Soko J-21 Jastreb

(1/108) > >>

Рашо:

Kako je sedma decenija prošlog vijeka odmicala, tako su u vrhu Armije postali svjesni da je došlo vrijeme da se razmišlja o avionu koji bi zamjenio odlične, ali već vremešne, lovce-bombardere Republic F-84G Thunderjet. Nabavljeni početkom pedesetih godina iz vojnih viškova Zapada, avioni F-84G su dvije decenije činili okosnicu lovačko-bombarderske avijacije i udarnu pesnicu JRV. Ali... svemu dođe kraj pa su se tako i resursi naših Thunderjeta polako ali sigurno i nepovratno trošili.

Razvoj

Pošto nabavka novog lovca-bombardera u inostranstvu nije dolazila u obzir, jer se, jel’te, nije imalo novca za tako nešto, odlučeno je, pod utiskom uspjeha sa Galebom, da se razvije domaći avion.
Posao oko stvaranja novog aviona povjeren je već provjerenom i dokazanom tandemu; projektovanje i razvoj Vazduholovno-tehničkom institutu, a montaža i sklapanje mostarskom Sokolu.
Kao osnova za novi jurišnik uzeta je konstrukcija školskog aviona Galeb G-2. Sklonjeno je sjedište za instruktora, ojačana je i nešto izmjenjena konstrukcija i ugrađen je snažniji motor Rolls-Royce Viper 531 potiska 13,2 kN.
Prvi let prototipa, nazvanog Jastreb, a označenog J-1, obavio je probni pilot, kapetan Rudolf Kumar 19. jula 1965. godine. Dana 31. decembra 1968. godine, prvi serijski avioni, sa vojnom oznakom J-21, su ušli u operativnu upotrebu, dok su poslednje isporuke za JRV završene 04. aprila 1977. godine.

Prototip aviona Jastreb [ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Performanse i naoružanje

Maksimalna brzina Jastreba, na visini od 5.000 m i bez spoljašnjeg tereta, iznosila je 724 km/h, dok je na nivou mora, sa dvije bombe po 250 kg, bila 629 km/h. Krstareća brzina se kretala od 650 do 680 km/h, a vrhunac leta 11.000 metara. Dolet je iznosio 1.150 km, a borbeni radijus 270 do 360 km.

U odnosu na Galeb, Jastreb je zbog ojačane konstrukcije, a u skladu sa svojom namjenom, mogao da ponese nešto više naoružanja. Pored tri mitraljeza Colt-Browning AN-M3 kalbra 12,7 mm, sa po 135 metaka, u nosu aviona, Jastreb je mogao da ponese i do 800 kg tereta na podkrilnim nosačima. Dva unutrašnja podkrilna nosača su kapaciteta po 250 kg za bombe, lansere NRZ i dodatne rezervoare, dok je šest spoljnih predviđeno za po jednu nevođenu raketu HVAR.

Jastreb sa kombinacijama naoružanja [ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Ovako je Jastreb reklamiran na aeronautičkim izložbama, ljiepa reklama. U stvarnosti, mogao je da nosi i ispaljuje samo pojednu raketu HVAR na spoljnim nosačima. [ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Upotreba

Ukupno je za JRV i PVO proizvedeno 103 aviona varijante J-21. Osim toga, izviđačke eskadrile su dobile 38 aviona izviđačke verzije IJ-21,koja je, za razliku od osnovne verzije, bila opremljena aerofotokamerama u trupu i tip-tankovima. Za borbenu obuku je proizvedeno i 14 trenažnih dvosjeda NJ-21. Uvođenjem Jastreba u naoružanje, dobijen je pouzdan i siguran avion koji je, do dolaska Orla, bio nosioc lovačko-bombarderskih i jurišnih dejstava JRV. Ali ipak, to je bio avion skromnih borbenih mogućnosti. U suštini, stari lovac-bombarder, F-84G, je zamjenjen novim lakim jurišnikom, Jastrebom.
Avioni J-21 Jastreb su u jedinicama Ratnog vazduhoplovstva služili do sredine devedesetih godina, a poslednji primjerci su povučeni iz naoružanja 1996. godine.

Uz Galebove, izvezeno je i nešto Jastrebova. Libija je kupila 34 aviona, dok je Zambiji prodato 13 Jastrebova.

Šest aviona Jastreb je korišćeno i u akro-grupi. Letjeli su bez tip-tankova radi povećanja pokretljivosti [ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Na zadnjoj stanici [ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Bozo13:
Slike i opis preuzeto sa : http://lovre1.tripod.com/index.htm

Centralni pult:
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Izgled kabine je veoma slican kabini N-60 Galeb, sa neznatnim izmenama kao sto su:

- dodati instrumenti za AF Kamere
- izmenjena tabla naoruzanja
- modernija radio navigacijska oprema
- itd....

1. Magnetni kompas
2. Nisan K-14C: poluga raspona cilja
3. Nisan K-14C: preticanje u promilima:
   (npr: 0 za mitraljeze,
   12-24 za rakete,
   120 za bombe)
4. Nisan K-14C: daljina do cilja
   (podesava se okretanjem obloge rucice gasa)
5. Nisan K-14C: sijalice za mrezice nisana
6. Prekidac aero-foto kamere
7. Brojac snimaka aero-foto kamere
8. Bolcna za zabrazljivanje palice na zemlji

Desni pult:
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

9. Prekidaci ukljucenja instrumenata:pritisak ulja, pritisak hidroulja, gorivomer, grejanje pitot cevi
10. Prekidaci: ZM Kompas, pretvarac (pomocni-glavni), stablilizacija ZMK
11. Osiguraci (broj 1 akumulator, 2 generator, 3 pretvarac, 5 naoruzanje, itd)
12. Kiseonicki urdjaj: leptir i pokazivac pritiska kiseonika
13. Prekidaci rada motora: buster pumpa,starter/generator sa signalizacijom, dugme za startovanje motora, prekidac startovanja motora u vazduhu (varnica)
14. Radio kompas
15. Radio stanica sa potenciometrom cujnosti
16. Lula za dovod spoljnjeg vazduha za provetravanje kabine
17. Prikljucak creva za kiseonik
18. Kiseonik u nuzdi iz boce u sedistu

Levi pult:
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

19. Rucica za odbacivanje poklopca kabine
20. Rucica za izvlacenje i odbacivanje koceceg padobrana
21. Rucica stajnog trapa
22. Trimer po dubini
23. Pokazivac polozaja trimera
24. Prekidac taxi svetlo-far za sletanje
25. Potenciometri osvetljenja mrezice nisana
26. Prekidaci startnih raketa: priprema, paljenje, odbacivanje)
27. Lula za dovod spoljnjeg vazduha za provetravanje kabine
28. Crveno svetlo osvetljavanja kabine
29. Prekidac i brojac snimaka kamere naoruzanja (za mirtaljeze)
30. tabla svetlosne signalizacije sa prekidacima i potenciometrima: unutrasnje i spoljnje osvetlenja
31. Poluga za rad sa zakrilcima
32. Rucica gasa/snage motora: sa prekidacem za kocenje mrezice nisana i oblogom za rad sa daljinarom nisana
33. Prekidac vazdusnih kocnica na donjem delu rucice gasa
34. Poluga za zabravljivanje rucice gasa
35. Trimer krilaca

švercer011:
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Iskreno se nadam da im nije zadnja stanica ;) Pre par meseci sam bio u muzeju i malo popricao sa kustosom u vezi tih aviona i rekao mi je sledece:
Svaki od tih aviona je potpuno ispravan(konzerviran) i pun goriva,posle Dejtonskog sporazuma Jugoslavija je morala da drasticno smanji broj aviona pa logicno da je izbor pao bas na njih,i ono sto je bilo najbolje to je doslo u muzej a ostalo nazalost je otislo u zelezaru.Vojska je i dalje vlasnik tih aviona a ono sto je malo poznato je da su par komada vec prodali privatnim kolekcionarima negde u Americi ;) Negde sredinom devedesetih je Madlen Olbrajt trazila da se u avione tj kabine sipa gradjevinski beton da slucajno ne bi opet koristili te avione ali su ljudi iz muzeja to sprecili ;D Tako da se iskreno nadam da ce jednog dana opet poleteli :)

Рашо:
Željko, s te livade pored Muzeja, Jastrebovi mogu samo u neki muzej, privatnu kolekciju ili u valjaonicu. A ta njihova priča da su avioni ispravni... da su petnaest godina stajali pod staklenim zvonom teško da bi bili ispravni, a ne na otvorenom bez ikakve zaštite i održavanja.

švercer011:
Raso ja nisam strucan u vezi tih aviona samo sam preneo ono sto mi je covek rekao a to je da su ispravni i konzervirani!

Navigation

 Message Index