Kula nestala preko noćiMnogi Svrljižani i danas tvrde da su ostaci poslednje visoke okrugle kule visine oko 4 metra porušeni tokom bombardovanja 1999. godine kada je neki od NATO aviona, tokom bombardovanja Niša, odbacio rezervoar koji je zaista i pronađen na Bogdanici, obližnjem brdu.
Neki drugi ubeđeni su da su pod okriljem noći i bombardovanja Kulu porušili tragači za zlatom kojih i danas ima dosta u ovom kraju na tom potezu, a svakodnevno i dan-danas trepere svetla reflektora po noći u podnožju Kula.
Od kružne kule ostali samo temelji; foto: G.J. [ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Svakako da ne treba zanemariti veliki zemljotres 1904. godine, nakon koga se dobar deo antičkog grada urušio, a čak su se mnogi izvori u Banjici podno Kula jednostavno - izgubili.
Kula je od tada bila samo jednim delom sačuvana, a u noći između 22. i 23. maja 1999. godine bilo je veliko nevreme kakvo se i danas ne pamti, ali karakteristično za to doba godine. Zvuci bombardovanja Niša mešali su se sa grmljavinom koja je, po kazivanju mnogih u selu tada, pretvarala noć u dan. I nevreme je potrajalo sat-dva, ali Varošani ujutru na platou nisu videli svoju kulu koja je vekovima odolevala zubu vremena i raznim osvajačima.
I Vitomir Đorđević u knjizi Varoš, Svrljig-grad i podgrađe navodi da od eksplozije nije bilo ni traga, ali daje sasvim razumno objašnjenje nakon što je te noći najviše sevalo u delu klisure između Bogdanice i Ropalja. Udar groma je logičan zaključak iznad sujeverja, nagađanja i nerazumevanja.
Vazdušni pritisak i potisak prouzrokovani vakuumom koji je eksplozija stvorila bio je dovoljan da u jednom trenu rastoči dotrajalu drevnu kulu i da je položi na temelje, iako se eksplozija nije dogodila u neposrednoj njenoj okolini da bi ostavila tragove vatre i sagorevanja – piše Đorđević.
Država platila obnovu KuleIpak, posle rušenja Kule, čudne okolnosti koje ni do danas nisu ispitane, odigrale su se sa novcem Ministarstva kulture juna 2000. godine koje je određena sredstva uplatilo na inicijativu Etno-kulturološke radionice Svrljig, a uz pomoć tog novca i donacija trebalo je stručno rekonstruisati Kulu.
Lokalna Skupština jula iste godine formira Odbor za rekonstrukciju čiji je početak najavljen za oktobar te 2000. godine, pod stručnim nadzorom Zavoda za zaštitu spomenika iz Niša, a koji se još obavezao da sačini idejni nacrt celokupnog Svrljig-grada, sa dugoročnom strategijom razvoja ovog poteza kao turističkog centra, a koji bi se, u zavisnosti od sredstava, realizovao po etapama. Planovi su bili veliki, ali...
Kule starog grada na grbu opštine Svrljig [ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Do danas, nijedna kula nije obnovljena, a sem pojedinaca, niko ne zna šta je sa novcem za koji se spekulisalo da je stigao i od UNESCO-a za obnovu Kule.
Hodžino predskazanje iz legende se i vek kasnije ostvaruje, a celokupan potez, sa isposnicama, pećinama, kotlovima, antičkom banjom, najslikovitijom klisurom Srbije kroz koju prolazi zadivljujuća pruga koja je takođe pred propadanjem, tvrđavom Svrljig-grada, pada u zaborav i pored impresivne istorije i netaknutih predela na samo jednom mestu u prebogatoj prirodi Svrljiga.
Kule starog grada Svrljiga iznad sela Varoš sačuvane su danas jedino na grbu opštine Svrljig.
Temelji kula još su vidljivi, kao i delovi zidina koje su činile pojas oko grada, a pored retkih avanturista, meštana i ljudi poreklom iz ovih krajeva, antički Svrljig opet je sačuvan od znatiželjnih turista.
Autor:Aleksandar Kostić
izvor
