SRPSKA "HIROŠIMA" Dan kada je Smederevo sravnjeno sa zemljomV. F. 05.06.2015.
Najtragičniji trenutak u istoriji Smedereva dogodio se u 14 časova i 14 minuta, 5. juna 1941. godine. Tog dana je eksplodiralo oko 400 vagona zaplenjene municije. Udarni talas kretao se 5000 metara u sekundi i imao je jačinu kao manja atomska bomba, zbog čega je Smederevo prozvano Hirošimom pre Hirošime. Kasnije je proračunato da je unutar kamenih zidina bilo deset miliona konjskih snaga razorne moći. [ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Naredbom okupacionih vlasti, smederevska tvrđava je određena za deponovanje ostataka vojne sile Kraljevine Jugoslavije. Na stotine tona odbačenih sanduka municije, granata, baruta, eksploziva, buradi mazuta, benzina, nafte dovoženo je i odlagano u tvrđavi. Četvrtak je oduvek bio pijačni dan u Smederevu, gradiću koji je tada brojao 11000 stanovnika. Poljoprivrednici su iz okolnih sela četvrtkom dolazili u grad i prodavali svoja dobra. Trgovalo se na tezgama i u radnjama i žurilo se da se potroše obezvređeni dinari stare Jugoslavije. Tog kobnog četvrtka đacima smederevskih osnovnih i srednjih škola podeljena su svedočanstva, a učitelji iz sreza pozvani su da prime platu.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Sedamnaest glumaca Srpskog narodnog pozorišta iz Novog Sada gostovalo je u gradu na Dunavu, gde su i nastradali, a među njima je bio i sin jedinac budućeg predsednika srpske Vlade Milana Nedića, sa trudnom suprugom. Broj poginulih nikada nije tačno utvrđen. Prvu procenu dala je nemačka komanda u Beču, koja je navela da ih je bilo 4.000. Broj žrtava je, vremenom, kontinuirano smanjivan, ali to se odnosi na stanovništvo Smedereva i okoline, dok je broj stradalih Nemaca, kojih je toga trenutka u gradu bilo više hiljada jer su se spremali za odlazak u rat na Sovjetski Savez, takođe nepoznat. Od 2.400 kuća, samo 25 nije oštećeno, dok su kuće u prečniku od desetak kilometara od tvrđave porušene do temelja, podaci su tadašnje komisije za obnovu Smedereva. Stravična eksplozija municije koja je u to vreme lagerovana u drevnom zdanju Brankovića napravila je na tom mestu krater prečnika pedeset i dubine oko devet metara, a na grad se sručilo najmanje četiri hiljade tona kamena iz zidina tvrđave. Prozorska stakla su se rasprsla i u naseljima na obodu Smedereva, podrhtavanje tla nalik zemljotresu osetilo se u Velikoj Plani, Beloj Crkvi, Vršcu i Beogradu. Najveća ravničarska tvrđava u Evropi je zadobila rane koje ni do danas nisu izlečene. Petog juna 1941. godine u 14 sati železnička stanica je bila prepuna putnika, jer se tih godina u fabrikama i preduzećima radno vreme prve smene završavalo u dva popodne, a voz prema Velikoj Plani, koji je odvozio radnike u pomoravska sela, polazio je u 14:12 sati. Uzrok eksplozije nikada nije rasvetljen. Prva verzija je bila da je do tragedije došlo slučajno, zbog visoke temperature, ali je kasnije dokazano da je to nemoguće, jer je tog dana u Smederevu bilo svega 26 stepeni. Jednostavno, nije bilo dovoljno toplo. Mnogo kasnije, pojavile su se priče da je reč bila o komunističkoj sabotaži. Ipak, sve ovo ostalo je samo u domenu nagađanja, a pravi uzrok katastrofe do današnjeg dna obavijen je velom misterije. Između stanice i tvrđave nalazio se ringišpil koji je radio i zabavljao decu i omladinu. Na železničkoj stanici, ispred same tvrđave, stajao je putnički voz 4714 za Veliku Planu, koji je po redu vožnje trebalo da krene dva minuta pre tragedije. Kompozicija je imala najmanje dvadeset pet vagona sa više od 2000 putnika.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Zbog gužve i prekobrojnih putnika voz je kasnio, kako bi se prikačila još jedna lokomotiva. Nažalost, svi koji su se tiskali da u žurbi napuste Smederevo, igrom sudbine, zauvek su ostali u njemu. Samo je šesnaestoro ljudi pukim slučajem preživelo kataklizmu. Računa se da je u Smederevu toga dana bilo pet hiljada ljudi koji su došli iz drugih mestā. Da je voz krenuo po redu vožnje, kako je to činio do tada, iako je bila okupacija, žrtava bi bilo daleko manje. Međutim, voz je kasnio dva minuta. Zato se ovaj događaj svake godine na taj dan obeležava piskom lokomotive na železničkoj stanici, sirenama i lupanjem crkvenih zvona, svake godine 5. juna tačno u 14:14 sati grad se na trenutak „parališe“ u znak sećanja na žrtve tragedije. Dan sećanja na žrtve eksplozije najpre je nazvan „Zavetni dan“, po ideji tadašnjeg komesara za obnovu grada Dimitrija Ljotića. Posle Drugog svetskog rata pa sve do 1981. godine događaj je nosio naziv „5. jun“, a od tada do danas „Dan nezaborava“.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Grad je nakon eksplozije zamro i bio toliko opustošen da se razmišljalo da bude napušten i podignut na nekom drugom mestu. Iako je drevna građevina despota Brankovića ublažila udar, nije uspela da ponovo spase Smederevo - centar grada bio je sravnjen sa zemljom. Kasnije je proračunato da je unutar kamenih zidina bilo deset miliona konjskih snaga razorne moći, snaga kojom raspolaže jedna atomska bomba.
Izvor:
www.blic.rs
