il picco,.
Skotta , škota
Mura, mura, oglav (škotom se drži jedro šotovento , murom sovravento)
Ritenuta, italijansko znaćenje je za konop koji služi za držanje nagiba buma, mi bi to možda nazvali škotom rende, škotom deblenjaka.  Na ovim slikama je prikazana škota,, kao konop koji zateže zadnje donje oko rande.
Inače klasično ritenuta znači ovo:[attachment=1][attachment=2][attachment=3]

IMBROGLI, IMBROLJI, ubralje, užeta sa kojima se sa donje palube mogu donekle smotati jedra kad su otvorena, ubirači , tanji konopi -užeta sa kojima se jedra-idra ubiru uz jarbol ili uz križ.
Imbruji su i konopi koji idu od sredine penuna prema dva donja kraja kvadratnog jedra, tako da se imbrujavanje (ubiranje) počinje ; tako da se donji kraj jedra isaje(diže) do penuna, tako da se jedro onesposobi za otpor vjetru, a mornaru omogući da ga zavije. ( to su it. Caricascotte delle vele quadre)
Imbruji na sredinini , caricamezzi (srednje ubralje)
Serapenun, serrapennoni, je isto ubralja na gornjoj trećini jedra.
Na randama imamo imbruje: gornje, di pena;srednje, di gola; donje di sotto.
Na konrarendi je isto imbruj od kontrarande, imbrogli di conraranda
Kod nas isto imbrulji, konopci za skračivanje jedra, za hvatanje trcarola ( to su konopčiči na jedru za kraćenje)
Konop kojim se mainaje (spušta), alabasso

Dolje još par izraza za sidro-ankoru.
Capone, kapun je gornja  šipka sidra, koja ga izravnava kada leži na dnu. 
Grua, gruja je konzola van broda na kojoj je neki paranak…. Gruja od ankore je konzola na kojoj visi sidro.[attachment=1]

Grujom je Nikša iz Vranjica zvao sohu za spuštanje kaića na PČ-134. Znam da se nekako razlikuje gruja od krana-tovarice-sohe, ali on je tako zvao.

Gruje su i sohe za čamce jer su okrenute moru preko boka broda, gruja je brodsko izraz i za dizalicu..
Kod Ivelića: gvozdene grede na kojima se podižu i drže obješene barke.
Kada je brod na putovanju , ankora visi na drvetu koji se zove gruja.
Barke vise na grujama....[attachment=1]

ZAPOVIDI, KOMANDE
Pošto smo kod leteće manovre samo još par zapovjedi.
Opšti pokret, kada mornari idu u snast za razapinjanje jedara je Na idra.
Diži jedra, znači razapni je Isa, pri tome se i specificira jedro npr. Isa trinket.
Išat,išavat, isat (još išivat, zdvignut, dvizat) idro.
Za spuštanje, majna ili kala, zatvorit jedra.
Npr  na trinketu, trinket se prvo imbroja(ubere) pa zavije i veže saketama.
Za zatvaranje jedara je komanda Šera, npr. Šera papafig. (it. Serrare)
Trcarol, trcaroli krati. Uzeti tercarole skratiti jedro. Skratiti jedro na jednu , na dvi ili na tri ruke trcaroli. Konopčići se zovu i matafjuni.
Trcarol još taracrul,tercarol, tercarul (it.terzarolo)

CRNA MANOVRA , MANOVRE DORMENTI O FISI

Crna manovra je konoplje katramano I određeno da stoji fiso.
Bompresso, bumpres , kosnik .
Briglie di bompresso e di controfiocco, mustać, žica koja veže vrh baštuna I aštu doli.
A one druge dvi , ke gredu svaka svoju bandu , to su venti, it.venti di bompresso.
Lande it.lande , sprežnjaci pripone, svaka sartija ima svoju landu, to su obično plosnata gvožđa na koja se montiraju bigote, it. bigotte di landa.
Bigote. steznice se stavljaju I na dno sartije, it. bigotte di sartia. Bigote sa provučenim konopom čine tiranat, a sve služi za stegnut pavijun. Pavijun ili sartije. To su konopi preparte (sa strane koja pritežu I učvrščuju jarbol.
Lande +tiranti+sartije + grižele= pavijun
Grižele  it.griselle , za poć na jarbol ima od merlina upletenu selbicu, a to se zove grižela (svaki skalin je grižela)
Marciapiede, stojnica, ispod bumpresa kao i na penunima.
Pataraci it paterazzi, zaputke, oni su pričvrščeni po strani, na bandi ili fjanku, više prema krmi , sa sartijama drže jarbul.
Patarecini, it. patarezzini , zaputki,  “sartija na jarboreti”
Mantić, it amantigli, ovde se govori o fiksnim, ona dva katranisana konopa vezana na kraj penuna, a sa druge strane za inkapelaj (inkapelaj je točka u kojoj se sakupljaju sartije)   [attachment=1]

Bilo bi poželno da se dodaju nadopune, pogotovo od strane primoraca, koji vjerovatno pamte koji pojam koji se vuče kroz generacije. Isto je poželjan svaki komentar.                                                                                                                           

Prije nego nastavim, par detalja.
Tarozzi, torozzi, stap od željeza ili drveta, koji služi za držanje razmaka sartija, ali i kao prva stepenica.
Corridore, rida,je konop, koji ide kroz bigote i kojim se zateže sartija, konop i bigote čine tirant. Danas su tiranti metalni na okretanje.
[attachment=1][attachment=2]

Evo i metalni tiranti.[attachment=1]

Straglio, stragio,straggio, Štraj, straj,Leto.
Jako I katramovano konoplje, koje drži jarbol sa strane prove. Od sprjeda drže jarbole štraji po tome koji jarbul ili bokun jarbola drže imaju I ime.
Draglia, draja, je konop koji ide od bumpresa ili baštuna bumpresa na jarbur.
Isto tako na istočnoj strani Jadrana štrajet, straljet-prednje gornje leto, straljet od kontre –veliko vršno leto.
[attachment=1]

Već sam napisao da je gabija križno jedro koje se zadnje skida ( na slici gabija baša)
[attachment=1]

KURTELACI i KURTELACINI
Jedra nevezana za gornji tekst., Vela di coltellaccino i coltellaccio, kurtelacin, kurtelac, pršna jedra.
To su jedra volantna, koja se dodaju stalnim jedrima kada laki tihi vjetar u krmu puše.
Ivelić (opis brika Pierino) kad se plovilo po laganim vjetrovima-brizama-uhitilo bi se kurtelace i kurtelacine, to bi se učinilo tako da bi se penune pomoću malih penuna produžilo i to na taj način što bi se ove potonje pričvrstilo na ove prve pomoću vera(obruča, prestenova);dolje su bili kurtelaci, gore kurtelacini; to bi činili stari kapetani kad bi se s kim regatavali priko Očeana)
Ovamo spadaju Scopamari, škovamar. To je su nadodana jedra stalnim jedrima najbliže moru. (trščanski scovamar)[attachment=1]

NAVA - detaljno
Postavit ću trijarbolnu navu. Materijal je iz priručnika za pomorce iz 1859, izdanog u Trstu. Ima sve od postavljanja snasti do abordaža sa jedrenjacima. Nazivi su italijanski, ali ih nije problem prevesti uz pomoć predhodnih topica, ima par specifičnih jedara koje ću posebno obraditi. [attachment=1][attachment=2][attachment=3][attachment=4][attachment=5]

Nava, koliko ja shvatam, ima snast sličnu barku, sa jednom većom razlikom što ima puno jedrilje  na svim jarbolima. Dok bark na krmenom jarbolu ima samo randu i kontrarandu, nava je kako kažu englezi "full-rigged", što bi trebalo da znači da na krmenom jarbolu ima i križna jedra i randu a ponekad i kontrarandu. Nava predstavlja vrhunac razvoja klasičnih jedrenjaka, već u vreme kada su se pojavili parobrodi i počeli preuzimati primat. Dok bark po pravilu ima tri jarbola, nava je imala i do pet jarbola.

Tačno tako.
Ovdje se pojavljuju i neki novi nazivi jedara.
CARBONERA, karbunera, čađavica.[attachment=1][attachment=2][attachment=3]
Znači ima tu raznih pojmova.
Najstariji pojmovi je predstavljaju kao krmenu letnjaču, pa kasnije glavnu letnjaču...
Sam naziv je radi toga što je bila crne boje, čime se željelo sprječiti njegovo prljanje dimom iz dimnjaka brodske kuhinje. razlika je i što donji kraj nije na jarbolu nego na bandi broda. Upotrebljava se sa krmenim vjetrovima.
Kad smo već tu da pomenemo karbuneru i na jahtama gdje ona ide od tjemena krmenog jarbola i privetrinske razme broda, odnosno hvatišta na bokunešto iza glavnog jarbola, dok mu priteg (škota) ide preko deblenjaka glavnog jarbola.[attachment=4]
BELVEDERE, belveder, to je krmena sljemenjača.
Pa ima kod Vidovića, "vjetar jača.Jarboli se krive pod pritiskom jedara, a rastojanja nikako da se uvečaju, mi razvijamo i belveder, Držimo sva jedra kao za tišine."

Jedna poznata nava Amerigo Vespucci.[attachment=1][attachment=2]

Ovde imamo jedno novo jedro 1-augelletto - uccellina, u prevodu ptičica, našeg izraza nisam nigdje zasljedio, na jahtama se zove Yenkee sail.[attachment=1]
Ovo je ime označavalo razna jedra kroz istoriju da bi se ustalilo za tip pramčanog floka dignutog od baštuna.
Prije je označavalo leto, sljemeno jedro, vršno jedro, u 15vj. malo kvadratno jedro dignuto na vrhu jarbola, poznato kao gabiola.
Jedro za ljepo vrjeme, za krstarenje, omogućava bolju vidljivost po provi. Dole još isto jedro yenkee.
[attachment=2][attachment=3]

LOGER
LUGGER je u prjevodu loger. Tradicjonalno ti brodovi su imali  lugerska odnosno oglavna jedra. Jedrenjaki dobijaju imena po jedrima, vrsti glavnih jedara, njihovoj upotrebi.. 
Gledajući na snast najbliži u Jadranskom prostoru su bragoc I trabakul, koji imaju dva jarbola sa oglavnim jedrima.[attachment=1][attachment=2]
Kasniji logeri su mijenjali snast , uglavnom su dobijali randu I kontrarandu.  Imaju tri, alio najčešče dva jarbola. Ima kosnik sa prikosnikom . Ima do tri prečke sa preletačom, Dužine je 16 do 24m, nosivosti 80 do 220T. Posada je od 5-6 ljudi. Ovaj tip je kod nas bio najviše u upotrebi. Italijani ga nazivaju “goletta franca”, a Francuzi “goelette franche”, a Englezi “fore and aft scooner”[attachment=3][attachment=4]
Dalmatinski loger ima nosivost od 60 do 200T. Jedra su mu trinkentina, flok , kontraflok, giz , kontragiz, randa I kontraranda. (giz je prva randa)
Poneki logeri imaju na prednjem jarbolu veliko kvadratno jedro (ima ga  Kraljica mora, osim tog I dva trokutna nadkrižna jedra).
To kvadratno jedro se zove rionda, koristi se lkad vjetar puše u krmu, sva se jedra majnaju ostane samo rionda.
Kod Kraljice mora ima I  tzv visoka prečkica koja bi odgovarala italijanskom uccellinu.
Snast Kraljice [attachment=5]

Kod Kraljice mora ni na jednoj slici nije razapeto križno jadro, riondu, a o trokutnom jedrima da ne govorimo. Mislim da nisu ni stavljena.Vjerovatno nema ni posade za posluživanje križa. 8)
[attachment=1]

https://www.youtube.com/watch?v=WxnzgX_jPqw
https://www.youtube.com/watch?v=jbhSH4qDAM8
Sidrenje i dizanje jedra. Da nije smješno bilo bi žalostno. Bogami imaju šta naučit.

Školski brod Beetowen [attachment=5]
Kad sam već kod jedrenjaka školskih brodova koji se spominju na istočnoj obali Jadrana od Margarite (loger od 80T), do Kraljice Mora,( između su Vile Velebita I Jadran), spominjem još jedan nama manje poznat I zaboravljen Beethowen.
Iaku su jedrenjake potiskali brodovi na parni pogon na kraju 19 I početkom dvadesetog vijeka, Austrijski zakon je kao obavezu postavio zahtjev  da  mornarički kadeti provedu određeno vrjeme na jedrenjacima, kao dio obavezne obuke. Sve je teže bilo dobiti ukrcanje na takve brodove.
20 decembra 1900g, austrijski državni savjetnik von Vukocic predložio je nabavku jedrenjaka za školske svrhe.
Od 1904 na inicjativu nautičkog inspektora u Trstu Berharda Julga , brodar E.A. Jasbitz prihvatio je obavezu ukrcaja određenog broja kadeta na svojim jedrenjacima Orpheus I Beachdale.
!908 Austrijska vlada je počela pregovore sa  Austrijskim  Lloyd-om o nabavi školskog jedrenjaka. Sve se nije maklo od mrtve tačke do 1913g.
1913g ., na inicjativu brodara Cosulicha u Trstu je utemeljena Socijeta Anonima Nave-Scuola s  učeščem Austro Americane, Loyd Austriaca, Tripcovich&Co, te Navigacione Libera Triestina, kojima je vlada dala subvencije za nabavku jedrenjaka.
Odlučeno je da to bude Beethowen,
Sa sledećim podacima.
[attachment=1]
On je izgrađen zajedno sa svojim dvojnikom Mozartom 1904, brodograditelj je Gangemouth& Greenock DockYard Co iz Greenock-a. Imao je osnaščenje škuner barka sa 4 jarbola.  Po Lloyd Registru  je čelični trup, barkentina ,  sa  pramčanim jarbolom (trinketom) sa križnim jedrima I ostala tri sa sošnim jedrima sa vrškama.
Prvi vlasnik mu je bio iz Hamburga da bi 1910 prešao pod norvešku zastavu. Norveški vlasnik ga je posle samo nekoliko plovidbi ostavio u Genovi. Pošto je brod bio prezadužen  prodan je na licitaciji, izbrisane su hipoteke iz brodske knjige, izbrisan je iz Norveškog Registtra  i upisan u Austrijski Lloyd, sa lukom upisa Trst. Preuzeo ga je 6 juna 1913 kapetan Augusto Cosulich.
Posle uređenja papira  brod je isplovio za Cadis. U Cadisu je nab rod stigao inžinjer R.Cucagna, professor sa trgovačke pomorske akademijeradi pregleda broda.
Trinket je imao 5 penuna za gabije, a ostali su bili sa randama I kontrarandama. Posle kupovine Beethowen je imao I na maestri dva panuna, koja su mu naknadno dodana, a koristila su se po laganom vjetru. Očito, po slikama su kasnije opet  skinuti. Za manovre sa jedriljem je imao parne I ručne vinčeve.
Kada je plovio prazan brod je imao  tank između  mojstre i mezane, od boka do boka kapacitete 805 T, što je bilo premalo , pa su se moralo ukrcati još 400T balasta .  Prema tadašnjim saznanjima je ballast morao biti 35% njene nosivosti.
Brod je bio uskih linija kliperskog pramca i zaobljene krme.
Na čamcima za spasavanje je bilo mjesta za 72 čovjeka.
Smještaj za kadete je bio prostor 7,2x11,2m visine 2m, kapaciteta 24 kadeta.
Profesor Cucagna je preporučio povečanje prostora za kadete tako da prostor ima kapacitetu 40 kadeta, ukrcaj dva dizel motora od 300KS, što bi uštedjelo troškove vuče. Preporučio je  I da jedan čamac za spasavanje bude opremljen sa motorom.
Brod je u Cadisu čekao na ukrcaj kadeta. 3 jula. Kadeti  prve grupe pošli su u Cadis iz Trsta sa  brodom Oceania, a druga grupa je pošla iz Malog Lošinja 24 jula, jer su tamo ispiti završavali kasnije.
Brod je 9 augusta krenuo prema Montevideu.
Kako je na brodu bilo još slobodnih mijesta za kadete  Comitato Nave- Scuola je ukrca još kadeta . Odlučeno je da zadnji kadeti budu ukrcani u Montevideu, a do tamo su stigli parobrodom Francesca od Austro-Amerikane. Imali su obavezu za to vrjeme služiti kao mornari.
Beetowen je u Montevideo stigao nakon 50 dana, I 27 oktobra su se ukrcali gore spomenuti zadnji kadeti. Organizovavana je fešta na kojoj su učestvovali predstavnici  Austrougarske,  a među njima I Antonio Cosulich.
23.novembra isplovio je za New Castle u Australiji. Tamo je stigao posle 62 dana.
Ukrcao je 3104 T uglja za Valpariso.
Na brodu su se nalazili ukrcani:
[attachment=2][attachment=3][attachment=4]
Brod je isplovio 29 marca 1914g . prema Valparisu, luki u koju nikad nije stigao.nakon tri mjeseca evidentira se zakašnjenje. Trščanske novine već nagoveštavaju tragediju.
Sudbina broda nikada nije otkrivena, nije bilo nijednog preživjelog a nit raga o podrtini.
Kasnije se špekulisalo stabilitetom broda pod jedrima…, ali sve to demantuje Mozart koji je ostavio pohvalna pisanja u istoriji jedrenja.

Još slika Beetowena, na jednoj slici ima na mojstri penune. Na zadnjoj slici Mozart, nakrcan..[attachment=1][attachment=2][attachment=3][attachment=4]

https://www.facebook.com/Nirvana-1921-627406624026178/?epa=SEARCH_BOX

Kojeg je tipa ovaj brod iz Umaga?

Loger