Smederevski gradIstorijske okolnosti uslovile su da despot Đurađ Branković, koji je na prestolu nasledio despota Stefana Lazarevića, umesto Beograda, koji je 1427. godine pripao Ugarima, započne izgradnju novog prestonog grada. Iz strateških razloga odlučio se da novu prestonicu sagradi na zaravni kod ušća Jezave u Dunav, 10 km uzvodno od ušća Velike Morave.
Gradnja je započeta 1428. godine u velikoj žurbi i tajnosti, uz povećane napore zbog nepostojanja kamenoloma u blizini. Priroda terena uslovila je trougaoni oblik osnove Tvrđave. Najpre je izgrađen Utvrđeni dvor sa pet masivnih kula, dvojnom ulaznom i manjom pomoćnom kapijom. Za administrativne potrebe izgrađena je reprezentativna Zgrada sa dvoranom uz Dunavski bedem, od koje su očuvana četiri velika kamena prozora – bifore, a za stanovanje Palata na jugu i Pomoćna zgrada uz Jezavski bedem. Prema kopnu je sa južne strane izgrađen široki vodeni rov. Radovi su okončani 1430. godine, o čemu pouzdano svedočanstvo predstavlja monumentalni ktitorski natpis na Krstatoj kuli.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Druga faza izgradnje trajala je od 1430. do 1439. godine, kada je ideja stvaranja velikog prestonog grada zaokružena. Sledeći početnu arhitektonsku koncepciju, dograđen je bedem sa 19 masivnih kula prema rekama i kopnu, koji je štitio prostor od 10,5 ha površine.
Mada je Tvrđava građena po najvišim standardima tadašnje vojne arhitekture, već tokom izgradnje pretrpela je izvesne izmene. Zbog uvođenja artiljerije u naoružanje izgrađen je spoljni odbrambeni bedem, sa topovskim otvorima oko Utvrđenog dvora. Međutim, sve je to bilo nedovoljno i već od 1439. do 1444. godine Turci prvi put osvajaju Smederevo. Nedugo potom, našavši se pod velikim unutrašnjim problemima i spoljnim pritiscima 1459. godine sledi drugi pad Smedereva, koji je predstavljao i kraj srednjovekovne srpske državnosti.
Teške istorijske okolnosti uslovile su ubrzani razvoj Smedereva, koje za veoma kratko vreme postalo dinamičan politički, crkveni, kulturni, trgovački i ekonomski centar, ali nedugo zatim i poslednja prestonica srednjovekovne Srbije.
U okviru Turskog carstva Smederevo je imalo promenljiv značaj. U početku je bilo veoma važno za stabilizovanje prilika na severnim granicama i za širenje na zapad. Tada su izgrađeni spoljašnji bedemi i tri poligonalne topovske kule na uglovima i jednom prema varoši. Nakon prenošenja turske ofanzive, na Budimpeštu i Beč poput drugih utvrđenja u unutrašnjosti i smederevsko gubi na značaju.
Delimično je oživelo u vreme austro-turskih ratova krajem XVII i početkom XVIII veka, kada je tokom Austrijske vlasti, dograđen još jedan, mnogo širi palisadni bedem, koji je povezivao i veoma udaljene, ali strateški važne položaje u zaleđu grada.
Tokom XX veka pretrpela je velika razaranja u dva svetska rata usled bombardovanja i velike eksplozije 5. juna 1941. godine. Nakon Drugog svetskog rata postaje gradski park.
Poseban značaj Smederevske tvrđave ogleda se u izvorno očuvanoj koncepciji grada, kao najmonumentalnijeg spomenika srednjovekovne vojne arhitekture u Srbiji, što je posebno naglašeno opsežnim radovima na uređenju, konzervaciji i restauraciji, koji sa prekidima traju od velike eksplozije do najnovijih vremena.
izvor
