Projekat raketnog sistema PVO "Dalj"

[Kubovac]

* UVOD

Raketni sistem PVO "Dalj" je projekat koji nikada u praksi nije zaživeo. Pokrenut je u najnapetijem periodu hladnog rata. Kada je SSSR sredinom 50-tih godina prošlog veka, obezbedio svoju prestonicu Moskvu sa 56 raketnih diviziona PVO sistema "S-25 Berkut", javila se potreba i za obezbeđenjem Lenjingrada, a zatim i ostalih najznačajnijih gradova SSSR-a.

U tom smislu, za PVO Lenjingrada bilo je predviđeno formiranje 3 raketna puka sistema PVO "Dalj" koja bi bila u sastavu 3 od 4 raketne brigade u odbrani Lenjingrada i to u kombinaciji sa PVO sistemom "SA-75 Dvina".
Sastav bi bio: 1 raketni puk sistema "Dalj" + 7-9 raketnih diviziona sistema "SA-75 Dvina".

Tehnička služba je trebala biti organizovana u 4 tehničke baze, od kojih bi 3 tehničke baze bile kombinovane za sistem "Dalj" i sistem "SA-75 Dvina".
Rekao sam da projekat nije uspeo, ali kada se sagleda šta je bila namera i kada se shvati kakve su mogućnosti trebale biti inkorporirane u sistem, shvatiće se da je svakako bio motivacija za dalje istraživanje.
 
Dovoljno je za uvod reći da je raketa, sa opštom oznakom "V-400", trebala imati aktivnu radarsku glavu za samonavođenje u završnici leta, što je bilo barem 30-40 godina preuranjeno. Sistem je definitivno napušten sredinom 60-tih godina, kada su njegovo mesto zauzeli tehnički jednostavniji i manje zahtevni sistemi PVO poput "S-200 Angara", "S-75M Volhov" i trupni sistem "2K11 Krug".....

Raketa V-400 sistema PVO "Dalj":

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Kubovac]

* Sastav i komponente sistema PVO "Dalj"

Raketni sistem PVO "Dalj", bio je namenjen za uništavanje ciljeva u vazdušnom prostoru na velikim daljinama do 160 km i na visinama do 30 km.

Dakle, 1 raketni puk sistema PVO "Dalj", sastojao se od startnog raketnog diviziona sa ukupno 5 raketnih baterija.

Sastav svake od 5 raketnih baterija PVO "Dalj":

- kružno lansirno polje (KLP) sa po 6 raketa na lansirnim rampama i još 24 rakete u magacinima pored lansirnih rampi.
- kabina sa uređajima za napajanje i lansiranje raketa, u središtu svakog kružnog lansirnog polja
- prateće saobraćajnice

1 Raketna baterija mogla je jednovremeno da dejstvuje na 2 cilja, što znači da je Raketni divizion sa 5 raketnih baterija koji je bio osnovna taktička formacija, bio 10-kanalan po cilju.

Izgled razmeštajne prostorije 1 od 5 raketnih baterija startnog raketnog diviziona PVO sistema "Dalj":

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Kubovac]

* Sastav i osnovne komponente sistema PVO "Dalj"

Komanda Raketnog Puka se sastojala od:

- 2 osmatračko-akvizicijska radara P-90 Pamir
- radarskog sistema za navođenje raketa SAZO-SPK koji čine: 2 radarska primo-predajna ređaja za identifikaciju pozicije raketa SAZO i 2 antenska radarska predajnika SPK ;
- Radio-tehnička komandna stanica sa računskim centrom UMN (EMC)
Izgled razmeštajne prostorije 1 raketnog puka PVO "Dalj".

Na slici vidimo 5 raketnih baterija startnog raketnog diviziona i komandni divizion sa komandnim mestom raketnog puka:

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Kubovac]

* Sastav i osnovne komponente sistema PVO "Dalj"

U nastavku da napišem par reči o radarskom sistemu RLS P-90 Pamir, koji je obezbeđivao početne podatke za dejstvo raketnog puka PVO "Dalj" i te podatke prosleđivao u Radio-tehničku komandnu stanicu sa računarskim centrom UMN, a odatle su podaci išli ka Sistemu za navođenje rakete SAZO-SPK.

Da ponovim da se Komanda Raketnog Puka PVO sistema "Dalj" sastojala od:
- 2 RLS radara P-90 Pamir

RLS P-90 Pamir je osmatračko-akvizicijska 3D radarska stanica koja je bila sposobna da osmatranje ciljeva u vazdušnom prostoru i određivanje sva 3 parametra - azimut, daljinu i ugao elevacije.
Radar je radio u decimetarskom opsegu i imao je sistem zaštite od pasivnih smetnji. Zbog svoje velike izlazne snage, faktički ga je bilo nemoguće ometati i aktivnim smetnjama.
Ukupno je izrađeno 6 radarskih stanica i to u početku baš za potrebe sistema PVO "Dalj" (po 2 za svaki Raketni puk, a bilo je predviđena 3 Raketna puka).
Radar se mogao uvezivati sa radio relejnom linijom "Levak-2", "Kaskadom" i sistemom "Vazduh-1P" preko odgovarajućeg interfejsa, što je omogućavalo prenos podataka sa radara u komandno-informacioni centar udaljen do 400 km bez deformacije podataka.

Radar je težak 130 tona!! pa je morao biti postavljen na posebno konstruisanu ojačanu betonsku potkonstrukciju koja može nositi radar i obezbediti stabilnost prilikom okretanja antena.

Radar se sastojao od dva para antenskih sistema instaliranih na zajedničkom obrtnom uređaju, koji je omogućavao pregled u opsegu od 360 stepeni. Svaki antenski sistem se sastojao od prijemnika, predajnika, uređaja za identifikaciju ciljeva i sistema za prigušenje smetnji.
Antenski sistemi okretali su se brzinama od 2,5 ili 5 okretaja u minuti.

TT Podaci:
*opseg talasnih dužina
- decimetarski
*težina antenskog rotacionog sistema
- 130 tona
* sektor pregleda
- 360 stepeni
*visina otkrivanja ciljeva:
-maksimum 50 km
* otkrivanje cilja veličine MiG-17
- visina leta 100 m - 48 km
- visina leta 500 m - 90 km (domet visinomera 87 km)
- visina leta 3000 m - 225 km (domet visinomera 209 km)
- visina leta 10000 m - 294 km (domet visinomera 292 km)

Osmatračko-akvizicijska radarska stanica P-90 Pamir na položaju:

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Kubovac]

* Sastav i osnovne komponente raketnog sistema PVO "Dalj"

Izgled radarske predajne stanice RLS 5U61 SPK, koja ima zadatak da emituje komande upravljanja na rakete:

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Kubovac]

* Sastav i osnovne komponente raketnog sistema PVO "Dalj"

Osnovni opis rakete V-400 sistema PVO "Dalj":

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Raketa V-400 PVO sistema "Dalj" na lansirnoj rampi:

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Da bi se shvatile bolje dimenzije ove rakete, evo slikovite usporedbe dimenzija sa raketama drugih sistema PVO:

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Kubovac]

* Princip rada Raketnog puka PVO "Dalj"

Raketni puk je u 1. stepenu borbene gotovosti sa raketama na lansirnim rampama. Rakete su u režimu pripreme za dejstvo i nalaze se na lansirnim rampama podignute pod uglom od 45 stepeni. Priprema raketa se već obavlja iz Kabina za pripremu i lansiranje raketa u okviru svakog od 5 lansirnih polja (raketnih baterija).
Radarski sistemi RLS P-90 Pamir kontinuirano osmatraju vazdušni prostor i uočavaju cilj koji se približava zoni dejstva Raketnog puka. Podaci o cilju se kontinuirano predaju u Radio-tehničku komandnu stanicu sa računskim centrom UMN koja već vrši početne preračune i predviđanje putanje kretanja cilja.
Po ulasku cilja u zonu odgovornosti Raketnog puka, Radio tehnička komanda stanica UMN šalje komande i početne podatke u Kabinu za pripremu i lansiranje raketa u raketne baterije koje će vršiti gađanje. Kabina za pripremu i lansiranje raketa šalje komande o azimutu i uglu elevacije cilja na lansirne rampe sa raketama, koje se okreću i usmeravaju u pravcu cilja. Rakete izlaze na radni režim "Gotovost" i spremne su za lansiranje.
Po dobijanju komande za lansiranje iz Radio-tehničke komandne stanice UMN, oficir za lansiranje vrši lansiranje rakete na nadolazeći cilj.
U tom trenutku Radio-tehnička komandna stanica UMN šalje komandu u Uređaje za navođenje SAZO-SPK da svojim antenskim sistemima izvrše zahvat rakete.
Raketa u početnom periodu rada startnog motora, bustera, ima blokirane upravljačke mehanizme, osim naravno mehanizama stabilizacije leta rakete, i leti pravolinijski u visinu. Po prekidu rada bustera i prelaska na marševski motor, raketa je već zahvaćena od strane Sistema za navođenje SAZO-SPK i to tako što antenski sistem SAZO vrši dvosmernu komunikaciju sa raketom (predaja i prijem) i stalno identifikuje njen položaj, odnosno poziciju u prostoru. Te podatke šalje u Radio-tehničku komandnu stanicu UMN, koja te podatke i podatke o kretanju cilja sa RLS P-90 preračunava i određuje komande za upravljanje letom rakete u srednjem delu. Te komande šalje na antenski sistem SPK koji predaje podatke na raketu odnosno vrši korekciju putanje rakete (radio komandnim putem) na srednjem delu putanje rakete. Kada se raketa približi na oko 16 km od cilja, uključuje se RGS na raketi sa aktivnim tragačem Zenit-1 i vrši zahvat na cilj. Od tog trenutka se blokira sva komunikacija o letu raketa između rakete i Sistema za navođenje SAZO-SPK sa zemlje i raketa se na cilj navodi aktivnim radarskim putem, koristeći sopstveni radar za navođenje.

Po dolasku rakete u zonu uništenja cilja, blizinski upaljač aktivira bojevu glavu koja detonira raketu koja svojim fragmentarnim, parčadnim dejstvom uništava cilj.....

Šematski prikaz rada Raketnog puka PVO "Dalj":

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Kubovac]

* Pokušaj modernizacije sistema PVO "Dalj" - "Dalj-1"

I za kraj, hteo bih još da pomenem da bi u konačnom izgledu sistema PVO "Dalj", verovatno ulogu sistema SAZO-SPK preuzeo osmatračko-akvizicijski radar Pamir-90 i to njegova modernizovana varijanta.

Projekat je predviđao dodatnu ugradnju na postojeći antenski sistem, još 2 predajne antene sistema za vođenje SPK 5U61 i predajnu antenu sistema identifikacije pozicije rakete tokom leta SAZO. Prijem signala od rakete koji je ranije primao SAZO, sada bi primale glavne prijemne antene RLS P-90 Pamir.
Na taj način RLS P-90 Pamir pored 3D radarske stanice za određivanje azimuta, daljine i mesnog ugla cilja, postaje i radar za navođenje rakete iz sistema V-400 Dalj na cilj tokom srednje putanje leta.
Komande za korekciju putanje raketa na srednjem delu leta bi se i dalje formirale u radio-tehničkoj komandnoj stanici UMN i slali preko antenskog predajnika SPK, koji bi sada bio u sklopu antenskog sistema RLS P-90 Pamir.
Ovakva predviđena modifikacija nosila je radni naziv RLS P-90 Pamir- Dalj 1, pa bi mogli reći da bi se ovakva modernizovana verzija, verovatno zvala V-400 Dalj-1.
Unapređeni radar P-90 Pamir- Dalj 1, mogao se udaljiti od lansirnih polja, odnosno raketnih baterija/diviziona i do 2 km, a do 200 metara od Radio-tehničke komandne stanice UMN.

Izgled modernizovane radarske stanica Pamir P-90, sa dodatim sistemom antena SAZO-SPK (obeleženo crvenom i braon bojom):

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]