Nikolaj Fjodorovič Vatutin

[Rade]

Nikolaj Fjodorovič Vatutin (rus: Никола́й Фёдорович Вату́тин), sovjetski komandant u Drugom svetskom ratu. Odgovoran je za planiranje i organizovanje mnogih operacija Crvene Armije, kao komandant Jugozapadnog, Voronješkog i naposletku 1. ukrajinskog fronta. Ubijen je u zasedi februara 1944, organizovanoj od strane UPA (Українська Повстанська Армія, ukrajinska ustanička armija – naoružano krilo Organizacije ukrajinskih nacionalista).

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Vatutin je rođen 3. decembra 1901. u selu Čepuhino, u Voronješkoj guberniji (danas Vatutino u Belgorodskoj oblasti), u ruskoj zemljoradničkoj porodici. U Crvenu Armiju je stupio 1920, kada se i bori protiv Mahnovih partizana. Naredne godine je primljen u Komunističku partiju. Počevši od 1926, deset godina provodi na studijama na Vojnoj akademiji Frunze i Generalštabnoj akademiji. Čistka 1937-38. mu je otvorila put ka unapređenju; 1938. biva unapređen u čin komdiva, kada postaje i načelnik štaba u Kijevskom specijalnom vojnom okrugu.

Tokom 1939. Vatutin u svojstvu načelnika štaba Južne grupe Crvene Armije, sa nemačkim komandantima, učestvuje u planiranju napada na Poljsku. Godinu dana kasnije, ova grupa pod komandom Žukova zauzima Besarabiju. Kao nagradu za ove operacije, Staljin unapređuje Vatutina u čin general potpukovnika i postavlja ga na mesto načelnika direktorata za operacije sovjetskog Generalštaba. Vatutin nije bio dorastao novom postavljenju, jer je prosto rečeno, bio bez borbenog iskustva, tako da je njegovo znanje po pitanju operatike i strategije bilo isključivo apstraktno. Ipak, njegovo zemljoradničko poreklo, mladost, i privrženost partiji – učinili su ga jednim od Staljinovih miljenika. Vatutin, zajedno sa ostalim visokim vojnim rukovodiocima Crvene Armije – nije uspeo da pripremi vojsku za nemački napad 22. juna 1941.

Krajem juna 1941. Vatutin postaje načelnik štaba Severozapadnog fronta, što je doprinelo da njegovi kvaliteti dođu u prvi plan. Jedan od njegovih kvaliteta bila je njegova odvažnost. U ovoj fazi rata, dok je većina sovjetskih generala, slomljenih gubicima, nerado izvršavali napadne operacije, Vatutin je uspevao sa napadima.

Severozapadni front se nalazio u odbrani Lenjingrada, braneći se od nadiranja nemačke Grupe armija Sever, gde su napad vodili oklopni korpusi pod komandom Eriha fon Manštajna. Vatutin je preuzeo komandu kod Novgoroda i odmah pokušao da opkoli velike nemačke snage. Iznenadio je Manštajna, koji je prešao u odbranu, tako da se može reći da ga je Vatutin naterao da pregrupiše snage kako bi zaustavio sovjetski napad. Tako su Nemci izgubili dragoceno letnje vreme, neophodne za izvršenje uspešnog napada na Lenjingrad, dok je Crvena Armija dobila dodatno vreme da ojača gradske fortifikacije. Zahvaljujući tome, Nemci su propustili najbolju šansu da zauzmu Lenjingrad, što se smatra jednim od ključnih nemačkih neuspeha tokom rane faze rata. Vatutinovi rezultati nisu bili tako impresivni. Precenio je snagu svojih jedinica, tako da im je zadao nerealne ciljeve. Takođe, nije uzeo u obzir težak teren, koji je prednost davao Nemcima i samim tim usporavao sovjetski napad. Gubici u ljudstvu bili su ogromni; jedna od Vatutinovih armija je izgubila 60% ljudstva. Neiskustvo njegovih komandanata po dubini je samo istakla u prvi plan Vatutinove nedostatke. Jedan od komandanta se isticao; Ivan Černjakovski, mlad pukovnik, komandant 28. oklopne divizije.

Januara 1942, tokom sovjetske zimske ofanzive, a nakon pobede Crvene Armije u Moskovskoj bici, Vatutinove snage su kod Demjanska blokirale dva nemačka korpusa, što je bilo prvo sovjetsko opkoljavanje nemačkih jedinica. Nemačke i sovjetske snage su bile skoro izjednačene. Tokom bitke, Vatutin je primenio inovativnu taktiku, dok su Nemci ratovali konvencionalno. Crvena Armija nije mogla da uništi nemačku odbranu, najviše usled slabosti sovjetskog vazduhoplovstva. Aprila 1942, Vatutin konačno probija nemačke linije. Nemci su speli da izbegnu najgore, ali nisu izvukli nikakve pouke iz tog slučaja, zaključivši da su mogli da probiju sovjetski obruč ukoliko bi imali snabdevanje iz vazduha. Ovakvo mišljenje je doprinelo nemačkoj propasti kod Staljingrada.

Od početka maja do jula 1942, Vatutin kratko vreme provodi na mestu zamenika načelnika generalštaba Crvene Armije, sve dok Grupa armija Jug nije krenula u veliku ofanzivu, kodnog naziva „Operacija Blau“. U početku, nemački napad je bio usmeren na Voronjež, sa namerom probijanja sovjetskih linija, nakon čega bi bio izvršen napad na sovjetski Južni front i Jugozapadni front sa leđa. Prvog dana jula 1942, Staljin šalje Vatutina kao svemogućeg predstavnika Stavke, na kritičan Brjanski front, koji je par dana kasnije preimenovan u Voronješki front i stavljen pod komandu Vatutina.

Tokom bitke, Vatutin ponovo sreće Ivana Černjakovskog, sada novopostavljenog komandanta 18. oklopog korpusa 60. armije. Nemački napad je bio na dobrom putu da probije sovjetske linije, kada je korpus Černjakovskog vozovima prebačen na prvu liniju. Černjakovski uvodi jednu od svojih brigada i uspeva da odbaci nemačke snage.

Iako su Nemci zauzeli grad, nisu uspeli da probiju Vatutinove linije. Nakon toga, Nemci su napustili svoj prvobitni plan i svoje snage prebacili ka Staljingradu. Krajem oktobra 1942, Vatutin je primio komandu nad novoformiranim Jugozapadnim frontom, igrajući važnu ulogu u sovjetskom protivnapadu, a potom i opkoljavanju 6. armije u bici za Staljingradu. Decembra 1942, kako bi obezbedio obruč oko Staljingrada, Vatutinove snage u operaciji Saturn opkoljavaju i uništavaju dve trećine italijanske 8. armije, što je za posledicu imalo propast Manštajnove operacije Wintergewitter (spašavanje 6. armije).

Januara 1943, Vatutinov Jugozapadni front isteruju nemačke snage iz istočnog dela Ukrajine, čime je Voronješkom frontu Golikova bilo omogućeno zauzimanje Harkova. Februara 1943, Manštajn, upotrebivši snage koje je povukao sa Kavkaza, uspeva da iznenadi i porazi snage Voronješkog fronta južno od Harkova i da ga u tzv. trećoj bici za Harkov, ponovo zauzme. Stavka je sklonila Golikova sa mesta komandanta, ali Vatutinov debakl nije označila kao značajan. Štaviše, Staljin ga unapređuje u čin generala armije.

Vatutin 28. marta 1943. preuzima komandu nad Voronješkim frontom, pripremajući se za Kursku bitku. Kod Kurska, Vatutin odbacuje konvencionalni raspored ešalona ;njegov inovativni raspored mu omogućava ne samo da se odbrani od tehnički superiornih Nemaca, već i da brzo pređe iz odbrane u napad. Nakon pobede kod Kurska, sovjetske snage zauzimaju i Belgorod.

Na redu je bilo zauzimanje Kijeva. Vatutin je pregrupisao svoje snage i iznenadio Manštajna, napadajući Nemce iz neočekivanih pravaca, tako da je 6. novembra 1943. oslobođen Kijev. Nakon Kijeva, Vatutin kreće sa eksploatacijom uspeha, prodirući duboko u nemačku odbranu. Nakon dubokog prodora Vatutinovih snaga, Manštajn 48. korpusom kreće u protivnapad. U ovom protivnapadu sovjetske snage trpe znatne gubitke. U januaru, Vatutuinov front i 2. ukrajinski front Konjeva opkoljavaju nemačke snage kod Korsuna. Iako je Vatutin započeo operaciju dva dana nakon Konjeva, a 6. oklopna armija tek formirana, uspeo je da postigne iznenađenje, što je omogućilo 6. oklopnoj armiji da prodre duboko u nemačke odbrambene linije i da se 3. februara spoji sa oklopnim snagama Konjeva i time opkoli 56 000 nemačkih vojnika.

Poslednjeg dana februara 1944, Vatutin se tokom pregrupisavanja snaga za predstojeću operaciju kretao ka Slavuti, kada je upao u zasedu Ukrajinske ustaničke armije. U napadu je ranjen, ali je usled sepse, 15. aprila 1944. preminuo u kijevskoj bolnici. Sahranjen je u Kijevu.