Srednjevekovni grad Kučlat

[Dreadnought]

Srednjevekovni grad Kučlat


Kučlat ili Kušlat je srednjevekovni grad podignut na špic steni nedaleko od Paljevića na mestu ušća reke Jadar u Drinjaču, u opštini Zvornik. Grad je sagradio srpski ban Radovan, piše Evlija Čelebija. Tvrđava je pripadala kraljevskoj domeni u župi Trebotić.

Kučlat se prvi put pominje 1345. godine, a u povelji kralja Stefana Ostoje iz 1417. godine, kao svedok navodi se Nikola Kučlatović lat. Cuclatovich. Po Nikolinoj porodici grad se zvao Kučlat. Grad je imao i svoje predgrađe u kome je bila i Dubrovačka kolonija trgovaca, a u njemu je bila smeštena i carina. Zahvaljujući rudarskoj delatnosti u širem regionu Podrinja razvija se podgrađe Podkučlat (1346). U privrednom smislu radi se ipak o periodu uspona koji završava krajem 14. veka. a dalje se radi o važnoj raskrsnici, prolaznoj stanici dubrovačkih trgovaca na sever prema Zvorniku, na jug prema Srebrenici i preko Drine za Srbiju.

Kučlat je od 1404. bio u rukama Hrvoja Vukčića Hrvatinića, a od 1410. godine, sporazumno, u rukama ugarskog vladara Sigismunda Luksemburškog. Od 1411. godine je u rukama je despota Stefana Lazarevića. Dolazi pod osmansku vlast posle pada srpske despotovine 1459. godine. Predaju o prelasku pod osmansku vlast prenosi Evlija Čelebija, koji navodi, da ovaj grad nije mogao osvojiti sultan Fatih, nego ga je opsadom prisilio na predaju.

U osmansko doba Kučlat je nahija koja pripada Zvorničkom sandžaku.


[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]


Pao je pod Turke 1463. godine i od tada, pa do 1833. godine u njemu je bila smeštena turska posada. Anonimni opis kaže, da je grad malen, sa malo slabih topova, i posadom do 15 čuvara. Godine 1804. bilo je u Kučlatu 12 mustahfiza timarlija i 15 džebedžija. Usled reformi napušten je pre 1833. godine.

Unutar stare utvrde sagrađena je Kušlat džamija. Namenjena je bila potrebama posade osmanske vojske. Za nju čuveni putopisac Evlija Čelebija veli da je Ebul Fethova, što znači da je izgrađena u 15. veku, za vreme vladavine sultana Mehmeda II el-Fatiha, kada su Osmanlije osvajale Bosnu. Džamija Kučlat smatra se najstarijom vojnom džamijom na prostoru Bosne i Hercegovine.

Turski putopisac Evlija Čelebija piše da je Kučlat okrugao kameni grad tvrdih bastiona, podignut na vrletnoj steni; nema opkopa ali je opasan paklenim ponorom. Važi za jedan od najnepristupačnijih gradova Bosne i Hercegovine.

Danas su vidljivi ostaci zidova nekadašnjeg grada, ali je nemoguće utvrditi tačnu osnovu tvrđave. Zajedno sa okolnim liticama osnova izgleda kao izlomljena elipsa što se Čelebiji učinilo kao da je grad okruglog oblika, smatra Redžić.


izvor
izvor

[Dreadnought]

* * *

Gubitak prostranih delova državne teritorije, uz stalno opadanje vlasti i autoriteta bosanskog bana, pogodovalo je ostvarivanju planova ugarskog monarha. Prelomni trenutak u bosansko-ugarskim odnosima nastupio je polovinom februara 1366. godine, kada je kulminiralo nezadovoljstvo bosanske vlastele. Predvođena Tvrtkovim bratučedom Dabišom i Sankom Miltenovićem, ona je za novog bosanskog vladara istakla Tvrtkovog brata — kneza Vuka, novim imenom Stefana. U svom pismu od 29. marta upućenog Mletačkoj republici, Tvrtko piše kako ga je neverna vlastela potpuno izbacila iz države, tako da je bio primoran da se sa majkom skloni na dvor ugarskog kralja. Ipak, uz vojnu pomoć svog seniora, ban je uspeo da se do ovog datuma vrati na vlast, doduše ne u potpunosti (licet non in toto), kako to sam kaže u pismu.

O tim događajima bitne podatke pruža znatno mlađi izvor — Mavro Orbin. On navodi kako su protiv Tvrtka ustalii braća Dabišić, poimenu Vladislav, Purća i Vuk, „koji su držali mnogo zemlje na reci Drini, i u Bosni, i u Usori“. U dubrovačkim izvorima se Dabišići dovode u vezu sa gradom Kučlatom, na ušću Jadra u Drinjaču, kao i sa oblašću Ludmer, između Jadra, Drinjače i Drine.

Pomenuti grad Kučlat sa svojom varoši — Podkučlatom, prema najnovijim lingvističim istraživanjima, odgovara „naseljenom gradu“ Konstantina Porfirogenita, Lesniku (Lesnhk), odnosno Liješanju, koji i danas postoji kao selo u podnožju grada Kučlata. Gradsko utvrđenje bilo je smešteno na okomitoj steni na desnoj obali Jadra, iznad njegovog ušća u Drinjaču. Grad je imao period uspona do kraja 14. veka, kao tranzitna stanica u trgovini između Srebrenice i Zvornika, i između bosanske države i Srbije. Tvrđava sa ostacima stare varoši privukla je pažnju i putopisca Evlije Čelebije u drugoj polovini 17. veka, koji je ostavio jedan lep opis:

„Vrletna stijena na kojoj je podignut grad nagnuta je nešto prema jugoistočnoj strani, a sama stijena je šiljata kao jaje. Grad nema opkopa, a opasan je paklenim ponorom… Mnogi konji i ljudi posrnuli su na tom putu u ponor… Iz toga grada silazi se u varoš s naporom… Tu je još od davnih vremena postojala varoš koja je, izgleda, bila vrlo velika. I sada ima tragova njenih građevina koje su za vrijeme opsade porušene. Postoji i jedan kraljev bazen za ribe, od koga su zbog opsada, tri ukupno, ostale samo ruševine.“

* * *

Lit: JELENA MRGIĆ, SEVERNA BOSNA 13–16. vek, Beograd 2008.