Ikarus ŠM - Školsko Mornarički "Šimika"
Dreadnought:
Uključenjem hidroplana u svoj sastav i formiranjem Pomorskog vazduhoplovstva, RM je dobila sebi podobnu letilicu, koja patrolira, izviđa, snima, prati protivničko brodovlje, i kada se ukaže potreba ili iskrsne prilika, dejstvuje protiv njih bombama i mitraljezima.
U vremenu nastajanja Pomorskog vazduhoplovstva Kraljevine Jugoslavije, hidroplani su bili "trofejni" tj. poticali su iz ratnog plena Austro-ugarskog P.V. Kasnije su nabavljani u inostranstvu, na osnovu ratnih reparacija ili iz domaćeg budžeta i na osnovu stranih zajmova. Kako je na međunarodnom tržištu bilo teško pronaći odgovarajuć osnovni početni školski hidroplan pod povoljnim uslovima, rešenje je potraženo u domaćoj industriji.
Razvoj
Tokom 1921. i 1922. godine inženjer Jožef Mikl je sa grupom saradnika iz Vazduhoplovnog arsenala kopnenog vazduhoplovstva izradio projekat novog dvokrilnog školskog hidroplana. Inž. Mikl je crteže hidroplana ponudio Ministarstvu vojske i mornarice Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca, koje ih je otkupilo za potrebe svog P.V.
ŠM je bio hidroplan dvokrilac drvene konstrukcije. Trup mu je bio u obliku centralnog čamca. Krila su imala relativno tanak, zakrivljen aeroprofil i bila su presvučena platnom. Međusobno i sa trupom krila su bila povezana upornicama i čeličnim sajlama. Gornje krilo je izgrađeno iz tri dela. Na krajevima donjeg krila su se nalazili mali plovci. Motor sa potisnom elisom bio je smešten na nosaču između krila a sa trupom i centralnim delom krila je bio povezan pomoću čeličnih cevi.
Ugovor je sklopljen početkom 1924. godine da Kraljevina SHS besplatno ustupi crteže hidroplana fabrici "Ikarus", koja je pristupila izradi prve serije od šest aviona.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Prvi hidroplan je bio dovršen već krajem oktobra, a prvi let je obavljen 10. novembra, kada je direktor "Ikarusa" Dimitrije Konjović, jedan od napoznatijih austrougarskih pilota, leteo nad Dunavom skoro jedan sat na visini od 300 metara u blizini zimovnika u Novom Sadu.
Probni letovi su nastavljeni do 25. novembra, kada je i zvanična državna komisija zaključila, da ovaj prvi hidroplan projektovan u novoj državi u potpunosti ispunjava postavljene zahteve i da je potrebno izvršiti samo nekoliko manjih izmena u konstrukciji i opremi. Zvaničan naziv aviona je ŠM, štoje bila skraćenica od naziva "školsko-mornarički". U Pom.vazduhoplovstvu su hidroplan nazvali "Šimika".
U Kumboru je krajem aprila 1925. izvršena zvanična predaja Pomorskom vazduhoplovstvu prve serije od 6 aviona.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Tokom 1925 godine su isporučene još dve serije od po šest aviona. Oni su svi bili opremljeni sa čehoslovačkim motorima Blesk, od 100 Ks.
Hidroplani četvrte serije su znatnije se razlikovali od prve tri serije. Oni su nastali kao rezultat potrebe Pomorskog vazduhoplovstva da obezbedi hidroplane za obalsko izviđanje i za druge zadatke koji su prevazilazili mogućnosti školskih ŠM i starih austrougarskih tipova ubrzano povlaćenih iz upotrebe.
ŠM.1 je po dimenzijama isti kao standardni školski hidroplan, ali je ugrađen motor Mercedes od 160 konjskih snaga. Masa aviona je povećana kao i brzina leta a plafon je dostigao 5000 metara. Šest ŠM.1 je isporučeno do februara 1926. godine.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Tokom 1926. godine u radionicama "Ikarusa" je izgrađena peta serija od šest standardnih ŠM sa motorima Mercedes od 100 KS.
Poslednje dve serije hidroplana ŠM su isporućene Pomorskom vazduhoplovstvu krajem dvadesetih godina, jedna od njih je imala motore Mercedes od 120 KS. Od 1924. do 1930. godine "Ikarus" je u Novom Sadu sagradio ukupno sedam setrija od 6 aviona raznih verzija odnosno ukupno 42 ŠM svih varijanti.
U hidroplane ŠM su ugrađivani motori čehoslovačkim motori Blesk, od 100 Ks kao i nemački motori Mercedes DI sa snagama od 100, 120 i 160 Ks. U prve serije ŠM su ugrađivane elise berlinske fabrike "Hajne", a kasnije elise proizvedene u "Ikarusu".
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Prvi primerak ŠM je bio obojen standardno svetloplavom bojom, usvojenom za borbene hidroplane Pomorskog vazduhoplovstva. Duž obe strane trupa se nalazila štrafta bele boje, karakteristična za školske mašine, a na prednjem kraju su postavljene oznake Šl m, i to sa leve strane-latinicom, a sa desne-ćirilicom. Odmah iza su se nalazili oznake vojnog vazduhoplovstva. Na repu se nalazila jugoslovenska zastava, a na gornjoj i donjoj strani krila velike oznake vojnog vazduhoplovstva. Ostali hidroplani prve i sledećih serija su imali tamnoplavu boju, usvojenu za školske avione; a oznake vojnog vazduhoplovstva na trupu su se nalazile ispred oznaka tipa.
Dreadnought:
Služba
ŠM je u jugoslovenskom pomorskom vazduhoplovstvu korišćen punih 18 godina, sve do aprila 1941. godine. "Šimika" bio dobar avion za obuku pošto je bio dobro upravljiv po uzburkanom moru, a zahvaljujući podreljefnoj stepenici, brzo se odlepljivao od vode.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
"Šimika" je uglavnom upotrebljavan za osnovnu obuku hidropilota u Pomorskoj vazduhoplovnoj školi. Pored obuke, ŠM su često korišćeni za pomoćne zadatke kao što su prevoz oficira, pošte i naređenja, kao i hidrološka i kartografska istraživanja, i za vuču meta u toku vežbi gađanja.
Mnogi hidropiloti su potvrdili, da je "Šimika" bio idealan avion za obuku. Dobro upravljiv i po uzburkanom moru, a zahvaljujuči podreljefnom redanu (stepenici), brzo se odlepljivao od vode. Pored toga, što je zbog nedostatka trimera imao nešto tvrđe komande, bio je vrlo lak za letenje. Odlikovao se velikom stabilnošću i teško se prevlačio na manjim brzinama, što je bilo neobično važna osobina za hidroplan namenjen za osnovnu obuku letača. Dobro je "ležao" i u oštrijim zaokretima, a pokazao se i kao izvrstan planer u slučajevima kada je motor namerno ili slučajno prekidao rad u letu.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
"Šimika" je uglavnom upotrebljavan za osnovnu obuku hidropilota u Pomorskoj vazduhoplovnoj školi, u kojoj je pored nekoliko stotina pomorskih oficira i podoficira obučeno i najmanje pet klasa rezervnih oficira pilota. Kada je počev od 1935. godine Pomorsko vazduhoplovstvo obuku svojih pilota obavljalo u školama Vazduhoplovstva vojske, ŠM su poslužili kao osnovni tip za preobuku na hidroplane. Tokom tridesetih godina su korišćeni i za obuku u noćnom letenju, za šta su, pored neophodnih signalnih svetala i opreme za osvetljavanje instrumentske table, dobili i posebnu libelu za kontrolu nagiba po uzdužnoj osi, što je prilikom sletanja trebalo da spreči jače udare o površinu mora.
Varijanta ŠM.1 je služila za izviđanje obale, za praćenje kretanja torpeda, otkrivanje minskih polja, kao i za korekciju vatre obalske artiljerije i koordinaciju sadejstava mornarice i kopnenih trupa.
Tehnička služba Pomorskog vazduhoplovstva, koja je postigla visok nivo održavanja i remonta hidroplana i motora, imala je najviše zasluga za tako dug vek upotrebe "Šimika". Tokom generalnih revizija i popravki oštećenih hidroplana često su zamenjivani celi trupovi, krila i stabilizatori, izrađivani u radionicama 2. i 3. Hidroplanske komande u Kumboru i Divuljama, tako je već od polovine tridesetih godina poneki od ŠM jedva mogao da se smatra Ikarusovim proizvodom.
Poručnik korvete Eugen Šoštarić je postavio prvi jugoslovenski rekord u dostignutoj visini leta, 29. oktobra 1929. godine kada je u Divuljama jednim standardnim ŠM sa motorom od 120 KS dostigao visinu od 6720 metara.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Pri kraju "karijere", početkom 1936. godine, dve "Šimike" su dodeljene oblasnim odborima aeroklubova u Splitu i Sušaku, sa ciljem da doprinesu unapređenju vazduhoplovnog sporta i vazduhoplovne propagande na Jadranskom primorju. Jedan od "Šimika" je dobio naziv "Split" i civilnu registraciju ZU-PDR i smešten je u pomorsku bazu u Divuljama, gde su sportski i rezervni piloti iz Splita i okoline dolazili na trenaž. Drugi "Šimika" sa registracijom ZU-PDU je dobio naziv "Sušak", a za njega je podignut zaseban hangar u uvali Martinšćica u blizini Sušaka. Oba hidroplana su do kraja 1940. godine korišćena za preobuku i trenaž članova aerokluba i za mnogobrojne propagandne letove.
Poslednji primerci "Šimike" su se 6. aprila 1941. godine zatekli u sastavu Školske eskadrile, koja je bila dislocirana u Rezetovcu kod Divulja, a nekoliko ih se nalazilo i u zalivu Boka Kotorska. Postoje podatci da je u Aprilski rat PV je ušlo sa nešto preko deset "Šimika". Ev.br. Šm: Š1m – Š6m, Š7bk – Š18bk (m), Š19m – Š42m Šm.1: Š57m – 62m. Prema italijanskim podacima, ukupno četiri neispravna ŠM, i to brojevi 7, 23, 26, 57, pali su u ruke neprijatelju, koji ih je zbog zastarelosti ubrzo uništio.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Literatura: Aeromagazin br. 15 / "Ikarusov hidroplan" - Čeda Janjić
Leteći Čunovi / katalog - Šime Oštrić
Dreadnought:
Jedan lep Seitsov akvarel ... Šimika na poletanju pred hidrobazom u Kumboru ...
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
jadran2:
Vrlo dobar uvod u temu.
"Nastavnici i slusaoci pilotskog kursa god 1925." AJS 1928/29
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
jadran2:
"Pripreme za uzlet", Kumbor, oko 1926.g.
Isti izvor
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Navigation
[0] Message Index
[#] Next page