Uniforme, oružje i oprema partizana u Sloveniji 1941. - 1945.

[duje]

Vir: Revija „Obramba“ jun 2008. Godine
Autor: Aleš Čarman

Uniforme, oružje i oprema slovenskih partizana

Glavna komanda slovenskih jedinica već je na početku drugog svj. rata, u ljeto 1941., na teritoriji Slovenije dala preporuku kako bi trebao biti obučen slovenski partizan. Preporuka kaže da bi trebao biti svaki partizan što bolje obučen i obuven. Borci su nosili sportski krojene djelove odječe, planinarske čizme – prije svega bili su u civilnim odjelima. No to nije bilo primjereno za partizanski način života u šumama. Partizani su nosili i vatrogasene te željezničarske uniforme, kao i uniforme bivše kraljevske vojske. Na glavama su nosili sve od sportskih kapa, šešira, beretki, kacige francuskog tipa….Tako je na početku partizanska vojska ličila više na grupe planinara, izletnika nego na vojsku.

Glavna komanda bila je svjesna te situacije, na proljeće 1942., preuzeli su od hrvatskih partizana kape sa tri „roga“, krojene prema španjolskom uzoru, zvali su ih „triglavke“. Postale su jedinstvene za sve partizane na početku rata. Ta kapa je prilagođavana – prekrojena nekoliko puta (dodana je zavrnuta traka, kojom su se mogle prekriti i uši, prednji štitnik…).  Oznaka na kapi bila je crvena zvijezda petokraka, ispod nje trobojna bijelo-plava- crvena traka (slovenska trobojka). Kasnije je crvena zvijezda „ušla“ u trobojnu traku. Veliki broj tih oznaka izradila je, iz obojenog lima, „Centralna tehnika“ u Ljubljani.

Unificiranje kape bio je manji problem  nego unificiranje uniforme. Jedinstvenu uniformu, sivo-zelena sa „triglavkom“, koju je propisala glavna komanda slovenskih jedinica 1942.godine, nije „zaživila“. Izrada tih uniformi bilo je logistički nezivedivo u onim uvjetima.

Ta šarolikost nekako je ublažena kapitulacijom Italije u ljeto 1943., kada su patrizani dobili velike količine italijanskih uniformi. Ova uniforma najviše se nosila na Primorskem i Notranjskem, kasnije i na Gorenskoj. U tom preriodu „trobojka“ nestane sa kapa i ostane samo crvena zvijezda. Kao vojni plijen (na područjima koj  je okupirala Njemačka), pojavije su njihove policijske i vermahtove uniforme koje su preuzeli slovenski partizani. U ljeto 1943. po Titovoj ideji, prema ruskoj pilotskoj kapi, partizani preuzmu tu kapu i nazovu je „titovka“. Prema naredbi Tita, iz 1944., ta kapa predpisana je za sve jedinice narodnooslobodilačke vojske.

Najviše unificiranosti uniformi slovenski partizana donjela je engleska uniforma. Uniforma zvana „battle dress“, koju su saveznici bacali, u drugoj polovini 1944., padobranima kao pomoć. Pored uniformi bacane su velike količine „štofa“  iz kojeg su partizanske radionice, na slobodnoj teritoriji, šile uniforme. Tako je partizanska vojska tek februara 1945., prema propisu Glavnog štaba NOV dobila službenu uniformu, koja je bila jedinstvena za taritoriju cijele Jugoslavije. Taj propis obuhvačao je dvije vrste uniformi: tip A – duga bluza, jahaće ili obične hlače, šinjel, titovku, visoke čizme ili cipele. Tip B - saveznička uniforma „battle dress“, na kraju rata bila je najbrojnija. Na titovkama počela se je pojavljivat metalna oznaka (Al ili Ms) jugoslovenska trobojka sa crvenom zvijezdom. Vojna oprema kao što su „fišeklije“, uprtači, opasači, ranci , partizani su koristili večinoma iz vojnog plijena. Isto tako su i partizanske radionice izrađivale različitu opremu za slovenske partizane (torbice za okvire, futrole za pištolje, opasače, kopče, oficirske torbice….)

-partizanske kape

-proizvodi partizanskih radionica na oslobođenoj teritoriji

[duje]

-partizanska uniforma iz perioda poslije kapitulacije Italije (1943.) bluza, opasač sa uprtačima, i "fišeklije" su italijanske, puška je Manlicher-Carcano mod.41.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]


-uniforma kakve su nosili partizani na teritoriji Slovenije koja je bila pod okupacijom Njemačke. PM je MG42
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ssekir75]

Borci su nosili sportski krojene djelove odječe, planinarske čizme – prije svega bili su u civilnim odjelima. No to nije bilo primjereno za partizanski način života u šumama. Partizani su nosili i vatrogasene te željezničarske uniforme, kao i uniforme bivše kraljevske vojske. Na glavama su nosili sve od sportskih kapa, šešira, beretki, kacige francuskog tipa….Tako je na početku partizanska vojska ličila više na grupe planinara, izletnika nego na vojsku

право буди речено, планинарење је као словеначки национални спорт било доста од помоћи, с обзиром на то да су добре цокуле и јакна основ за добру одећу војника. све друго може и овако и онако, али ако је ово решено то је велика брига мање.

ово комплетно облачење у страну (окупаторску) униформу је много проблематично. никад ниси сигуран ко јеу питању ако се имало лошије види па се не види знак.

[duje]

Borci su nosili sportski krojene djelove odječe, planinarske čizme – prije svega bili su u civilnim odjelima. No to nije bilo primjereno za partizanski način života u šumama. Partizani su nosili i vatrogasene te željezničarske uniforme, kao i uniforme bivše kraljevske vojske. Na glavama su nosili sve od sportskih kapa, šešira, beretki, kacige francuskog tipa….Tako je na početku partizanska vojska ličila više na grupe planinara, izletnika nego na vojsku

право буди речено, планинарење је као словеначки национални спорт било доста од помоћи, с обзиром на то да су добре цокуле и јакна основ за добру одећу војника. све друго може и овако и онако, али ако је ово решено то је велика брига мање.

ово комплетно облачење у страну (окупаторску) униформу је много проблематично. никад ниси сигуран ко јеу питању ако се имало лошије види па се не види знак.

Samo da ja postavim sve što sam zamislio pa onda molim za komentare.

[duje]

-partizanska uniforma na kraju drugog svj. rata, šivana u partizanskim radionicama, automat je MP28/2
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

-engleska uniforma "battle dress". tako su bili uniformirani pripadnici "Prekomrske brigade", automat Sten mk.II
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[duje]

Položaj i visina položaja u partizanskoj hierarhiji označavale su položajne oznake, kasnije činovi partizanske vojske. Komandni kadar bio je do ljeta 1942. bez oznaka. U drugoj polovini 1942. Vrhovni štab uvede položajne oznake, koje su partizani nosili  iznad lakta lijeve ruke. Oznake su se sastojale od traka i crvenih peterokrakih zvijezda. Oznake za političke komesare bile su iste, jedino su u crvenim zvijezdama bila slova OF. Položajne oznake su u slovenskoj partizanskoj vojsci u upotrebi do ljeta 1944. kad ih zamijene partizanski činovi. Činovi se sastoje iz zlatnih trokuta i romba, koji su ušiveni na obje strane okovratnika. Na lijevom i desnom rukavu ušivene su zlatne trake, iznad njih ušivene ili izvezene šesterokrake zlatne zvijezde. Broj traka i zvjezdica označavao je čin osobe koja ih je nosila. Politički komesari razlikovali su se po tome što su u trokutima i rombovima (na okovratniku)imali crvene crte i patokrake crvene zvijezde koje su bile učvršćene na zlatnim trakama, ne iznad njih. Pored činova su se na uniformama nosile medalje, koje su bile izrađene u SSSR-u (tvornica Monetni dvor). Bilie su to: medalja za hrabrost, orden za hrabrost, orden partizanske zvijezde prvog, drugog i trećeg stupnja, kao i spomen oznaka 1941.

-položajna oznaka političnog komesara grupe odreda
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

-čin pukovnika slovenske partizanske vojske
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[duje]

-partizanska odlikovanja:

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[duje]

Slična situacija ko kod uniformi bila je i kod naoružanja slovenske partizanske vojske. Naoružani su bili oružjem koje je odbacila kraljevska vojska. Tako  nađemo pušku M24, PM Zbrojevka M37, pištolj Browning M1919/1922. Pored standardnog oružja raspale kraljevske vojske nalazimo trofejno oružje iz prvog svjetskog rata kao i oružje  iz blakanskih ratova. To su puške Mannlicher M95 u pješadijskoj i konjičkoj verziji, Lebel 1907/15 kao i Lebel 1882. Pored već spomenutog pištolja Browning  1919/1922 nalazimo i druge vrste pištolja i revolvera.  (Stayer M12, Fromer stop M19, Browning M1900, revolver Gasser M1870 i Bodeo M1889).

Teško naoružanje su predstavljali mitraljezi  Schwazlose M07/12 (iz skladišta bivše kraljevske vojske). Ne smijemo zaboravit i različito lovačko oružje.

-Oružje različitog porijekla kakvim su se borili slovenski partizani, mitraljezi iz AU, Schwarzloze M07/12, automat "United Defense" M42, Zbrojevka M37.....

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[duje]

Povećanjem broja partizanskih jedinica u 1942. godini, nedostajalo je oružja.  Naoružavali su se samo zarobljenim oružjem u borbi sa Njemcima i Italijanima. Tako je dolazilo i naoružanje koje zaplijenjeno u državama koje su Njemci i Italijani ranije okupirali. Dolaze puške Mannlicher-Carcano mod. 41 i mod.38 sa preklopnim bajonetom, automat Beretta mod. 1938A i mod. 1938/42, pištolji Beretta mod. 1934., PM Breda mod. 30 i Breda mod. 37. Od njemačkog naoružanja puške Mauser 98K, automati  MP/28/II, MP 35/I, MP40, MP 41, PM MG 34 i MG 42, pištolji Luger P08, Walter PP, PPK i Mauser C98. Pomanjkanje oružja bilo je sve do kapitulacije Italije, kada je bilo oružja u dovoljnim količinama. U ruke partizana tada dolazi i teže naoružanje, minobacači 45 i 81mm kao i topovi . U ono vrijeme nije bilo teško naoružati veće novoformirane jedinice. Italjanski automat Beretta mod. 1938A postao je praktički zaštitni znak partizanske vojske.

-Oružje koje je upotrebljavano na teritoriji Slovenije pod njemačkom okupacijom.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[duje]

Za uspješno vođenje rata više nije bio dovoljno oružje iz vojnog plijena i ostavština bivše kraljevske vojske. Sve važnija bila je i vojna pomoć saveznika, koja je počela dolazit u drugoj polovini 1944. godine. U pošiljkama ,koje su bile bačene padobranima i koje su donjeli avioni na oslobođenu teritoriju  u Beloj Krajini bile su puške Lee-Enfield No.1 Mark III i No.4 Mark I, automati Sten Mk.II i Sten Mk.III, koje partizani nisu voljeli radi nesreća sa njima, pa su ih u partizanskim radionicama prerađivali. Poslan je i veći broj PM Bren Mk.I i Mk.II, protutenkovske puške Boys Mk.I kao i revolveri Webley, Enfield i Smith&Wesson. Pored savezničkog naoružanja, dopremljeno je i zaplijenjeno oružje, njemačko- italijansko, kojeg je bilo u velikim količinama poslije oslobođenja Francuske. Ne treba ni zaboravit manju količinu oružja koje su donjele sa sobom vojne misije i ostavile ga poslije odlaska iz Slovenije. Tako se u rukama partizana nađe i Tomphson M1928A1, United Defense M42, Carabine M1, pištolj Colt 1911.A1. Dobrodošla je bila i pomoć u oružju iz SSSR-a . Partizani tako dobiju automate Špagin  PPŠ 41 i Sudajev  PPS 43, došla je i veća količina pištolja Tokatev TT 33 i revolvera Nagant M1895.

(Zahva članovima „Kulturno zgodovinskem društvu Triglav“ koji su posudili oružje i opremu za ovaj članak)

-oružje engleske pomoći slovenskim partizanima
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[milena braco]

Duje, divim ti se!!!

[duje]

Replika "triglavke" kakva se može i danas kupit.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
(slika preuzeta sa wikipedije)

[Bozo13]

Hvala Duje!

Zanimnljiva je i knjiga
SLOVENSKI PARTIZAN,
orožje, obleka in oprema Slovenskih partizanov
Muzej ljudske revolucije Slovenije, Ljubljana 1990.

Iz te knjige preuzeo sam deo oko oblačenja, i tu ga postavljam. Nadam se da neče biti previše problema sa čitanjem Slovenščine

[Bozo13]

Prvo bolj priporočilo kot določilo, kako naj bo oblečen in opremljen slovenski partizan, vsebuje že Partizanski zakon, ki ga je sredi julija 1941 pripravilo Glavno poveljstvo slovenskih partizanskih čet. V tretjem členu med drugim piše, da naj bo partizan ob vstopu v partizanski oddelek čim bolje opremljen z obleko, čevlji, perilom in odejo. Takrat komaj nastajajoča partizanska vojska seveda še ni imela posebnih služb za oskrbo, zato so bili partizani skoraj v celoti odvisni od lastnih gmotnih zmožnosti in predvsem iznajdljivosti, ki je postala značilna partizanska lastnost. Prav zato videz prvih partizanskih skupin ni bil izrazito vojaški, bolj so bile podobne pisani druščini izletnikov in planincev, med katere je slučajno zašlo tudi nekaj vojakov. Kljub vsemu so bili prvi partizani glede na kasnejše težave z obleko dobro oblečeni in obuti. To zgovorno potrjuje dejstvo, da po uničenju voda nemške policije pod Mladim vrhom 12. decembra 1941 niso popolnoma slekli padlih Nemcev, kar se kasneje zagotovo ne bi zgodilo.

Večina jih je prišla v hribe oblečena v različna civilna oblačila, ki so bila primerna za dolgotrajno življenje na prostem. Najpogosteje je bila to planinska in smučarska obleka, sestavljena iz različnih športnih suknjičev, vetrovk, pumparic, smučarskih hlač, pelerin, dokolenk in okovanih gojzarjev. Nekateri so prišli celo v svojih prazničnih oblekah in nizkih čevljih, kmečki fantje pa v kmečkih delovnih oblekah. Posebno prvi so kmalu na lastni koži občutili neprimernost mestne obleke in obutve za partizanski način življenja. V tem času je bilo tudi še veliko uniform bivše jugoslovanske vojske, ki so jih borci nosili v celoti ali pa skupaj z deli drugih oblačil. Tako so bili borci Rašiške čete skoraj vsi popolnoma ali deloma oblečeni v te uniforme. Uniforme so bile sivo zelenkaste barve, sam kroj pa je bil z visokim trdim ovratnikom v tistem času že močno zastarel. Posebno neprimerne so bile uniforme navadnih vojakov, ki so jih partizani največ nosili, zato so jih ob prvi priložnosti dali predelati. Sodobneje krojene so bile uniforme planinskih in jurišnih enot, katerih suknjiči so že imeli primernejše nizke, položene ovratnike. Vse te uniforme pa so imele skupno dobro lastnost, da so bile toplejše od drugih oblačil, kar so borci v zgodnji in izredno hladni zimi hitro spoznali. Posamezniki so mraz preganjali tudi s srajcami brez rokavov, izdelanimi iz časopisnega papirja, ki so jim jih pošiljale aktivistke OF.

[Bozo13]

Najrazličnejša so bila tudi pokrivala: klobuki, različne športne čepice, šajkače, baretke, kučme in celo čelade starojugoslovanske vojske. To so bile francoske čelade Adrian M 1922 z značilnim grebenom na vrhu in redkejše češkoslovaške čelade M 1934. Posamezni borci Kočevskega bataljona so te čelade nosili tudi še poleti 1942.

Že jeseni 1941 je Glavno poveljstvo nameravalo uvesti enotne modre kape, podobne železničarskim. Konec leta 1941 je Viktor Avbelj na Dolenjskem poskusil vpeljati smučarski kapi podobno pokrivalo, Aleš Bebler in Dušan Pirjevec pa na Notranjskem polhovko.

Spomladi 1942 so slovenski partizani od hrvaških prevzeli nov tip pokrivala. Partizanka, kot so jo imenovali na Hrvaškem, je bila trirogeljna kapa, krojena po vzoru španskih vojaških čepic. Ravno zaradi treh rogljev so jo pri nas preimenovali v triglavko in pod tem imenom se je hitro razširila po Sloveniji ter postala najznačilnejši enotni del partizanske obleke vse do uvedbe titovke.

Obstajale so štiri različne triglavke. Prva je bila eno-stavno krojena na tri roglje, od katerih je bil srednji nekoliko višji ali nižji. Druga se je razlikovala od prve po zavihanem robu, ki je bil na zadnjih dveh tretjinah spodnjega dela triglavke. Tretja inačica se je razliko¬vala od druge samo po dodanem senčniku, pri četrti pa je bil poleg senčnika zavihani rob med drugim in tretjim rogljem toliko podaljšan, da se je na vrhu kape prekri¬val in zapenjal z gumbom. To je bilo zelo pripravno, saj je bilo mogoče podaljšani rob zavihati navzdol in pod brado zapeti, zato je bila ta inačica najpogostejša. Poleg tega je bilo veliko triglavk obrobljenih z rdečim trakom.

Čeprav je triglavko nosila večina partizanov, je marsikateri borec obdržal še staro pokrivalo. Posebno gorenjski partizani se nikakor niso mogli ločiti od svojih klobukov, ki so jih nekateri nosili skoraj do konca vojne. V Prešernovi brigadi so še v predzadnji vojni zimi preganjali »klobukaije« tako, da so jim klobuke odvzeli in zažgali. Zelo redki posamezniki so nosili zaplenjene nemške čelade M 1935 in italijanske čelade M 1933, zato je bil del borcev zaščitnega voda bolnišnice Novi tabor, ki so septembra 1943 nosili čelade M 1933, zanimiva izjema.

Poleti 1943 se je v Sloveniji pojavila nova kapa, ki so jo bosanski, hercegovski, srbski in črnogorski partizani nosili že od druge polovice leta 1942. Idejo zanjo je dal na osnovi sovjetske vojaške kape »pilotke« Tito, zato so jo imenovali »titovka«. S titovko so slovenski partizani kmalu začeli zamenjavati triglavko, posebno še po izdaji Titove odredbe aprila 1944, ko je ta postala predpisana kapa za vse redne enote narodnoosvobodilne vojske Jugoslavije. Kot najizrazitejši del obleke vseh jugoslovanskih partizanov se ni ohranila samo do konca vojne, ampak jo še danes nosijo pripadniki Jugoslovanske ljudske armade.


Slike Triglavk

tip 1
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

tip 2
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

tip 3 (Gorenska sa šiljkom)
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

U privatnom arhivu jednoga od člana, postoji i slika Slovenskog partizana sa tom kapom