Izviđački aeroplan Potez XV
Deligrad:
Izviđački aeroplan Potez XV
Pritisnuta teškom finansijskom situacijom i prekom potrebom naoružavanja kopnene vojske, Kraljevina SHS nije, do 1922, ni razmišljala o nabavci nove vazduhoplovne opreme. U leto 1922, načelnik Odeljenja za Vazduhoplovstvo, general Milan Uzelac otišao je na čelu jedne komisije, koju su pored njega sačinjavali kapetan korvete Dimitrije Mita Konjović i kapetan Dušan Radović, na put u Francusku i Veliku Britaniju, u cilju da se prouči tadašnje stanje u ratnim vazduhoplovstvima i industrijama evropskih zemalja, kao i da se izvrše manje narudžbine. Poručeno je nekoliko primeraka raznih tipova za Vazduhoplovstvo Kraljevine SHS, praktično avioni za “uzor”, upoznavanje i ispitivanje. Bili su to britanski Bristol-Hispano i francuski Brege 19 (dva komada), Potez VIII i Potez 15. Svi ovi aeroplani su ubrzo i stigli u zemlju, pa je tako već februara 1923. godine britanski kapetan Norman Makmilan (Norman Macmillan) preleteo u Kraljevinu SHS na, upravo nabavljenom, aeroplanu Bristol Hispano (zvanična britanska oznaka je bila Bristol Fajter - Bristol Fighter) opremljenim motorom Hispano Suiza (Hispano Suiza) od 300 KS. Upravo na tom aeroplanu je Miloš Crnjanski 6. novembra 1923. godine leteo sa Bajdakom nad Fruškom Gorom i Dunavom.
Prilikom pomenute posete Francuskoj, general Uzelac je naručio od fabrike “Potez” (Avions Henry Potez) jedan aeroplan Potez 15 (Potez XV ili Potez 15). Taj aparat (No10) iz rane proizvodnje, opremljen motorom Loren-Ditrih 370 KS, isporučen je 1923. godine. Poslužio je za upoznavanje i ispitivanje u vezi donošenja odluke o kasnijem uvođenju toga tipa u Vazduhoplovstvo Kraljevine SHS. Takođe je, zajedno sa novim predserijskim Brege 19, kao novi materijal Vazduhoplovstva, korišćen i u reprezentativne svrhe. Avion je kod nas nazivan jednostavno Potez 15 ili Potez 15 - 370 KS.
Način nabavke izviđača Potez 15 za Vazduhoplovstvo Kraljevine SHS ostao je do današnjeg vremena dosta nejasan. Činjenica da se u francuskoj, a ni u drugoj stranoj literaturi nigde ne pominju jugoslovenski Potezi XV (govori se o francuskim, poljskim, rumunskim, španskim i danskim, ali ne i jugoslovenskim), indirektan je dokaz da je Kraljevina SHS svoje primerke u stvari preuzela iz francuskog kontingenta tj. ti avioni su se vodili pri isporuci kao avioni francuske vojske. To što su, verovatno, kasnije ustupljeni Kraljevini nije promenilo činjenicu da su oni bili naručeni i isporučeni kao francuski avioni. Posredan dokaz o jugoslovenskim avionima Potez 15 može se naći i u godišnjem izveštaju britanskog poslanstva u Beogradu za 1924. godinu.
Konstrukcija Luja Korolera (Louis Coroller), dvosedi, izviđački, dvokrilac Potez XV prvi put je predstavljen javnosti na Pariskom aerosalonu 1921. godine. Prototip, opremljen motorom Lorraine-Dietrich 12D snage 370 KS, je prvi put poleteo oktobra 1921. godine. Nešto kasnije je na prototipu zamenjen motor Lorraine-Dietrich 12D sa motorom Renault 12Fe snage 300 KS sa kojim su i dovršena ispitivanja. Avion se dobro pokazao pri ispitivanju i zvanično je usvojen u naoružanje Francuskog RV u klasi dvosedih izviđača pod vojnom oznakom Potez 15 A2. Za potrebe Francuskog RV naručeno je 300 Poteza XV a prve isporuke su započele krajem 1923. godine. Serijski avioni su imali motor Lorraine 12Db a sačuvali su originalnu konfiguraciju. Avion je bio drvene konstrukcije sa presvlakom od platna. Jedino je prednji deo trupa imao metalne panele sa kojima je pokriven motor. U Francuskoj je ukupno napravljeno preko 450 primeraka (po nekim mišljenjima taj broj bio je veći) u matičnoj i fabrici “Farman”. Francusko vazduhoplovstvo primilo je više od 300 primeraka (deo je kasnije ustupljen strancima), a avion su koristile Poljska (150 uvezenih i 135 izrađenih po licenci), Rumunija (120 kupljenih i 80 licencnih), Španija (12), Danska (8) i Kraljevina SHS. Pored toga, Bugarska je nabavila 6 (od 30 poručenih) primeraka slične verzije Potez 17. Fabrička cena jednog Poteza 15 iznosila je 58.000 francuskih franaka.
Godine 1924, u službu Vazduhoplovstva Kraljevine SHS uvedeno je, najverovatnije, 24 aeroplana Potez 15 A2 koji su poslužili za opremanje dve nove izviđačke eskadrile formiranem, verovatno, u novembru iste godine (6. eskadrila u Novom Sadu i 7. u Sarajevu). Tokom dvadesetih godina u Pomorskom vazduhoplovstvu nisu imali hidroplane koji bi mogli duže da lete iznad 3.500 metara što je bio jedan od uslova za sticanje zvanja vojnog pilota. Zato su tadašnji hidropiloti, u cilju osvajanja ovog uslova, išli za Mostar gde su leteli na Potezu 15.
Prvi Potez 15 uništen je u udesu 23. aprila 1926. godine a posada: pilot poručnik Eugen Njegovan i izviđač potporučnik Lončarić je preživela. Avion je pripadao 1. vazduhoplovnom puku iz Novog Sada. Sledeći Potez 15 pao je u šumu Kolparicu kod Kotor Varoši 10. septembra 1927. Tom prilikom poginuli su pilot narednik Dačić i izviđač potporučnik Marinković.
Poslednji trag o upotrebi Poteza 15 nalazimo u podatku o prinudnom iskakanju iz tog aviona narednika Slavka Premca, 7. oktobra 1933. godine. Kod nas su bili poznati po svom originalnom nazivu Potez 15 (često i kao Potez XV) ili kao Potez 15 - 400 KS, Potez XV Loren 400 KS ili Potez Loren-Ditrih 400 KS.
Deligrad:
Dve fotografije francuskih Poteza 15
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
MOTORISTA:
Još dve fotke francuskih Poteza XV.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Dreadnought:
Fotografija jugoslovenskog aviona Potez XV u letu, objavljena u knjizi "Kraljevsko vazduhoplovstvo 1918-1944" grupe autora (Dimitrijević, Miladinović, Micevski).
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
MOTORISTA:
Jedna fotka bugarskih Poteza 15.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
E sada jedno pitanjce. Na wikipediji se navodi da su Potezi 15 u naoružanju VV koristili krila i repne površine Poteza 25.
Quote
25 Potez XV A2 were used in Yugoslavia. These shared the engine, fuselage, undercarriage and tailfin of the Potez 15, combining them with the wings and stabilizers from a newer design, the 25.
A tu je i ova fotka:
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Ima li istine u ovome?
Navigation
[0] Message Index
[#] Next page