Maglič: Legende o zamku među jorgovanima i oblacimaTajne starog grada, dvora i tvrđave Maglič - kapije Rasa. Teško je objasniti kako su u to vreme precizno presekli ogromnu stenu. Arheologe zbunjuju ostaci velike palate, prostrane crkve i rezidencijalne zgrade.
Divljenje i radoznalost kod putnika kroz klisuru Ibra izaziva grad Maglič, sazidan na visokoj goloj stenovitoj kupi iznad meandra Ibra, oko 20 kilometara uzvodno od Kraljeva. Nad njim se nadnose veličanstveni i divlji obronci i vrhovi planine Stolovi, koji su često okrunjeni oblacima, dok oko 200 metara pod njegovim kulama jutrom "plove" pramenovi magle nad Ibrom. Nekim čudom, oblaci i magle ne skrivaju Maglič, pa se uvek jasno vidi stamen i jak kao da je istesan od kostiju planine.
U proleće, ova nemanjićka utvrda izaziva duboka osećanja kod radoznalaca koji visećim mostom pređu iznad zapenušanog Ibra, popnu se strmom stazom do tvrđave i vide neverovatnu sliku razbokorenog jorgovana koji izbija iz jalove monolitne crne stene, na kojoj je podignuta najviša i najmoćnija kula.
Rascvetali žbunovi su i svojevrsni putolazi do vrha Stolova, čije je pravo ime Kamarište ili Ravni sto. Ovo starije ime je verovatno sačuvano iz prethrišćanskog vremena, kao i naziv Troglav za planinu s druge strane Ibra. Tada su na ovim visovima u narodnoj mašti stolovala stara slovenska božanstva, a docnije su drevne legende najčešće prilagođavane Svetom Savi, o čemu svedoči niz toponima u Ibarskoj klisuri.
U toj priči se takođe pojavljuje Maglič, koji je još zagonetka za nauku. Naime, zamak čije ostatke danas vidimo podigao je arhiepiskop Danilo Drugi, srpski plemić-monah, arhijerej, ratnik, državnik i književnik, moćan i poštovan na dvorovima Nemanjića u 13. i 14. veku. Noseći i mač i mantiju, bio je komandant odbrane Hilandara i desna ruka kralja Milutina. Međutim, arheolška istraživanja su pokazala da je pre Danilovog postojalo i starije utvrđenje sazidano na ovom surovom mestu.
Prema ostacima keramike iz tog starijeg grada, sličnih onima pronađenim u tvrđavi Ras, pojedini naučnici pretpostavljaju da je Maglič mogao da sazida Stefan Prvovenčani, kao zaštitu srca srpske države od prodora Huna i Bugara, iz pomoravske ravnice.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Osvajanje tvrđave na juriš ili opsadnim spravama je bilo nemoguće sa strmih padina pod kojima teče Ibar i iz duboke klisure rečice Maglašnice. Za sprečavanje brzog upada s jedine strane, koja je pružala priliku za takav napad, sa vrha Mali sto iznad Magliča, stena na kojoj je zamak sagrađen presečena je jarkom, glatkih ivica kao da su napravljene jednim udarcem divovske oštrice.
Ko stane u taj prosek širok 20-ak metara i dubine do deset metara, ostaje zatečen veličinom tog poduhvata, koji bi bio težak i s današnjom tehnologijom.
Razlog takvog napora verovatno je bio i to što je Maglič stražario nad danas zaboravljenim pešačkim i karavanskim putem, koji je spajao Nemanjinu belu Studenicu, majku svih srpskih manastira, sa purpurnom Žičom, koju je Prvovenčani podigao kao sedište nezavisne nacionalne arhiepiskopije. U slučaju napada na nju, tom stazom koju koriste i dalje planinari, monasi i narod, stizali su za oko tri sata hoda do bezbednog i neosvojivog grada.
Bio je i čuvar drevnog puta koji je još od praistorije vodio dolinom Ibra, između rudom bogatih planina i spajao jadranske luke s Pomoravljem i Podunavljem. Takva strateška vojna uloga Magliča objašnjava njegovih osam kula, visoke debele zidine i dve duboke cisterne za vodu ukopane u živi kamen, koje su omogućavale gradu da izdrži dugu opsadu. Međutim, arheologe zbunjuju ostaci velike palate, centra dvorskog života srednjevekovnog grada, prostrane crkve posvećene Svetom Đorđu i rezidencijalne zgrade za stanovanje.
Takva zdanja su u ta vremena bila primerena nekom vladarskom zamku u srcu države, a ne tvrđavi usamljenoj među surovim planinskim obroncima.
Naučnici odgovor nalaze u zapisima učenika i biografa Danila Drugog:
" U Magliču gradu, i tu su bila poznata dela njegovih trudova. Jer u njemu podiže prekrasne palate i ostale ćelije, na prebivanje onima koji su tamo. I tu, u crkvi Svetog Georgija, u gradu tome, utvrdi božanstveni zakon da se u njoj neizmenjeni svagda vrši, obilno u njoj postavivši božanstvene knjige i sve ostale crkvene potrebe. Za takve njegove mnoge podvige i priloženija domovima Božjim, neka mu Gospod dade večno blaženstvo..."
Danilo Drugi bio je nalik Svetom Savi, aktivan i u političkom životu, nastupao je kao pomiritelj, prvo kralja Dragutina i kralja Milutina, a zatim Milutina i Stefana Dečanskog. Plemić i ratnik, bio je Milutinov najpoverljiviji saradnik, a kao prosvetitelj je srpskom narodu ostavio najvažniju srednjovekovnu knjigu.
- Malo je ljudi koji su kao Danilo ostavili dubok trag u svom dobu - kaže istoričar prof dr Vlada Stanković. - Kao državnik, on je praktično imao presudan uticaj na postavljanje svih kraljeva posle Milutina. Ostavio nam je "Žitija kraljeva i arhiepiskopa srpskih" koje je pisao sa svojim učenicima, kao najvažnije biografsko delo o svetovnim i duhovnim srpskim vladarima srednjeg veka. Bio je i veliki graditelj, koji je vodio radove na kraljevskim zadužbinama Banjskoj i Visokim Dečanima, a sam dozidao pripratu i crkvu Bogorodice Putevoditeljice u Pećkoj patrijaršiji. Uprkos svemu, Danilo Drugi je i danas misterija za sopstveni narod.
Pretpostavlja se da je Danilo, knjigu pisao u svom Magliču, ali to ne daje odgovor ko je utemeljio grad. Po jednoj teoriji, taj poduhvat je izveo Uroš Prvi Veliki zvani Hrapavi, pod kojim je Srbija postala rudarska velesila, kada su se u planinama oko tvrđave otvorili brojni rudokopi gvožđa, bakra i srebra. Tvrđava kao Maglič je bila neophodna da s obližnjim Bogutom gradom, Brvenikom i još nekoliko manjih utvrđenja čuva ovu rudonosnu oblast.
Narodna legenda takođe povezuje Uroša velikog s tvrđavom ispod koje počinje Dolina jorgovana. Njih je srpski kralj, po predanju, zasadio duž litica Ibarske klisure da obraduje svoju nevestu Jelenu Anžujsku. Botaničari kažu da u Dolini jorgovana raste autohtona vrsta ove žbunaste biljke s bogatim cvastima, a planinarima je ona neka vrsta putokaza ka vrhu stolova. Naime, kad se strmom Gradskom kosom započne penjanje iznad Magliča ka Malom stolu, dolazi se do naizgled neprolaznih stenovitih kaskada koje izgledaju kao neosvojivi bedem koji izoluje tvrđavu. Uporni sportisti koriste i ruke i noge da ih pređu, ali oni koji pažljivije potraže jorgovane, videće da izbijaju duž ivice stena i otkrivaju jedva primetnu stazu na strmom boku magličkog brega, pod kojim u dubini kroz korito od crnih stena penuša bela rečica Maglašnica.
Povremeno, ta stazica koju skriva žilavo zimzeleno drveće i žbunje kroz koje se stidljivo probijaju ljubičaste latice jorgovana, izbija na proširenja koja se poput terase nadnose nad ponorom i na kojima se vide tragovi drevnih klesarskih i putarskih radova. Radoznalost tada nezadrživo vuče dalje, sve do šiljatog vrha Mali sto, kroz šumarak na čijem su drveću planinarske markacije koje su postavili članovi kraljevačkog kluba Gvozdac.
Kad se stigne do vrha, postaje jasno da je reč o istoj drevnoj stazi iz doba Nemanjića, koja se uliva u poljski put što se na jednu stranu spušta ka Kraljevu i Žiči, a s druge vodi na veličanstveni vrh Stolova. Tom, lakšom stazom do vrha Stolova se svakog proleća penje veliki broj ljubitelja prirode, jer se tada planina ponovo beli, ali ne od snega, već od narcisa. Druga, strmija i surovija staza ka vrhu "stone planine", vodi grebenom nasuprot Magliču koji izranja iz klisurice Maglašnice i nastavlja da se vije obodom Ibarske klisure.
Kao putokazima, i ova staza je takođe obeležena žbunovima jorgovana, koji je uporno prate. Uz nju se povremeno dižu gola stenovita uzvišenja, nalik osmatračnicama. Ona se nastavljaju sve do grebena Usovice, kojim se stiže na vrh Kamarište na 1.375 metara nadmorske visine i s koga se pruža veličanstven pogled na kotlinu Kraljeva kojom počinje moravska Srbija i planine Starog Rasa.
Arhiepiskop Danilo DrugiGraditelj i gospodar velelepnog Magliča s crkvom Svetog Đorđa, palatom i prepisivačkim centrom je arhiepiskop Danilo Drugi. Ne zna mu se ni svetovno ime, ni poreklo, ali žitije navode da je bio veoma sličan Svetom Savi, pa kao što je princ Rastko bio Nemanjin miljenik, tako je i plemić Danilo, budući arhiepiskop, prirastao srcu kralja Milutina, s čijeg je dvora pobegao na Svetu goru i zamonašio se. Međutim, nije dugo bio isposnik, odmah je preuzeo zapovedništvo nad odbranom Hilandara, koga je u sledeće tri godine uspešno branio od opsada Katalanske kompanije, najbolje i najokrutnije najamničke vojske u 13. veku. Značaj te bitke i pobede je ogroman, jer je Sveta gora tada bila verski, politički, diplomatski i obaveštajni centar celog pravoslavnog sveta, smeštena na neutralnoj teritoriji u Romejskom carstvu. Za pravoslavce je Atos ono što je za katolike Vatikan, kažu istoričari.
- Iščitavajući iznova dokumente o Milutinovom vremenu, vidi se da je Danilo njegov štićenik i najpoverljiviji saradnik - kaže istoričar prof. dr Vlada Stanković.
- To je neverovatna ličnost, arhijerej, ratnik, državnik i književnik, moćan i poštovan na dvorovima svih Nemanjića. On je doslovno postavljao kraljeve na tron, a na istorijskoj sceni prvi put zablistao kao komandant bitke za Hilandar.
Tekst: Boris Subašić
izvor
