Izbori i izborne aktivnosti u Kraljevini SHS/Jugoslaviji

[vitez koja]

Pošto je najstariji Aleksandrov sin Petar bio maloletan, tročlano namesništvo je preuzelo ulogu kralja. Knez Pavle Karađorđević, dr Radenko Stanković i dr Ivo Perović vladali su Kraljevinom Jugoslavijom u ime maloletnog kralja Petra II. Namesništvom je dominirao Aleksandrov brat od strica, knez Pavle Karađorđević.

Knez Pavle Karađorđević
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Pavle Karađorđević (Sankt Peterburg, Ruska Imperija, 15/27. april 1893 — Pariz, Francuska, 14. septembar 1976) je bio član dinastije Karađorđević i knez-namesnik Kraljevine Jugoslavije do 27. marta 1941. godine.Zakleo se da će u septembru 1941. godine, nakon sticanja punoletstva kraljevog, ovome predati Jugoslaviju kakvu je stvorio kralj Aleksandar. Knez Pavle je 27. marta 1941, otišao u Grčku i tamo predat u engleske ruke. Oni su ga sproveli u Egipat, a odatle u englesku koloniju Keniju.Sredinom 1943.g. seli se u Južnu Afriku, u Johanesburg. Tek krajem 1947. dobija odobrenje od engleskih vlasti da se vrati u Evropu. Izabrao je Pariz da u njemu stanuje. Preminuo je u Američkoj bolnici, u Neiju kraj Pariza, 14. septembra 1976. godine. Sahranjen je u Lozani. Eehabilitovan je 2011. godine, a oktobra 2012. njegovi posmrtni ostaci preneti su na Oplenac.

dr Radenko Stanković
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Dr Radenko Stanković, lični lekar kralja Aleksandra I, jedan je od osnivača i profesora Medicinskog fakulteta u Beogradu. Bio je upravnik i osnivač Interne klinike, uveo je prvi EKG u lekarskoj praksi u Srbiji. Zatim je bio senator i ministar prosvete. Rođen je 1880. u Leskovici kod Bele Crkve, danas rumunski Banat, u svešteničkoj porodici. Kao član Namesništva bio je protiv pristupanja Jugoslavije Trojnom paktu. Posle rata osuđen je na 12 godina zatvora, gubitak građanskih prava i konfiskaciju imovine. Umro je 1956. u Beogradu, a rehabilitovan je 2006.

dr Ivo Perović
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Doktor Ivo Perović, koji se s punoletstvom Petra II pominjao kao budući premijer, rođen je 1882. godine u selu Arbanasi kod Zadra. Bio je sudija, javni tužilac, načelnik dubrovačkog i šibenskog sreza, veliki župan Splitske oblasti, pomoćnik ministra unutrašnjih dela, a od 1931. godine ban Savske banovine sa sedištem u Zagrebu. Perović je bio istaknuti nacionalni radnik, patriota i Jugosloven. Posle rata osuđen je na 11 godina zatvora, gubitak građanskih prava i konfiskaciju imovine. Iz zatvora je pušten 1953. godine, a dalje izdržavanje kazne mu je oprošteno. Umro je 1958. u Malom Lošinju, a sahranjen je u Rijeci.

Stanković, i Perović bili su masoni. Međutim, obojica su isključeni iz organizacije slobodnih zidara.

[vitez koja]

kada je zbog ispisanih anti-monarhističkih parola na tabli raspušteni čitav sedmi i osmi razred osnovne škole.

To ti  je greška. Osnovna škola je tada imala 4 razreda. U prethodnoj rečenici se jasno vidi da je u pitanju gimnazija koja je tada trajala 8 godina (i imala 8 razreda).

U pravu si! Mislio sam jedno a napisao drugo. Moja greska, misli se na 3. i 4. razred gimnazije a ne 7. i 8. osnovne. Izvinjavam se!

Treba da stoji: "kada su zbog ispisanih anti-monarhističkih parola na tabli raspušteni treci i cevrti razred".

[vitez koja]

Nakon ubistva kralja Aleksandra u Marselju i preuzimanja uloge kralja od strane tročlanog namesništva sa knezom Pavlom Karađorđevićem na celu,zbog nastale situacije 6. februara 1935. godine, Namesničko veće raspušta Narodnu skupštinu i raspisuje vanredne parlamentarne izbore. Isti su održani 5. maja 1935. godine, po prvi put nakon ukidanja Vidovdanskog ustava, na kome su učestvovale i opozicione stranke.

Na izborima su učestvovale četiri zemaljske liste:
 1.Vladina lista na celu sa Bogoljubom Jevtićem
 2.Udružena opozicija na celu sa Vladkom Mačekom,
 3.Zbor, na čelu sa Dimitrijem Ljotićem,
 4.Staroradikali, sa  Božom Maksimovićem na celu.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Glavna izborna trka je vođena između Vladine liste dr Bogoljuba Jevtića i Udružene opozicije dr Vlatka Mačeka.
Izbori iz 1935. su bili prvi demokratski izbori po ukidanju šestojanuarske diktature u Kraljevini Jugoslaviji. Biralo se 370 poslanika.

Pobedu je odnela vladajuća Jugoslovenska nacionalna zajednica, između ostalog zahvaljujući i pritisku na birače. Vladina lista dobila je 1.746.982 glasova (60,6%), Udružena opozicija 1.070.345 glasova (37,4%), Zbor 35.549 glasova i Staroradikali 24.088 glasova. Međutim, Vladina lista dobila je pri podeli mandata prema izbornom zakonu 303 poslanicka mesta, a Udružena opozicija samo 67. Glasanje je bilo javno, tako da se svaki birač morao izjasniti za koju od predloženih lista glasa.

[vitez koja]

Dana 24. juna 1935. godine, Stojadinović postaje predsednik Vlade i ministar spoljnih poslova Kraljevine Jugoslavije. Vladu su činili predstavnici tri stranakae: Radikalna, Slovenska ljudska stranka (SLS) i Jugoslovenske muslimanske organizacije (JMO).

Na osnovu rezultata izbora, grupe koje su učestvovale na izbornoj listi Udružene opozicije (sem JMO) donele su 30. maja 1935. rezoluciju ističući da neće slati poslanike u Narodnu skupštinu.

Novi mandatar Milan Stojadinović obrazuje Jugoslovensku radikalnu zajednicu, u koju su ušli predstavnici dve bivše političke stranake SLS i JMO. Stojadinović je pokazao nameru da primi u vladu i HSS, ali mu nije uspelo da sprovede tu zamisao, jer je lider te stranke Vlatko Maček odmah zahtevao reviziju oktroisanog ustava.Zahteva raspuštanje Narodne skupštine, donošenje novog izbornog zakona i raspisivanje novih izbora.

Nastupa politicka kriza!

Dana 16. januara 1937., u lovačkoj kući kraj Brežica u Sloveniji, dolazi do sastanka između Vladka Mačeka i predsednika vlade Milana Stojadinovića, gde su pokusali da nadju neko prihvatljivo resenje za nastavo stanje u zemlji. Stojadinović i Maček su imali sasvim različite koncepcije o preuređivanju države. Stojadinović je bio za centralističko - unitarističku Jugoslaviju pod dominacijom srpske buržoazije. Bio je protiv federativnog uređenja. Medjutim, do ozbiljnijeg pomaka u rešavanju političke krize nije doslo.

[vitez koja]

8. oktobra 1937.g. dolazi u Farkašiću kraj Petrinje do potpisivanja sporazuma između Hrvatske seljačke stranke, Samostalne demokratske stranke (koje su činile Seljačko-demokratsku koaliciju), dela Narodne radikalne stranke, Demokratske stranke i Zemljoradničke stranke (koje su činile srpsku Udruženu opoziciju), kojim se između ovih stranaka stvara blok radi zajedničke borbe za ostvarenje i sprovodjenje političkog i državnog programa.

Sporazumom se utvrđuje da Ustav iz 1931.g. u suprotnosti s osnovnim demokratskim načelima. Stranke potpisnice su saglasne, da se uvede novi ustavni poredak i da vlada treba da bude sastavljena od svih političkih stranaka koje poticu iz naroda. Vlada će proglasiti novi pravičan i demokratski izborni zakon i raspisati izbore za ustavotvornu skupštinu. Sporazum su potpisali Vladko Maček (HSS), Adam Pribićević (SDS), Aca Stanojević (NRS), Ljuba Davidović (DS) i Joca Jovanović (ZS).

[vitez koja]

Sledeci izbori za narodne poslanike Kraljevine Jugoslavije su raspisani i održani 11. decembra 1938. godine. I to su bili posljednji izbori za Narodnu skupštinu održani u Kraljevini Jugoslaviji!

Za izbore 11. decembra, političke grupacije istakle su tri zemaljske liste:
 1.vladinu na celu sa Milanom Stojadinovićem,
 2.opozicijsku na celu sa Vladkom Mačekom,
 3.listu Zbor na celu sa  Dimitrijem Ljotićem.

Prema odredbama Izbornog zakona iz 1931. način glasanja je bio usmen i javan. Podela mandata je vršena na taj način da zemaljska lista koja dobije relativnu većinu glasova odmah dobija dve trećine mandata. Taj način podele mandata je vršen po banovinama, što je značilo da zemaljska lista koja je dobila relativnu većinu glasova dobija u svim banovinama dve trećine mandata, bez obzira na stvaran broj glasova koje je u pojedinim banovinama i kotarima dobila. Biralo se 373 poslanika.

Na izborima, vladina lista Milana Stojadinovića dobila je 1.643.783 glasova (54,09%), opozicijska lista Vladka Mačeka 1.364.524 glasova (44,90%) i lista  Dmitrija Ljotića Zbor 30.734 glasova (1,01%).

Ove izbore su obeležili policijski pritisak i izborni falsifikati od strane režima, uprkos tome tome vladina lista je dobila mnogo manje glasova u odnosu na prethodne izbore. Stojadinović je dobio izbore zahvaljujući glasovima nemačke i mađarske manjine, koje su glasale prema preporukama svojih fašističkih vlada da podrže profašističkog premijera Kraljevine Jugoslavije.

Uprkos osvojenih 44,90% glasova, zbog nedemokratskog izbornog zakona, Stojadinovićevoj listi pripalo je 306 poslanickih mesta, a listi Mačeka samo 36. Da su predstavnicka mesta deljena prema broju glasova, vladinoj listi pripalo bi 202 mandata, opozicijskoj 167,a listi Zbor 4.

Kako je izgledala primena izbornog zakona u praksi?  
U kotaru Krapina kandidat Udružene opozicije dobio 8.623 glasa, ali je mandat dobio vladin kandidat koji je osvojio 52 glasa. U kotaru Ivanec opozicijski kandidat je dobio 11.109 glasova, ali je mandat dobio vladin kandidat s 60 glasova. Najdrastičniji primjer se dogodio u kotaru Klanjec gdje je opozicijski kandidat dobio 7.614 glasova, ali je mandat je pripao vladinom kandidatu sa svega 14 glasova.

Milan Stojadinovic, dobija mandat, i formira vladu.

[vitez koja]

Dana 2. januara 1939.g.knez Pavle  preko Ivana Šubašića poručuje Vladku Mačeku, da je spreman uciniti neke ustupke Hrvatima, na osnovu postojeceg ustava. Medjutim, Hrvatsko narodno zastupstvo, 15.januara donosi rezoluciju da nece ucestvovati u radu Narodne skupštine izabrane na izborima 11. decembra 1938.g.

Predsednik vlade, Stojadinović je bio energičan čovek velike snage i lične harizme. Do tada KJ je bila okrenuta saveznicima iz I sv.rata, medjutim stvari se menjaju.Francusko-jugoslovenski savez bio je pokoleban zbog marseljskog atentata i verzija o nemarnosti francuskih vlasti u vezi sa ovim. Odnosi sa Italijom, Austrijom i Mađarskom, bili su veoma zategnuti; Nemačka je vodila agitaciju kod nemačkih manjina u Jugoslaviji i srpskih organizacija. U Hrvatskoj je bilo stanje sa stalnim neredima i nemirima koji su postajali zabrinjujuči. Katolički episkopat otvoreno se žalio na gonjenje katolika. Osećalo se da nedostaje ruka šefa, vreme punoletstva mladog Kralja Petra II bilo je još udaljeno. Budućnost Jugoslavije nije izgledala vesela.

Milan Stojadinović je razumeo da udaljena Francuska, ne može i neće da pruža finansijsku pomoć. Tako se Jugoslavija okrenula i neposredno obratila svojim dojučerašnjim protivnicima, Nemcima i Italijanima. Podržavan od diplomatije Nemačke Stojadinović je uskoro počeo razgovore sa Rimom. Zahvaljujući diskretnim ulsugama Nemačke, istovremeno su poboljšani i odnosi sa Budimpeštom i Sofijom. Nemačka je pored toga imala odlučujućeg udela u poboljšanju jugoslovenske privredne krize. Grof Čano je potpisao sa Stojadinovićem ugovor koji je ličio na jedan političko-vojni savez.

Stojadinovic je podneo 1937.g. parlamentu konkordat sa Svetom stolicom. Ovaj instrument uspostavio bi ravnopravnost između katolika čiji broj dostiže osetnu visinu (ca 40 %), i pravoslavnih.Medjutim, rasprava oko Konkordata se rasplamsavala, nekoloko meseci pre nego što je njegova ratifikacija stavljena na dnevni red. Sveštenstvo i opozicija razvili su žestoku kampanju protiv Vlade, da se stvorila sveopšta psihoza smrtne opasnosti za srpsko pravoslavlje. Stojadinović je pokušavao da parira kampanji pa je pred Svetim sinodom u Patrijaršiji izneo je  razloge kojima su njegovi prethodnici bili rukovođeni u pitanju Konkordata.
Politička borba, oko Konkordata se nastavila. Knezu Pavlu je upućen memorandum Svetog sinoda u kome se tražilo da odmah Kraljevska vlada dr Milana Sojadinovića podnese ostavku i da se Konkordat skine sa dnevnog reda. Stojadinović nije hteo da odustane od ratifikacije Konkordata. Pritisci na poslanike da ne glasaju za Konkordat vršeni su sa raznih strana - od Crkve, opozicionara, masona.Uveče, 23. jula, Konkordat je u Narodnoj skupštini izglasan sa 166 glasova, uz 129 protiv.
Za Britance, Stojadinovic, je bio najveća prepreka na putu stvaranja banovine Hrvatske, a oba faktora su strahovala od dubine Stojadinovićevih veza sa Nemačkom i Italijom kao i od njegovih sve vidljivijih tendencija ka autoritarnom manifestovanju vlasti. Knez Pavle i Britanci, koji su najviše uticali na jugoslovensku politiku oborili su ga sa vlasti početkom 1939.

 <iframe width="720" height="420" src="//www.youtube.com/embed/Qb8m_b6BHqw?fs=1&start=" frameborder="0" allowfullscreen="true"></iframe>

Februara 1939. godine knez Pavle je mandat za sastav nove vlade poverio Dragiši Cvetkoviću.

[vitez koja]

5. februara 1939.g., nova vlada Dragiše Cvetkovića predstavlja se u Narodnoj skupštini s deklaracijom u kojoj se između ostalog ističe da sporazum s Hrvatima mora biti njena jasna i odlučna politika. 3. i 4. aprila, započinju u Zagrebu preliminarni razgovori između predsednika vlade Cvetkovića i Vladka Mačeka, a nastavljaju se 16. aprila. Konacan tekst dogovora je utanacen 20. avgusta u Banskim dvorima, u Zagrebu.

Konačni tekst Sporazuma trebalo je da prihvati i Namesništvo. 24. avgusta na Brdu kod Kranja, knez Pavle prima u audijenciju Dragišu Cvetkovića i Vladka Mačeka, i objavljuje da je primio predlog Sporazuma. 25. avgusta, vlada Dragiše Cvetkovića podnosi ostavku. 26. avgusta prihvaćen je i potpisan Sporazum (politički akt) i donesena i objavljena Uredba o Banovini Hrvatskoj (pravni akt). Za bana Banovine Hrvatske imenovan je Ivan Šubašić Raspušten je Parlament (Narodna skupština i Vlada).
26. avgusta sastavljena je nova vlada Cvetković – Maček. U vladi je Vladko Maček zauzeo mesto potpredsednika vlade, a Hrvatskoj seljačkoj stranci pripala su tri ministarstva: finansija (Juraj Šutej), trgovine (Ivan Andres), PTT (dr. Josip Torbar), dok je Bariša Smoljan, bio ministar bez portfelja. 29. avgusta na sednici Hrvatskog narodnog zastupstva, prihvaćen je sporazum sa samo jednim glasom protiv (zastupnik Lovro Sušić).

Sporazum je postignut nakon pripajanja Austrije Hitlerovoj Nemačkoj (anšlus, 1938) i okupacije Čehoslovačke, u vreme kada je hrvatski separatizam bio sve jači, a ustaški pokret imao podršku Musolinijeve Italije, koja je već bila okupirala Albaniju. Stvaranje Banovine Hrvatske je izazvalo brojne reakcije u zemlji, a nezadovoljstvo je bilo najveće među srpskim stanovništvom, u vojnim krugovima, te među građanskim opozicionim partijama.

1. septembra 1939.g. počinje II. svetski rat napadom Nemačke na Poljsku.

[vitez koja]

Političke partije u Kraljevini SHS/Jugoslaviji

•   Narodna radikalna stranka
•   Demokratska stranka (Jugoslavija)
•   Zemljoradnička stranka
•   Jugoslovenski narodni pokret Zbor
•   Narodna seljačka stranka (Jugoslavija)
•   Džemijet
•   Jugoslovenska nacionalna stranka
•   Jugoslovenska radikalna zajednica
•   Jugoslovenska muslimanska organizacija
•   Slovenačka narodna stranka
•   Hrvatska seljačka stranka
•   Hrvatska federalistička seljačka stranka
•   Samostalna demokratska stranka
•   Crnogorska federalistička stranka
•   Socijalistička partija Jugoslavije
•   Socijalistička radnička partija Jugoslavije (komunista)
•   Komunistička partija Jugoslavije
•   Nezavisna radnička partija Jugoslavije
•   Stranka radnog naroda
•   Jugoslovenska republikanska stranka
•   Jugoslovenska socijaldemokratska stranka
•   Hrvatska pučka i bunjevačko-šokačka stranka
•   Nemačka stranka Jugoslavije
•   Srpska radikalna stranka (Milan Stojadinović)

[vitez koja]

E, sad da vidimo drugi deo ove teme:

IZBORNA PROPAGANDA U KRALJEVINI SHS/JUGOSLAVIJI

Kako su vođene kampanje pre pojave televizije, radija i marketinških agencija? Kako se vodila politička borba u kojoj nije bilo reklamnog prostora, placenih termina na televiziji, definisanih načina javne debate? Kako su se politicki protivnici ophodili jedni prema drugom? Da li je postojala "korektnost opštenja" kada  se govorilo o "drugoj strani" i kako su ljudi, uopšte, pokušavali da proslede svoju poruku.

Ovo pitanje me je zainteresovalo, pa sam se bacio na istrazivanje i proucavanje. Skoncentrisao sam se na vreme i prostor Kraljevine SHS, odnosno, Kraljevine Jugoslavije (za period 1919-1941.godine).  I evo, kako je to izgledalo…

Kako u to vreme nije bilo medija u obliku kako je to sada, predstava o tome kako su izgledale predizborne kampanje se mogu jedino naci u ondasnjoj stampi i politickim plakatima.

[vitez koja]

Vodece politicke stranke u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca (1921. - 1929.) najcesce su za pridobijanje svojih biraca koristile kafane, gde su ih cascavali turom pica u nadi da ce glasati za njih. Uobicajeno je bilo da se potencijalnim biracima poklanjaju bombone, cigarete ili secer u kockama.

Posto se u to vreme nisu mogli osloniti na elektronske medije, jer u to vreme radio i TV jos nije ni postojali (Radio Beograd je sa emitovanjem programa poceo tek 1929.g.) glavni nacin komunikacije sa biracima je bio preko plakata.

Živa politička aktivnost i nedosegnuta stabilnost uslovile su da, prema porukama sa plakata, možemo da zaključimo da je kultura političkog i javnog govora malo napredovala do danas. I onda, u doba kraljevine, pre i po pogibiji kralja Aleksandra, razne političke opcije pokušavale su da uzmu što veći deo kolača na izborima. Metod nije bio zasnovan toliko na promociji sopstvenih ideja koliko na "pljuvanju protivnika", na predočavanju podataka iz života pojedinih kandidata koji bi trebalo potencijalnom biraču da ukažu kako na njegovo nepoštenje (to je najčešća kvalifikacija) tako i na nedostatak časti.

 
Brojni su vidovi korupcije: „debeli bakšiš", razni vidovi „podmazivanja", mito, klanske i rođačke veze, korišćenje aparata od strane političara, pronevere državnog novca, masne provizije, afere i skandali činovnika, poslanika, ministara zbog primanja provizije ili favorizovanja poslova od kojih je država
imala štete. Činovništvo je naglo narastalo, zbog porasta administriranja, birokratizacije aparata i jačanja represivnih mera. Predratna Srbija je imala 40.000 činovnika, a Kraljevina SHS 1925. godine 280.000, iako je Jugoslavija imala svega tri puta više stanovnika od predratne Srbije (sa Makedonijom i Kosovom).

[vitez koja]

Izborna borba, uprkos izbornim zakonima, često nije imala pravila ni mere. Zaboravljani su partijski programi, a borba se usmeravala na političkog protivnika, koga je trebalo okaljati, uvrediti, optužiti za korupciju, pljačku i raznovrsne mahinacije. Ponekad, i zastrašiti, premlatiti pa čak i ubiti u trenucima raspaljenih političkih strasti. Tako su 1932. godine Vasu Popovića, poslanika Demokratske stranke u Jablaničkom okrugu, likvidirali lokalni hajduci koje je potplatila Radikalna stranka. Tuče i razbijene glave bile su gotovo uobičajena pojava u toku izbora.

Interesantno je, da konstantno političko ubeđenje kod većine predratnih političkih aktera nije postojalo, već se ono prilagođavalo trenutnim političkim prilikama ili procenama. To je najbolje okarakterisao jedan od lokalnih leskovačkih stranačkih aktivista koji je za leskovačke političare pisao predsedniku vlade Milanu Stojadinoviću "da i Vančo Mihajlov dođe na vlast oni će biti njegovi". (Mihajlov je bio lider VMRO u Bugarskoj i osvedočeni neprijatelj Jugoslavije.)

[vitez koja]

Za period od 1918. do 1929. godine karakterističan je veliki broj stranaka i političkih grupa i tajno glasanje. Parlamentarni izbori održani su četiri puta i to: 1920, 1923, 1925. i 1927. godine. Međutim, politička kultura je padala na sve niže grane, posebno u vreme izbora. U teškim prilikama, u koje su novu Kraljevinu doveli stranački sukobi, suparničke netrpeljivosti, neumerena težnja za vlašću i brzim bogaćenjem, neprekidne smene vlada, ubistva i frakcijske ljubomore, teško da bi ijedno drugo rešenje osim primene autokratske sile, iz postojećeg haosa, moglo stvoriti red, pa je kralj Aleksandar 1929. zaveo diktaturu.

U vreme diktature izbori su održani 1931, 1935. i 1938. godine. To su ujedno bili i poslednji izbori u Kraljevini Jugoslaviji. Zanimljivo je da su svi ovi izbori bili javni – na njima su se birači javno, pred biračkim odborima, izjašnjavali kome daju glas.

[vitez koja]

Partija koja je organizovala izbore, po pravilu, dobijala ih je i služeći se pri tom najrazličitijim balkanskim "demokratskim" metodama, od izborne presije i terora pa do falsifikovanja izbornih rezultata i krađe glasova. Vladajuća partija je izbore prikazivala kao pitanje biti ili ne biti države, to jest kako samo ona može spasti državu. Ostale je optuživala da su protiv te države, protiv njenog jedinstva, protiv kralja i slično. Uz to, opozicija je, kada se pojavljivala, uvek tretirana manje-više kao izdajnička i neprijateljska.

Stranački protivnici su se, najčešće, međusobno optuživali za pljačku, lopovluk, proneveru, korupciju i raznovrsne mahinacije. Posebna nemilosrdnost iskazivana je prema disidentima iz sopstvenih stranaka. Tako su dojučerašnji stranački prijatelji postajali najogorčeniji protivnici.

Politički protivnici  su se zestoko napadali i trudili da pobede na svaki mogući način. Napadala se i ličnost političkog protivnika, koristile su se njegove slabosti i obično se sve to plakatiralo. Političkim protivnicima su se nameštale i seksualne afere, pa se i to plakatiralo, ili se pričalo da je glasanje za opoziciju glas za vatru, plamen, ruševine.

[vitez koja]

„Bolje ti je ubiti se nego da kao pošten i ispravan građanin glasaš za Bumbara Rajića u čijoj ne stranci, već ‘klubu besposličara’, prvu reč vode kartaroši secikese! Joca i Gaja“. Ovako je glasio predizborni plakat iz tridesetih godina prošlog veka. Primera radi, na tadašnjim izborima se porucuje da „ko glasa za Mačeka i Davidovića, taj ujedno glasa i za šefa tih izroda: Svetozara Pribićevića, neprijatelja ove države i naroda jugoslovenskog“.