Pripadnici vojske Kraljevine Jugoslavije u zarobljenistvu 1941.-45.godine

<< < (11/90) > >>

vitez koja:

Brodovi Recne flotile

vitez koja:

Aktivnost KRM u aprilskom ratu

Ratni raspored Jugoslovenske kraljevske mornarice mozete pogledati na http://www.vojska.net/eng/world-war-2

Napadom sila Osovine 6. aprila 1941. otpočeo je rat na prostoru Jugoslavije, koji nije mimoišao ni Ratnu mornaricu. Suočena sa raspadom lanca komadovanja, neažuriranim i nedovoljno razrađenim ratnim planovima, kontradiktorinim naredbama i dezinformacijama, i na kraju, sa masovnom izdajom, jedinice flote našle su se u teškom pložaju. Iako su rat dočekale u povišenom stepenu borbene gotovosti, tek trećeg dana rata, 9. aprila 1941.g.,podmornice "Smeli" i "Nebojša" su prvi put isplovile na pučinu. Sve vreme, glavnina flote, uključujući i dve preostale podmornice, nije napuštala Boku Kotorsku. Saznavši da grupa oficira priprema predaju jedinica flote Italijanima, poručnici Đorđe Đorđević i Đorđe Mitrović, obojica ukrcani na "Nebojši" donose odluku da pokušaju podmornicu da izvuku iz Boke i upute se u Sredozemlje. Noći 16. aprila 1941. u Kotoru, na palubi "Nebojše" uspelo se iskupiti 6 oficira, 29 podmorničara, 19 članova rezervne posade, te nekoliko visokih oficira i civila koji su se tu zatekli, a nisu imali nameru da se predaju Italijanima.

Međutim, za vreme puta, tačnije 20. aprila došlo je do kvara na žirokompasu, i suočeni sa problemima usled kvara na navigacionim uređajima, menjaju odluku odlučuju da krenu prema Kritu, a usput zastaju na ostrvu Kefalonija u Jonskom moru. Na opštu radost njene posade, tom prilikom, “Nebojša” je susrela i dva torpedna čamca Jugoslovenske Kraljevske Mornarice. Bili su to "Kajmakčalan" i "Durmitor" - torpedni čamci klase "Orjen", iz sastava II torpedne divizije iz Šibenika. Na ova dva malena broda ukrcali su se takođe dobrovoljci koji su odbili da se predaju Italijanima i uputili su se u Sredozemlje, u susret saveznicima. Za vreme boravka na Kefaloniji, saznali su da Krit nije bezbedan i da se Nemci spremaju za invaziju na ostrvo, pa još jednom menjaju odluku i za krajnji cilj određuju obalu severne Afrije - Aleksandriju. Konačno, u pratnji "Kajmakčalana" i "Durmitora", Nebojša je uplovila u egipatsku luku 27. aprila 1941.

U međuvremenu, 17. aprila Italijanske okupacione trupe su ušle u Boku Kotorsku i tamo zatekle većinu brodova kraljevske RM. Dan ranije u strahovitoj eksploziji, poručnici bojnog broda Sergej Mašera i Milan Spasić u uvali Brdište kraj Tivta uništili su razarač "Zagreb", svesno time žrtvujući i svoje živote. Italijani su u Boki zatekli i tri preostale jugoslovenske podmornice. Tehnička ekipa odmah je pregledala brodove i ustanovila da je "Hrabri" u lošem stanju i da se ne isplati remontovati je. Podmornica, koja je označena kao "N3" nikada više nije korištena i 1942. je rashodovana. Druge dve podmornice, nakon remonta,su uvrštene u sastav italijanske RM, gde su dobile imena "Antonio Baiamonti" (ex - "Smeli") i "Francesco Rismondo" (ex - "Osvetnik"). Obe podmornice učestovale su u ratu sve do kapitulacije Italije. Nisu uspele potopiti ni jedan saveznički brod za to vreme. Napokon, "A. Baiamonti" je potopila vlastita posada 9. septembra 1943. u luci La Spezia. S druge strane "F. Rismondo" su zarobili Nemci 14. septembra, u luci Bonifacco na Korzici, ali su je svega tri dana kasnije sami potopili da nebi pala u ruke saveznicima. Interesantno je to da su i jedna i druga 1947.g. bile dignute sa dna od strane francuskih i italijanskih ronilaca, ali su odmah isečene.

Neposredno nakon dolaska u Aleksandriju, na "Nebojši" su izvršene neophodne popravke i pokušano je brod iskoristiti u patrolnim zadacima, ali zbog učestalih kvarova i generalno lošeg stanja u kome se nalazila, odlučeno je da se koristi za obuku.

Torpedni camaci "Kajmakčalan" i "Durmitor", su aktivno uključeni u akcije savezničkih pomorskih snaga, ali usled nedostatka rezervnih delova (brodovi su izgrađeni u Nemačkoj), ubrzo su i oni postali neoperativni. Kapitulacijom Italije 1943, brodovi zatečeni u oslobođenim italijanskim lukama, koji su aprila 1941. zarobljeni od Jugoslovenske Mornarice, vraćeni su Vladi u egzilu i počelo je njihovo prikupljanje na Malti, gde je od preostalih oficira formirana Jugoslovenska Mornarica Van Otadžbine. Na Maltu su doplovile torpiljarke "T-1" i "T-5", motorna jahta "Beli Orao", minopolagači Orao", "Meljine" i "Mljet". 16. februara 1944. vraćen je jos jedan minopolagač - "Malinska". Početkom 1944. Britanci su Jugoslovenima ustupili i jednu protivpodmorničku korvetu klase "Flower", koja je dobile ime "Nada", a ubrzo su ustupili i 8 torpednih čamaca tipa "Higgins". I "Nebojša", iako zapuštena i neoperativna, je prebačena na Maltu, gde se pridružila ostalim Jugoslovenskim brodovima.

Na početku Aprilskog rata, 6. aprila, rečni monitori iz sastava Recne flotile su izvodili ofanzivne operacije granatanja aerodroma Mohačke u Mađarskoj i ponovo dva dana kasnije, ali su morali da se povuku ka Novom Sadu 11. aprila, nakon ponavljenog napada nemačkih ronilačkih-bombardera. Rano ujutro 12. aprila, eskadrile nemačkih bombardera Junkers Ju-87 napali su monitore na Dunavu. Ratni brod "Drava", pruzao otpor i bio je jedini ratni brod Kraljevine Jugoslavije koji se borio protiv nacističke nemačke na Dunavu.

Na monitor "Drava" je udarilo nekoliko bombardera, ali nisu bili u mogućnosti da probiju oklop debljine 300 mm palubi, sve dok, slučajno, jedna bomba nije uletela direktno u dimnjak, usmrtivši 54 od 67 članova posade. Preostala 3 monitora su potopljena od strane njihovih posada kasnije 12. aprila kako ne bi pali u ruke nemačkim i mađarskim snagama.

vitez koja:

JUGOSLOVENSKI ODBRAMBENI PLANOVI

Poput generalštabova drugih zemalja, i jugoslovenski generalštab pripremio je u toku tridesetih godina nekoliko ratnih planova. Kako je vreme prolazilo i strateška se situacija zemlje menjala, to su i ti planovi bili modifikovani i prilagodjavani. Do prve osnovne revizije jugoslovenskih planova došlo je posle nemačkog priključenja Austrije u martu 1938; revidiran plan potpisao je general Milutin Đ. Nedić (Milanov brat), načelnik Glavnog đeneralštaba, na dan 17. septembra 1938. Nekoliko nedelja kasnije Nedića je smenio general Dušan T. Simović, i pod Simovićevim rukovodstvom izrađen je novi ratni plan, Plan S (S za sever), zasnovan na pretpostavci da će napad doći iz Italije, Nemačke i Mađarske, i da će Nemci udariti takođe s mađarske zapadne granice. Prema tom planu, oko 50% svih jugoslovenskih snaga treba u cilju početne obrane rasporediti na zapadnim i severnim granicama, delom na liniji fronta, delom u utvrđenjima; ostalih 40 posto treba držati u rezervi. S obzirom da se dugotrajnija obrana tih granica smatrala nemogućom, plan je predviđao postupno i uredno povlačenje svih snaga u jugoistočnom pravcu, kroz brdovito središte zemlje prema Grčkoj, gdje se pretpostavljalo da će stvar u svoje ruke uzeti jake savezničke armije. Najvažniji zadatak bio bi sprečiti pojedinačno razbijanje jedinica i gubitak oružanih snaga, kao i održati otvorenim linije snabdevanja i put povlačenja.

Strateška pozicija Jugoslavije radikalno se promenila italijanskom okupacijom Albanije u aprilu 1939, jer je italijanska prisutnost u Albaniji, osim što je bila pretnja po sebi, ugrožavala i jugoslovensko odstupanje prema Solunu, što je oduvek bio jedan od temelja jugoslavenskih ratnih planova. Početkom januara 1940, knez Pavle je uklonio generala Simovića s položaja načelnika glavnog đeneralštaba i zamijenio ga generalom Petrom V. Kosićem. Zbog promenjenih uslova i ponešto različitih strateških shvaćanja, ratni plan S je napušten i tokom prvih meseci 1940. pripremljen je novi ratni plan, R-40.Taj plan je uzeo u obzir prisustvo italijanskih snaga u Albaniji, uneo je nekoliko novih stvari, ali sledio je plan S u zahtevu za početnom obranom zapadnih i severnih granica, te postupnim povlačenjem svih snaga u jugoistočnom pravcu prema Grčkoj. Novosti u planu predviđale su brz i jak napad na italijansko uporište u Zadru na dalmatinskoj obali, tako da se smanji ugroženost središnjeg dela zemlje iz tog pravca; držanje fronta prema Albaniji, aktivno izviđanje prema Rumuniji, kao i koncentrični napad na Bugarsku svih članica Balkanskog saveza, ako bi Bugarska napala jednu od zemalja članica. Snage određene za operacije na granicama trebalo je pojačati do 70 posto ukupnih snaga.

Ali ubrzani razvoj događaja uskoro je pretekao i plan R-40, pa je u februaru 1941. izrađen plan R-41, koji je računao s prisutnošću nemačkih trupa u Mađarskoj i Rumuniji i verovatnošću njihova ulaska u Bugarsku. Planom R-41 bilo je predviđeno stvaranje obrambenog pojasa uzduž čitave jugoslovenske kopnene granice u ukupnoj dužini od skoro 3000 km, s izuzetkom granice prema Albaniji, gdje se predviđala kombinovana grčko-jugoslavenska ofenzivna akcija sa ciljem da se eliminise italijanska vojska u Albaniji i tako zaštiti povlačenje prema Grčkoj. Predviđena je velika koncentracija trupa prema bugarskoj granici, pogotovo na području jugoslavenske Makedonije, da bi se zaštitila komunikacija Skopje-Solun i put povlačenja. Ovim su još više smanjene rezerve u odnosu na ukupne efektive na liniji fronta. Iz ovog ili onog razloga, plan R-41 ipak nije sve do 31. marta bio poslan komandantima grupa armija. Zbog toga je ostalo malo vremena da se u danima neposredno pre napada prestroje oružane snage, i stari plan R-40 ostao je i dalje, u aprilu 1941, operativni plan za svaku praktičnu svrhu.

Svi su ti planovi pretpostavljali da će napad doći sa strane sila Osovine, i da će Jugoslavija biti saveznik zapadnih zemalja; po karakteru su bili defanzivni, a jugoslovenski cilj je bio da se spasi što je više moguće žive sile, te da se na kraju bude na pobedničkoj, savezničkoj strani. Početna odbrana granica i upotreba pograničnih utvrđenja, te nekoliko delom spremnih drugih linija obrane, dozvolile bi postupno povlačenje u brdovito središte zemlje, gdje je, smatralo se, bila moguća dugotrajnija odbrana. Put u Grčku trebalo je sačuvati otvorenim, i kao liniju snabdevanja i kao eventualni izlaz.

vitez koja:

Povlačeći se u Grčku, jugoslovenska vojska bi mogla udružiti svoje snage s grčkim i drugim savezničkim armijama, a potpomognuta savezničkim jedinicama i opremom, mogla bi se kasnije vratiti i osloboditi Jugoslaviju od neprijatelja. To je zapravo bilo srpsko iskustvo iz prvog svetskog rata, osim što se tada povlačilo kroz Albaniju da bi trupe bile prebačene na solunski front. Na tom iskustvu zasnovani su planovi iz tridesetih godina.

Za vrstu rata koju je srpska vojska vodila 1914—1915. i uz pretpostavku da nema neprijateljske avijacije, oklopnih i motorizovanih jedinica, ti bi planovi bili teoretski izvedljivi. Ali uz uslove 1941. oni su bili beznadni i neadekvatni. Protiv neprijatelja koji se služi tehnikom blickriga, zasnovanoj na upotrebi velikih vazdusnih, oklopnih i motorizovanih snaga, i koji napada zemlju sa svih strana odjednom, ti su planovi bili praktično beskorisni i vodili su u brzu katastrofu.

Jugoslavenski ratni planovi zamišljali su vojsku koja bi pri punoj mobilizaciji imala oko 1,200.000 ljudi u operativnim jedinicama, i oko 500.000 ljudi (u dobu od 41 — 50 godina) u neborbenim službama. Tokom 1939 — 1940. bilo je nekoliko uzastopnih ali neefikasnih povremenih aktiviranja rezervista, pozvanih da se isproba efikasnost mobilizacijskih planova i pojačaju već postojeće snage vojske, a i radi daljnjeg uvežbavanje i, u nekim slučajevima, radi povećanja radne snage za radove na fortifikacijama. Ali događale su se brojne zloupotrebe u smislu ko je, kada i na kako dugo pozvan. Ni budžet nije dozvoljavao da se program izvrši zadovoljavajuće i vojnički dovoljno stručno. Štaviše, pokazalo se da je moguće aktivirati samo mali deo motornih vozila i stočne vuče. Zbog svega toga je ukupni učinak takvih aktiviranja na borbenu gotovost jugoslovenske vojske ostao neznatan.

Pored toga jugoslavenska vojna organizacija je od aprila 1940. uključivala i specijalnu komandu za gerilske operacije, »četničku komandu«, koja je imala svoj posebni štab i trebala je da ima sedam bataljona. Ta je snaga mogla biti upotrijebljena protiv domaće petokolonaške aktivnosti i za gerilske operacije. Početkom aprila 1941. bilo je organizovano šest od sedam bataljona, koji su pridodani komandama armija (to jest jedan bataljon svakoj armiji), radije nego da budu pod posebnom komandom.

Dve od osnovnih slabosti jugoslovenske vojske (prije 1941) bile su: sistem vrlo velikih jedinica, i zavisnost o stočnoj vučnoj snazi (često volovi) i tovarnim životinjama za transport. To je bio uzrok sporosti i nedostatka manevarske pokretljivosti jugoslovenskih snaga, naročito velikih formacija. Tako je pešadijska divizija u ratnom sastavu imala 26 — 27.000 ljudi, a konjička divizija 6-7.000 ljudi. A prema planu, potpuno mobilizovana vojska imala bi oko 900.000 vučnih i tovarnih životinja. Nadalje, iskustvo periodičnog aktiviranja jedinica, tegleće marve i vozila, pokazalo je da izdržavanje životinja i vozila stoji dvostruko više od izdržavanja aktiviranih ljudi. Jugoslovenska vojska bila je potpuno svesna ovih nedostataka i u junu 1940. počela se proučavati mogućnost da se smanje i poboljšaju vojne formacije,i smanji zavisnost od stočne vuče. Ali osim motorizacije četiri artiljerijska puka, do napada na zemlju praktično ništa nije postignuto u tom pravcu.

Još je ozbiljniji problem bila nedovoljna opremljenost oružjem. Oružje pešadijskih i artiljerijskih jedinica sastojalo se po svom poreklu i starosti od tri glavne grupe: a) teško naoružanje, uključujući teške mitraljeze preostale iz prvog svetskog rata, od kojih su mnogi bili zastareli i u lošem stanju; b) nešto teškog i nešto lakog naoružanja, kao laki mitraljezi uvezeni iz Čehoslovačke, i Francuske; c) lako naoružanje koje se sastojalo od oko.1,000.000 pušaka tipa Mauser, i .20.000 puškomitraljeza, delom uvezenih, ali većinom proizvedenih po stranoj licenci kod kuće. Samo je ovo lako naoružanje bilo moderno i za njega je bilo dovoljno rezervnih delova. Jedinice rezervista bile su naoružane austrijskim puškama iz prvog svjetskog rata.

vitez koja:

Od oko 7.000 artiljerijskih oružja, oko 4.000 oružja bilo je relativno moderno, uključujući tu i 800 protivtenkovskih topova. Zatim je bilo oko 1.900 modernih minobacača i oko 250 protivavionskih topova. Sve to oružje bilo je uvezeno, sa raznih strana, što je značilo da su razni modeli oružja često bili bez municije i bez mogućnosti da se odgovarajuće popravljaju i održavaju. Početkom aprila 1941. jugoslovenska vojska imala je na raspolaganju municije samo za 75 dana za pešadijsko naoružanje, 100 dana za artiljeriju i svega za dva do sedam dana za protivavionsko oružje. Vojska je imala 110 tenkova od kojih su 60 bili, neprikladne mašine od pet tona iz prvog svetskog rata, a 50 moderni 10-tonski tenkovi kupljeni u Belgiji.1940.Vojska je imala mali broj posada za tenkove i to loše uvežbanih. Za protivtenkovske operacije vežbanje je bilo minimalno.

459 aviona jugoslovenskog vazduhoplovsva bili su također razne proizvodnje — britanske, francuske, nemačke, italijanske i jugoslavenske — a čak ni za avione jugoslavenske proizvodnje nije bilo moguće osigurati rezervne delove i zamenu. Ukupna avijacija sastojala se od 125 lovaca (38 zastarelih), 173 bombardera i 161 izviđačkog aviona (od toga 150 zastarelih).
Jugoslavenska mornarica je bila skromna. Sastojala se od jedne male zastarele krstarice, četiri moderna razarača, četiri stare torpiljerke, osam velikih i dva mala torpedna čamca, četiri podmornice, jedanaest minopolagača, oko tuce pomoćnih plovnih jedinica i četiri rična monitora na Dunavu.Mornarica je takođe imala oko 150 većinom zastarelih hidroplana. Osnovni cilj pomorskog obrambenog plana bio je da za 24-48 sati zadrži eventualno italijansko amfibijsko iskrcavanje, što je bilo vreme potrebno da kopnena vojska stigne do obale i počne s operacijama protiv mostobrana.
Slabost jugoslovenske vojske u živoj sili, naoružanju, transportu i snabdevanju, dopunjavale su se s nedostatkom kohezije i jedinstva pogleda i ciljeva u redovima političkog i vojnog rukovodstva zemlje, kao i u većini stanovništva. Ukratko, tek neposredno pre i nakon udara od 27. marta, spremnost na borbu pokrenula je duhove određenog broja oficira avijacije i kopnene vojske, srpskih političara i javnosti u Srbiji, a u vrlo maloj meri u ostalim delovima zemlje. Kad se nova vlada suočila sa stvarnošću, i taj duh je nestao.

Petokolonaška aktivnost smatrana je stvarnom opasnošću, zbog nezadovoljstva raznih jugoslavenskih nacija i nacionalnih manjina, ali malo se poduzimalo protiv takve aktivnosti.

Na kraju treba naglasiti da je uvežbanost svih vidova, rodova i službi vojske bila loša i zastarela.Jugoslovenski vojni vrhovi pristupali su ratovanju na način iz prvog svetskog rata, kadrovski rok bio je relativno kratak, a modernog naoružanja nije bilo ni za vežbu ni za borbenu upotrebu.

Jugoslavija je u času napada imala pod oružjem oko 700.000 ljudi: od toga su više od 400.000 bili loše uvežbani regruti, s manje od mesec dana u uniformi. Većina jedinica bila je još uvek na zbornom mjestu, a ne na frontu ili na položajima u blizini fronta, gdje im je prema planu bio raspored. Niti jedna jedina divizija nije bila spremna za akciju, iako neki pešadijski i konjički pukovi i neke pionirske jedinice jesu. Prema izvorima, niti jedan viši komandni štab, niti jedna jedinica veze, artiljerijska, pogranična, pozadinska, sanitetska ili pozadinska jedinica nije bila popunjena do svoje planirane ratne jačine, u trenutku napada. Tako ni one jedinice koje su bile spremne, ili skoro spremne, a zavisile su od podrške drugih jedinica, nisu mogle biti valjano iskorištcene. Opsta mobilizacija nije namerno proglašena da se Hitler ne izazove, i do 3. aprila nije ni naređena. A kad je bila naređena, vrlo mnogo ljudi, vlasnika stoke, vučnih i motornih vozila, nije se odazvalo pozivu, pogotovo u područjima koja nisu simpatisalala režim.

Izvor:http://www.znaci.net

Navigation

 Message Index