Nove misterije Momčilovog gradaPljačkaši starina odronili padinu na Juhoru kod Paraćina i otkrili neobičnu građevinu. "Vaskrsao" vizantijski grad u planinskoj vrleti, a traži se srpski. Za skriveni lokalitet javnost prvi put čula osamdesetih godina-
Pljačkaši arheološkog blaga nedavno su kopajući kraj ostataka utvrđenja zvanog Momčilov grad na Juhoru odronili padinu i otkrili neobičan, lepo ozidan objekat. Arheolozima ovo liči na ogromnu peć za opeke, jer su cigle u njegovoj unutrašnjosti istopljene na izuzetno visokoj temperaturi. Međutim, naučnici ne znaju gde su te opeke ugrađivane, a ni gde su nestali njihovi tvorci iz Momčilovog grada, kako lokalno stanovništvo zove ostatke utvrđenog vizantijskog naselja.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Idući tragom legendi iz podjuhorskog sela Potočac, arheolozi su još osamdesetih godina prošlog veka otkrili veliko urbano naselje na nepristupačnoj, zarubljenoj planinskoj kupi. Bilo je okruženo strmim vododerinama i dubokim odbrambenim rovom, koji je i danas jasno vidljiv, a na elipsastom platou, dugom oko 200 metara i širokom oko 80, nađeni su temelji zbijenih kuća i crkava koje ukazuju na veliki broj žitelja u 5. i 6. veku. Nije utvrđeno od čega su stanovnici živeli, jer u blizini naseobine nema obradivog zemljišta ni pašnjaka. Nije odgonetnuto ni gde su sahranjivani, jer uprkos upornoj potrazi naučnici nisu pronašli nijedan grob.
- Vreme u kome je grad živeo bilo je doba velike krize u Rimskom carstvu, kad zapadni deo nestaje pod najezdom varvara. Istočni deo, Vizantija, odoleva jer je glavnina vojske na granicama, ali u unutrašnjosti vlada strahovlada razbojničkih bandi. Stanovništvo se zato povlači u brda i utvrđuje. Ipak, ovo utvrđenje je neuobičajeno veliko i u njemu je mnogo toga neodgonetnuto. Otkriće objekta izvan zidina ukazuje na to da treba istražiti i okolinu - kaže nam arheolog dr Dejan Radičević s Filozofskog fakulteta.
Ovog stručnjaka za srednjovekovlje alarmirao je Zavičajni muzej u Paraćinu čim se čulo za "otkriće" pljačkaša starina. Sa direktorom muzeja Branislavom Stojanovićem, arheologom Vesnom Vučković i dr Dejanom Bulićem iz Istorijskog instituta, on se uputio u dobro skriveni Momčilov grad. Posle dva sata hoda usponom koji je postajao sve oštriji stigli su do lokaliteta izrešetanog rupama koje su napravili tragači za blagom. Neki od njih pokrenuli su klizište i otkrili ulaz građevine lepo ozidane u vizantijskom stilu s dva luka. Naučnici su se kroz blato uvukli u uski otvor, ali nisu daleko stigli jer se isprečio zid od pocrnele i doslovno istopljene opeke.
- Pretpostavljam da je reč o peći za opeku jer je unutrašnjost istopljena izuzetno visokom temperaturom. Ukoliko je ova pretpostavka tačna, peć je bila vrlo velika i trebalo bi otkopati i nju i okolinu da bismo otkrili kako je funkcionisala - otrkiva nam dr Radičević.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Izolovana naselja u brdima nalik Momčilovom gradu obnavljali su na mestu starih vizantijskih utvrđenja i Srbi u doba navale Osmanlija. Zato su arheolozi očekivali da nađu i srpske tragove, ali njih nije bilo, iako na postojanje srpskog naselja ukazuju obližnja crkvica, za koju lokalno predanje navodi da je sagrađena u doba Nemanjića, i izvor s kapelicom posvećenom Svetim arhanđelima.
- Svetitelji kojima su posvećeni izvor i kapela, kao i mesto gde se nalaze su karakteristični i ukazuju na to da se ovde nalazila isposnica ili manastirčić kakve su u Srbiji osnivali monasi izbeglice sa Svete Gore - kaže dr Radičević.
U paraćinskom muzeju kažu da ni ime lokaliteta nije jedinstveno. Deo stanovništva podjuhorskog sela Potočca koje je najbliže ruševinama utvrđenja nazivao ih je Jerinin grad, što je uobičajeno ime za sve srednjovekovne tvrđave od Pomoravlja ka zapadu srpskih zemalja. Deo stanovnika Potočca ostatke utvrde od koje se danas naziru samo ostaci bedema naziva Momčilov grad. Po njihovoj verziji legende, tvrđavu je sazidao legendarni vojvoda Momčilo, ujak Kraljevića Marka, na letećem konju Jabučilu.
Stvarni vojvoda ili sevastokrator Momčilo nije živeo ni blizu Juhora. Ovaj srpski hajduk i vlastelin je u 14. veku bio tvorac i vladar kratkotrajne odmetničke države u oblasti Rodopa, na granici Vizantije, Srbije i Bugarske. S druge strane, tvrđava na Juhoru je podignuta na mestu gde je lako zamisliti da živi samo neko ko ima krilatog konja. Verovatno je to asociralo pretke današnjih stanovnika na pravu neosvojivu planinsku prestonicu Momčilove hajdučke države.
Njihovi preci su se doselili s krajnjeg jugostoka Srbije i doneli predanje o vojvodi Momčilu, pa je ime arheološkog lokaliteta postalo i putokaz za praćenje srpskih migracija.
Bezdani bunarArheologe je prvi do skrivenog lokaliteta doveo Radovan Kostić iz Potočca kao đak osnovne škole, ranih osamdesetih godina prošlog veka.
- Sve je počelo dedinim pričama o Momčilovom gradu i njegovom bezdanom bunaru kraj koga je kao mali čuvao stoku - seća se Kostić. - Pokazao mi je to mesto na kome nije bilo nikakvog grada, ali bio je bunar. Kad je moj nastavnik likovnog Branislav Đokić, veliki entuzijasta, čuo priču od mene odmah ju je preneo stručnjacima muzeja. Svi zajedno smo pošli u planinu i arheolozi su otkrili ostatke utvrđenja skrivenog u šumi.
izvor
