Prvi američki kosmički projekat

   Vijest o lansiranju Sputnjika je čitavim svijetom, a ponajviše Amerikom, odjeknula kao bomba. „Tehnički Perl Harbur“, tako je većina doživjela i komentarisala sovjetski uspjeh. Zbunjenost i nevjericu zamjenila je panika jer je postalo jasno da je raketa koja je izbacila satelit, u stvari, usavršeni interkontinentalni balistički projektil. Iznenađenje je utoliko bilo veće što je vlada SAD gromoglasno najavljivala prvi kosmički start i još jednu grandioznu pobjedu američke nauke.

   Septembra 1951. na drugom kongresu Međunarodne astronautičke federacije u Londonu, prvi put se o vještačkom satelitu govorilo kao o realnom projektu. Kao jedan od učesnika, američki fizičar dr Fred Sindžer skrenuo je na sebe pažnju. Bio je jedan od onih koji je učestvovao u testiranju njemačkih raketa A-4 u bazi White Sands gdje su ovi projektili pod nadzorom njemačkih stručnjaka korišćeni za projektovanje snažnijih raketa. On je svojim kolegama iz Britanskog planetarnog društva, Entoniju Kleveru i Arturu Klarku, predložio prvi projekat vještačkog satelita „Maus“ (MOUSE- Minimum Orbital Unmanned satellite Earth), trebao je biti loptastog oblika, težak oko 45 kg, cijene koštanja oko milion dolara. Ali taj projekat nikada nije realizovan.

   U međuvremenu, serijom tekstova u magazinu „Kolier“, po prvi put javno na američku i svjetsku kosmičku scenu stupa Verner fon Braun, njemački raketni inžinjer i vodeća ličnost raketnog centra u Penemindeu, koga su Amerikanci sa još stotinjak stručnjaka doveli u SAD pred kraj DSR. Elem, u novoj domovini, u Hantsvilu, Alabama, njemački raketni stručnjaci nastavljaju radove iz Penemindea pod kontrolom američkih oficira i naučnika. Sa Vili Lejom, čovjekom koji je još 1927. u Njemačkoj osnovao Društvo za kosmička putovanja sa legendarnih Hermanom Obertom, fon Braun postaje vodeća ličnost u američkom raketnom programu 50-ih godina.

   Ono što je Koroljov bio Sojetima, to je fon Braun bio Amerikancima. U pogonima Rocket City-ja (kako je nazvan Hantsvil nakon dolaska Njemaca) stvorena je 1952. godine, na bazi stare A-4, balistička raketa „Redstoun“ (Redstone). Daljim usavršavanjem Redstouna, u narednim godinama, stvorena je familija moćnih raketa čija će kulminacija biti „Saturn V“.

   „Redstoun“ je bio adut KoV sa kojim su njeni predstavnici, predvođeni fon Braunom, istupili na sastanku sa predstavnicima RM, koja je takođe radila na svojoj raketi i satelitu. Na tom sastanku, juna 1954. u Vašingtonu, dogovoreno je da se krajem 1956. ili početkom 1957. lansira mali satelit uz korišćenje fon Braunove rakete „Džuno-1“, modifikacije „Redstouna“ sa pridodatim drugim stepenom na čvrsto gorivo. Dogovor predstavnika RM i KoV je tako pretočen u „Projekat Orbiter“. Međutim, „Orbiter“ je ostao mrtvo slovo na papiru zbog protivljenja u samoj Mornarici, čija je Istraživačka laboratorija radila na svom satelitu „Vangard“ i raketi-nosaču „Viking“.

   Ali šta se tada dešava, u igru uskače i USAF! Pošto je njegova raketa „Atlas“, na kojoj se radilo od 1948., bila i najsnažnija američka raketa, smatrali su da oni treba da lansiraju prvi američki satelit. Tada se došlo u neshvatljivu i paradoksalnu situaciju gdje sva tri vida američkih OS vuku na svoju stranu: KoV je imala „Redstoun“ i „Orbiter“, RM „Vangard“ i „Viking“, a RV „Atlas“ i još nedefinisan projekat satelita. Na Administraciji je bilo da presječe. Ona je to i učinila preko stručnog tijela predvođenog Dr Homerom Stjuartom, odlučeno je da još uvjek nepouzdani „Atlas“ ispada iz konkurencije, a između fon Braunovog „Orbitera“ i mornaričkog „Vangarda“ izbor pada na projekat „Vangard“.

   Zvanično, 9. septembra 1955., „Vangard“ je najavljen kao prvi kosmički projekat na planeti Zemlji. Za lansiranje satelita predviđena je trostepena raketa sastavljena od nosača „Viking“ (prvi stepen) koji koristi tečni kiseonik i kerozin, modifikovanog bloka „Aerobi-Hi“, kao drugog stepena, i male rakete na čvrsto gorivo koju je tek trebalo napraviti u vidu trećeg stepena. Masa rakete iznosila je svega 10,2 tone, uz potisak prvog stepena od 12,7 tona. Visina na startu je 21,9 metara, a prečnik 1,24 metra. Konstruisana je i izgrađena u kompaniji „Glen Martin“. Satelit „Vangard“ je imao oblik sfere napravljene od legure MgAl, prečnika samo 16,3 cm i mase 1,47 kg. Unutar satelita je smještena oprema za mjerenje spoljašnje i unutrašnje temperature.
   Sve je išlo lijepo i glatko, početna testiranja raketnog motora su obavljena aprila 1957., pripreme su tekle bez problema, a onda... grom iz vedra neba! Rusi su već u Kosmosu! Vijest o lansiranju „Sputnjika“ je fon Brauna zatekla na sastanku sa ministrom odbrane Nilom Mekelojem u Hantsvilu. U sali je nastao neprijatan tajac koji je prvi prekinuo fon Braun i komandant centra gen. Majderis, bukvalno su molili ministra da im odobri završetak „Projekta Orbiter“. Zvaničnici su se, međutim, vratili u Vašington ne želeći da u trenucima velike drame brzaju sa donošenjem tako značajnih odluka.
   Ali u novembru 1957. slijedi novi udarac, Lajka! Lavež iz Kosmosa je bukvalno parao uši Amerikancima, to je bila kap u prepunoj čaši Mornarice! Ne želeći da zaostaje u kosmičkoj trci (u kojoj je, doduše, postojao samo jedan trkač), Mornarica za 6. decembar 1957. najavljuje prvo kosmičko lansiranje sa američkog tla. Na Floridi je sve bilo spremno za veliki događaj, na Kejp Kanaveral se sjatilo mnoštvo TV ekipa, novinara, reportera... masa svijeta je došla da isprati istorijsko lansiranje. Lansiranje „Vangarda“ je bilo itekako zvučno... ali bukvalno. Prvo se iz motora rakete pojavio dim i plamen nakon čega je lagano krenula da se se diže sa lansirne rampe, a onda... poslije svega dvije sekunde, sve je nestalo u strahovitoj eksploziji, prvo američko lansiranje je otišlo u nepovrat, Amerika je bila u šoku! Hruščov je, sa puno zlobe, „Vangard“ nazvao „nesrećnom dinjicom“. Pet dana kasnije, iz Vašingtona u Hantsvil stiže dozvola fon Braunu da Ameriku povede u Kosmos.

   Fon Braun je dobro znao da tu priliku ne smije da propusti i uslijedile su grozničave pripreme.
   Kao nosač prvog američkog satelita predviđena je raketa „Džuno-1“ koja je u četvorostepenoj varijanti nazvana „Jupiter C“. Maksimalna nosivost ove rakete je 13,6 kg za orbite visine do 500 km. Konstruisana je na bazi rakete „Redstoun“ koja je poslužila kao prvi stepen. „Redstoun“, dijete njemačke A-4, proizvod je kompanije „Krajsler“, ima jedan motor A-7 na tečni kiseonik i alkohol firme „Roketdajn“. Ostala tri stepena su svežnjevi raketa tipa „Serdžant“ na čvrsto gorivo, firme „Tiokol“, visine po 1,4 m. Drugi stepen je imao jedanaest, a treći stepen tri motora. Četvrti stepen je imao samo jedan motor, mase 27 kg, i na orbiti se nije odvajao od satelita već je sa njm kružio oko Zemlje. Nakon sagorijevanja čitavog goriva, masa četvrtog stepena sa satelitom je između 13,6 i 17,4 kg, dužina dva metra, a prečnik 15 cm. Ukupna visina rakete „Jupiter C“ je 21,7 m, prečnik 1,77 m, a težina na startu 29,025 tona.
   Krajem januara 1958. godine sve je na Kejpu bilo spremno za lansiranje prvog američkog vještačkog satelita. I, konačno, 31. januara 1958. raketa „Jupiter C“ je, u kasnim noćnim časovima, lansirala prvi američki satelit „Eksplorer-1“.

Verner fon Braun
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

"Vangard" eksplodira na lansirnoj rampi
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

"Redstoun" i neke modifikacije
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Lansiranje prvog američkog satelita "Eksplorer-1"
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Crtež rakete "Jupiter C"
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

	Author	Topic: Prvi američki kosmički projekat (Read 3288 times)
0 Members and 1 Guest are viewing this topic.