Gradina – Radaljevo ili Gradina – TrešnjevicaGradina – Radaljevo ili Gradina – Trešnjevica, kako se još zove, jer pripada atarima dvaju sela, srednjovekovna tvrđava nepoznatog prvobitnog imena. Pretpostavlja se da je ovo bio grad Moravica, centar župe.
Zahvaljujući izuzetnom strateškom položaju, kontrolisala je dolinu reke Moravice, kojom je prolazio važan komunikacijski pravac od Užica i Požege ka Sjenici, a sa koga se odvajao i pravac dolinom Studenice ka dolini Ibra. Sa strateške strane gledano, stoji u dokumentu, položaj je vešto izabran, jer utvrđenje u potpunosti zatvara prostor između ravnih i prostranih delova doline Moravice, prema Arilju na severu i Ivanjici na jugoistoku, stavljajući jedinu moguću komunikaciju pod potpunu kontrolu.
Iako u prošlosti lokalitet nije promakao istraživačima, karakter i funkcija utvrđenja postali su jasniji tek nakon arheoloških istraživanja tokom 2006. i 2008. godine od strane Istorijskog instituta. Ipak pravi značaj i vrednost utvrđenja sagledani su nakon sistemskih istraživanja vođenih tokom prošle godine.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Lokalitet je potpuno raskrčen i oslobođen od rastinja, delimično su očišćene krune zidova i lica bedema, kako bi se omogućilo precizno snimanje osnove i preseci utvrde, te omogući preventivna konzervacija bedema.
Na pojedinim delovima, očuvana visina bedema iznosila je 3-4 metra, a izmerena debljina bedema do 1,5 metara. Osnova grada nepravilne izdužene osnove je dimenzija 28×93 metra, a najviša tačka utvrđenja je na 653 metra gde se danas nalazi zvonik crkve.
Podela utvrđenja na prostor Gornjeg i Donjeg grada, jasno je potvrđena konstatovanim ostacima bedema, dvema kulama i suvim rovom. Jedina pristupačna strana utvrđenju je istočna padina, gde se pored kule ulazilo u utvrdu.
Sa donjeg platoa, prateći prilaznu stazu stupalo se stepeništem kroz prvobitnu kapiju – koja je štitila još jedna odbrambena kula br. 2 – pored današnje crkvice na akropolj grada. Na samom vrhu, na prostoru gde se danas nalazi zvonik crkve i krst, nalazila se donžon kula, kao poslednja linija odbrane i centralni objekat utvrđenja za smeštaj župana, a u kasnijim vremenima nesumnjivo neke ugledne ličnosti (Objekat 1). Registrovana debljina zidova ovog Objekta iznosila je 1,40 – 1,60 m, a dimenzije oko 13 x 5,5 metara, što je i prostor koji je pružao plato. Utvrđenje je od ostalog dela grebena sa zapada odvojeno usekom veštački izvedenim, tzv. suvim rovom.
Tvrđava Gradina, Radaljevo: Pogled na crkvu i tvrđavu sa donjeg platoa [ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Na manjem, nešto nižem platou Gornjeg grada, gotovo nad severnom liticom brda, podignuta je crkva, pravougaone osnove, dimenzija 5x3m. Istraživanja su pokazala da je današnja crkvica, podignuta na temeljima starije crkve iz 1811. godine, koja je bila nešto duža i sa većim tremom nad malternom površinom. Gradnja crkve verovatno ima veze sa bitkom iz Prvog srpskog ustanka koja se odigrala podno tvrđave. Gornji grad i prostor crkvice je oivičen bedemom. On je zatvarao istočnu stranu ove crkve a zatim obuhvatao čitavu severnu stranu utvrde. Spoljno lice ovog bedema je na jednom segmentu očuvano u visini do 2,60 m.
* * *
