PALUBA

Konop je skup više usukanih biljnih ili sintetičkih vlakana u jednom ili više slojeva, prilagođenog oblika i debljine, uvijenih u strukove oko centralnog jezgra ( srčike) ili uvrnutih oko samih sebe. Jedan od starijih naziva za konope je čelo. Konopi prečnika do 10 mm se nazivaju uzice, a uže je opšti naziv za konop i čelik-čelo ( konop od čeličnih žica).

Brodski konopi se dele prema vrstai materijala od kojeg su napravljeni, obliku preseka, načinu izrade, nameni i načinu zaštite.

Prema materijalu od kojeg su izrađeni konopi se dele na:

   - Konope izrađene od prirodnih materijala ( vlaka od kokosa, kudelje, pamuka, sisala i manile)

[attachment=1]

   - Konope izrađene od veštačkih ( sintetičkih) materijala:
     - Poliamidne ( julon, najlon, supralon, tiptolon, grilon, silon, itd...)
     - Poliesterske ( terilen, trevira)
     - Polipropilenske ( meraklon, ulstron, gripolen, tiptolen)
     - Polietilenske ( meraklin, kurlin)

[attachment=2]

Konopi napravljeni od sintetičkih vlakana mogu biti u obliku jedne žice ( monofili), od više tankih pojedinačnih vlakana ( multifili) ili od više međusobno upletenih pljosnatih traka širine 3 do 50 mm ( neorafije). Poliamidni i poliesterski konopi se izrađuju samo od multifila, dok se polipropilenski i polietilenski izrađuju od niti svih oblika.

Prema obliku preseka konopi mogu biti okrugli ili višeugaoni. U brodarstvu preovlađuju okruglasti konopi dobiveni usukivanjem niti, dok su svoje mesto našli i pleteni konopi koji su uglavnom višeugaoni.

     USUKANI KONOPI

Usukane konope delimo na: uzice, konop i kabelirani konop ( kabel).

   U uzice se ubrajaju:

   - Špaga
   - Bela špaga
   - Jedrenac
   - Mrlin
   - Ovojnica
   - Sukanac

Špaga je uzica usukana od tri niti ( lanene, kudeljine ili sintetičke), prečnika 0,5-0,8 mm, a koristi se za pletenje konopa, za šivenje jedara i šatora, podvezivanje užadi, kao i za izradu nekih palubnih predmeta.

Bela špaga je uzica usukana od tri pamučne niti. Koristi se pletenje ukrasnih predmeta i specijalnih konopa ( rukohvati siza, ogradni konopi na jahtama, itd...), šivenje pamučnih jedara i slično.

Jedrenac je uzica usukana od tri lanene niti, prečnika 1 do 1,5 mm ( voma retko do 3 mm). Upotrebljava za izradu pletenih uzica, šivenje i krpljenje jedara, šatora, navlaka, za ovijanje užadi, izradu podvezica i sl.

Mrlin je trostruko usukana uzica koja se izrađuje u 8 vrsta, prečnika od 2,5 do 10 mm. Upotrebljava se za podvezivanje krajeva užadi i upletaka na krajevima užadi većeg prečnika, na čelik-čelima, za kratice i kratke jedara, za privezice šatora, pletenje manjih bokobrana i pramcobrana, izradu uzica bacala, repinu sidra i sl.

Ovojnica je usukana uzica izrađena od kudelje, prečnika 2-8 mm. Upotrebljava se za ovijanje upletki i podvezivanje užadi.

Sukanac pretstavlja usukanu impregniranu kudeljinu uzicu, prečnika 2,5-7,5 mm. Može se dobiti i odvijanjem upotrebljenih konopa. Ima istu namenu kao i ovojnica.

Usukani konopi mogu biti použeni ( uvijeni) od tri struka ( trostručni), četvorostručni i višestručni. Svaki struk ima isti broj niti, koje su tako poređane da čine koncentričnu kružnicu. U pomorstvu se najčešće koriste trostručni konopi, jer su gipkiji od ostalih i praktičniji za izradu. Četvorostručni konopi imaju umetak od pređe, koji se naziva srčika, koji ispunjava šupljinu u osi konopa i služi za njegovo bolje oblikovanje.

Kabelirani konop ( kabel), je naziv za konop koji je použen od tri ili četiri obična trostručna konopa. Svaki konop u sastavu kabela se zove jezda, a može ih biti u kabelu od 9 do 12.

Konopi i kabeli mogu biti meko i tvrdo použeni. Meko použeni konop je gipkiji i jači od tvrdo použenog konopa, koji je zato elastičniji i obliji.

Takođe postoje i desnovojno, odnosno levovojno, usukani konopi, a oni se označavaju slovima Z ( desnovojni) i S ( levovojni).

     PLETENI KONOPI

Pletene konope delimo na: uzice i pletenice.

Pletena uzica se sastoji od plašta i jezgra. Niti jezgra su uporedne, dok su u jezgru isprepletene ukrštanjem. Plašt uzice može biti jednoslojan ili višeslojan, sastavljen od parnog broja strukova, koji imaju uvek 2 do 4 niti. Kod ovakvih pletenih uzica, polovina strukova je uvek usukana ulevo ( S), a druga polovina udesno ( Z). Ovakvo pletenje omogućava pletenim uzicama izuzetnu gipkost, teže se mrse i imaju minimalno istezanje.

[attachment=3]

Pletenica je konop većeg prečnika, i uglavnom se sastoji od 8 strukova. Uglavnom se koristi kao konop za brodski vez i teže pomoračke radove jer uz isti prečnik imaju veću prekidnu silu od usukanih konopa. Takođe ovo njihovo svojstvo omogućava ugradnju manjih bitvi od onih namenjenih za usukane konope.

     PODELA BRODSKIH KONOPA PREMA NAMENI

Prema nameni brodske konope delimo na:

Gumina ( paripina, palamar) je konop najvećeg prečnika na brodu ( ukoliko je pravljen od kudelje, prečnik mu iznosi od 160 do 200 mm). Upotrebljava se za pojačanje veza broda, za tegljenje i otsukivanje, kao sidreni konop itd...

Polugumina ( mala gumina, palamarac) je kabelirani konop napravljen uglavnom od manile ili kudelje, prečnika 100 do 140 mm. Koristi se za iste svrhe kao i gumina, ali kod brodova manje tonaže.

Grlin ( grlac) je po načinu izrade i materijalu veoma sličan polugumini. Kada je pravljen od biljnih vlakana ima prečnik od 45 do 90 mm, i upotrebljava se za pojačanje veza, tegljenje manjih brodova i kao sidreni konop strujnog sidra.

Tegalj ( tegleni konopac, teglo, teglac) je opšti naziv za sve one konope koji služe za tegljenje drugih plovnih objekata.

Poteg ( nateg, lancana, manevarski konop) je konop koji se upotrebljava prilikom manevrisanja broda u luci ( promena veza), za vuču brodova u kanalima i rekama, itd...

Strujna je konop kojim se brod održava u određenom položaju s obzirom na struju, talase i vetar. Iznosi se sa broda u određenom smeru naobalu, plutaču ili neki drugi brod, ili se vezuje za sidreni lanac ( radi u priponi, pod uglom), da bi se brod održao u određenom smeru.

Sidreni konop ( sidrenjak) je konop pomoću kojeg se obara i podiže sidro.

Orepina je konop koji je jednim krajemm vezan za križ sidra ili za oko na križu sidra, a drugim krajem je vezano za plovak.

Pramčani konop služi za vezivanje broda po pramcu.

Krmeni konop služi za vezivanje broda po krmi.

Špring ( šprink) je konop za vez broda od pramčane, odnosno krmene, bitve prema krmi, odnosno pramcu. Služi za pojačanje veza broda u luci.

Rezervni konop je konop koji služi za pojaćavanje veza broda u nuždi ili za neki drugu upotrebu prilikom nepredviđenih okolnosti.

Teklac je konop koloturnika.

Vrv (https://www.paluba.info/smf/pomorstvo/jarbolje-i-njegova-oputa/) ( pomična oputa jarbolja) su pomični konoipi u snasti broda.

     ZAŠTITA KONOPA

Zaštita konopa umnogome zavisi od njihove namene, kao i od materijala od kojeg su napravljeni. Konopi napravljeni od biljnih vlakana vremenom upijaju vlagu, trunu i ukrućuju se jer njihova vlakna nabreknu i oni gube svoju čvrstinu. Zbog toga se konopi zaštićuju hemiskim sredstvima, odnosno impregniraju se ili katraniraju. Impregniranje se smatra boljim načinom zaštite konopa, jer se tada natapaju i pojedinačne niti pre sukanja konopa, što konop čini elastičnijim i otpornijim. Za impregniranje se najčešće koriste bakarni naftenat i olovo oleat. Impregniranjem se uspešno sprečava truljenje konopa, ali ne i upijanje vlage, što dovodi do ukrućivanja konopa. Ovo se sprečava katraniranjem, tako što se niti potapaju u katran i suču posle toga u strukove ( vruće usukani konopi) ili se ostave da se ohlade pa se zatim suču u strukove ( hladno sukani konopi). Vruće usukani konopi su jači, jer su niti mnogo bolje slepljene, ali su i krući pa su stoga podesni uglavnom za nepomičnu oputu. Na ovom mestu ih sve više zamenjuju čelik-čela.

Konopi izrađeni od sintetičkih vlakana ne trule, ali su podložniji promeni temperature i uticaju sunčevih zraka. Proliamidni i poliesterski konopi su otporniji uticaju temperature i sunca, ali upijaju većeu količinu vlage ( 0,4-4 %) od polipropilenskih i polietilenskih konopa ( oko 0,1 %).

     PREDNOSTI I NEDOSTATCI KONOPA

Svi konopi imaju svojih prednosti i mana uodnosu jedni na druge, tako da se danas koriste i konopi od biljnih i konopi od sintetičkih vlakana, u zavisnosti od potreba datog korisnika.

Prednosti konopa od biljnih vlakana su:
   - elastični su i savitljivi ( prikladni za vez broda i opštu upotrebu na brodu)
   - ukoliko se oštete i pokidaju, lako se mogu nadopleti
   - mogu se zaštititi od truljenja i upijanja vlage
   - prilikom pucanja konopa nema izrazite reakcije, to jest delovi konopa padaju, umesto da se vraćaju prema mestu privezivanja

Mane konopa od biljnih vlakana su:
   - slaba dinamička svojstva, kao i manja prekidna sila nego kod sintetičkih konopa
   - upijaju više vlage od sintetičkih, čime postaju krući i teži za rukovanje
   - mokri imaju manju porekidnu silu nego kad su suvi
   - pri temperaturama manjim od 0° C praktično su neupotrebljivi
   - ukoliko nisu zaštićeni, podložni su uticaju bakterija koje izazivaju njihovo truljenje
   - lako se habaju trenjem, i brzo se troše preko oštrih rubova i hrapavih površina

Prednosti sintetičkih konopa su:
   - imaju vrlo dobru prekidnu silu i dinamička svojstva zbog svoje elastičnosti
   - znatno su jači i trajniji od biljnih konopa
   - manjeg su prečnika od biljnih, što omogićava ugradnju manjih bitvi na brodove
   - ne upijaju vlagu ili je upijaju zanemarljivo
   - ne mogu da se smrznu
   - ne smanjuje im se prekidna sila kada se pokvase
   - neki su lakši od vode pa plutaju, što omogućava lakše rukovanje
   - pleteni sintetički konopi ne stvaraju vitice prilikom odmotavanja

Mane sintetičkih konopa su:
   - skuplji su od biljnih konopa
   - imaju veliko elastično istezanje ( 25-60%), što ih čini nepodesnim za vez broda
   - posle svakog naprezanja pokazuju znake plastičnog ( trajnog) istezanja
   - osetljivi su na trenje
   - prilikom pucanja imaju tendenciju vraćanja prema mestu privezivanja

     RUKOVANJE BRODSKIM KONOPIMA

Konopima na brodu se mora rukovati pažljivo i po propisima, jer od toga zavisi njihova brza i pravilna upotreba, kao i njihov vek trajanja. Konopi koji su u upotrebi moraju biti uvek pravilno složeni, kako bi mogli slobodno da ističu. Pravilnim slaganjem konopi zauzimaju manje prostora i duže traju. Konopi se mogu motati i slagati, motaju se u venac, ploču ili osmicu, a slažu se u vojeve i zmiju.

[attachment=1]

   1. Konop motan u ploču
   2. Konop motan u osmicu

     ODRŽAVANJE KONOPA

Održavanju konopa treba posvetiti veliku pažćnju, jer od toga zavisi njihova trajnost i upotrebljivost. Konopi se ne smeju kvasiti bez potrebe, a ako je to neophodno onda se mora voditi računa da to bude što kraće. Kod konopa od prirodnih vlakana prilikom kvašenja dolazi i do stezanja, pa pre kiše, magle ili vlažnih noći, sve dobro nategnute konope treba popustiti, inače može doći doi njihovog pucanja. Sintetički konopi su uglavnom otporni na vlagu, te kod njih nema potrebe za popuštanjem. Konopi se u skladištima mogu čuvati samo čisti i suvi. One konope koji su bili u moru treba prvo isprati slatkom vodom, dobro osušiti i tek potom odlagati u skladište. Konope od sintetike na koje deluju sunčevi zraci treba obavezno pokrivati kada nisu u upotrebi, dok se suvišni obavezno sklanjaju u skladišta. Konopi ne smeju biti vezani za delove oplate i premete oštrih stranica, jer dolazi do toga da se konopi taru i dolazi do njihovog pucanja. Ukoliko je tako nešto nemoguće izbeći, konope treba obmotati jedreninom ili debelim plastičnim folijama, dok se u novije vreme koriste i plastične cevi. Važne konope od kojih može zavisiti ljudski život treba menjati posle određenog roka, bez obzira da li su korišteni ili ne, kao i bez obzira na njihov izgled. Prostorije za čuvanje brodskih konopa moraju biti suve i sa dobrom ventilacijom. Po lepom vremenu konope treba izvaditi na palubu i staviti u hlad da bi „disali“, to jest da bi se izluftirali. Konope koji su bili dugo u skladištu ne treba odmah koristiti, već se mora ispitati njihova čvrstoća i porekidna sila. Poznato je da konopi od biljnih vlakana, koji su stajali u skladištu 2 do 3 godine, gube oko 20% svoje prekidne sile. Zbog svega navedenog, vrednost konopa ( njegovo stanje i upotrebna sposobnost) se meri u karatima:

   - konop I klase ( 100 karata) je nov i neupotrebljavani konop, unutar određenog roka od dana proizvodnje
   - konop II klase ( 66-99 karata) je upotrebljeni konop bez oštećenja
   - konop III klase ( 40-66 karata) je konop sa manjim brojem prekinutih niti, ali koji nije deformisan
   - konop IV klase ( manje od 40 karata) je konop koji nije upotrebljiv za vez broda i teže pomoračke radove, te se od njega uglavnom prave svilaci, koji se opet koriste za pravljenjevenčića za vesla, otirača za noge, itd...

     NEKI TERMINI KOJI SE KORISTE PRI RADU SA BRODSKIM KONOPIMA

Pri rukovanju brodskim konopima  upotrebljavaju se i određeni termini koji imaju određeno značenje:

   - živi kraj je slobodan deo konopa sa kojim se radi
   - mrtvi kraj je deo konopa koji je privezan za neki deo brodske oplate, bitvu na obali, plutaču, itd...
   - ukućiti konop znači uvući konop u koloture koje sa njima povezuju u koloturnik
   - iskućiti konop znači izvući konop iz kolotura
   - ispružiti konop znači razvući prethodno složeni konop po palubi ili obali
   - izneti konop znači čamcem izneti živi kraj konopa sa broda na obalu, drugi brod, plutaču, ili obratno
   - nametnuti konop znači nametnuti konop na bitvu, kljunu i slično
   - napeti ( nategnuti) konop znači povući živi kraj konopa toliko da konop radi. Konop radi kada je nategnut, a ne radi kad je labav.
   - popuštati konop znači lagano popuštati živi kraj konopa tako da se teret polako spušta, ili brod odmiče
   - pustiti konop znači pustiti živi kraj konopa da slobodno isteče i da ne radi
   - uvlačiti konop znači prikupljati konop na brod ili čamac

[attachment=2]

Svaka čast druže! Kao da si bar pet godina radio na jedrenjaku kao noštromo od palube!

Kamo lepe sreće da jesam, ali hvala, hvala, služim narodu ;D

Jedna lepa reklamna razglednica ...


[attachment=1]

[attachment=2]

Zna li ko od Vas pjumbat kadifero? Zaprepastio sam se da ni Filipi to ne znaju uraditi !

mislis li na uplitanje ili vezivanje ili zapor celicnog uzeta- to obuhvata navedeni pojam???

dalje, pojam se moze odnositi na ucvrscenje-spajanje kraja celicnog uzeta za "eng. socket" ili u prijevodu kranje spojke  koja moze biti zatvorena ili u obliku skopca (gambeta)

Могу ли помоћи ови линкови?

http://forum.woodenboat.com/showthread.php?65036-Wire-rope-Liverpool-eye-splice-pictorial

http://www.flickr.com/photos/squarerigger/sets/72157600183894973/

http://www.thevoicestoldme.com/Nautical/Lock-Tuck%20Eye%20Splice%20in%206-Strand%20Wire.htm

Nije nikakva umijetnost upotreba ovakvih izraza, jednostavno se može reći upletka na čelik-čelu.
Ja mislim da su sistemi dati pod čvorovi-uzlovi. U  praksi to obvlada svaki vođa palube.

"ML", svaka čast,  :klap :klap

[attachment=1]

Jedno od boljih znanja, što sam jih odneo iz JRM je baš to, pravljenje upletki. Dok smo završili remont, trebalo je napraviti nove sajle sve oko broda. Meštar u Škorpiku, neki stariji gospodin bio je nadsve srećan, što me je mogao podučiti i uživati u odmaranju. Kasnije je došla i zaštita upletki sa konopom. Sve još danas, poslije par desetlječa znam, kako se napravi. U mojoj generaciji vjerovatno nema nas puno.

Misliš ovo.

[attachment=1]

[attachment=2]

Niko ti pametan više to ne radi, jedino moj zamantani gazda i ja prije koju godinu.
Da prostite, nakon toga nisam dva tjedna normalno jeo ni bio na zahodu jer sam na svakoj ruci imao sto flastera.
Danas staviš aluminijsku čahuru i stisneš u hidrauliku, svi sretni.

[attachment=3]

[attachment=4]

poz.

Fotografija od prije 3 dana na trajektu u Boki.

[attachment=1]

E to je pjumbanje kadifera ,kavijom, đe drugi drži sve u ruci,a muke.Da ,više niko ne radi,ali sam kao chief zasukao rukave i očas napravio,nakon pucanja ove aluminijske spojke pri ukrcaju na brod potrepština malom dizalicom

Možda i ovaj prilog neče škoditi ovoj temi, ima nekih ponavljenja, što je več objavio Motorista.

                                              UŽARSKI I JEDRETARSKI RADOVI

To su radovi koji se izvode na užadi i drugoj brodarskoj opremi (uzlovi, podveze,upletke, čvorovi, izrada palubne opreme od konopa i jedrenine I sl. Za taj rad je potrebno imati alat i pribor te poznavati tehniku rada, mehaničko-fizičke osobine i namjenu pojedine užadi i tkanine koje se upotrebljavaju za izradu brodarske opreme (A.I. Simović)

ALAT POTREBAN KOD UŽARSKIH RADOVA

- mornarski nož
  Je posebne izrade, na jednom kraju ima preklopno sječivo, na drugom preklopivi rog. Prsten za vezivanje uzice, kojom ga možemo vezati oko struka ili vrata.

- trn
  Upotrebljava se pri izradi upletki, rastavljanju strukova konopa. Na širem dijelu ima oko za provlačenje uzice. Izrađuje se od tvrdog drva (obično sveto drvo), česmine ili jasenovine. Različite su veličine, obično oko 25cm.

- rog
  Rog se upotrebljava kao i trn, ali pri radu sa debljim konopima i čelik.čelima, ima oko za provlačenje uzice. Prilikom rada se vrh roga povremeno zabada u loj radi lakšeg prolaza kroz strukove konopa. Izrađuje se od čelika u različitim veličinama.

- klin
  Služi za izradu upletki na čelik-čelu, ima rušicu za uzicu, izrađuje se od tvrdog drva ili čelika u raznim veličinama.

- bat
  Bat je drveni valjak s drškom okomitom na os valjka. Jedna osnovica valjka je ravna, druga sferična. Batom se izravnavaju i zaobljuju upletke, te omekšava konop da bi se lakše izveli užarski radovi.

- klobuk-omotač
  Upotrebljava se za ovijanje konopa ovojnicom. Ima oblik sake. Sa unutranje strane imaju ovalni izrez, a sa vanjske strane žlijeb u obliku slova “V” kroz koji pri ovijanju prolazi ovojnica. Izrađuje se od tvrdog drveta.

- motar
  Služi za jače omotavanje užadi. Ima oblik bata sa pojukružnim uzdužnim žlijebom. Ovisno od veličine, tijelo (bat) motara može biti krače ili duže. Uzdužni žlijeb bolje obuhvata uže koje omotava. Postoji I posebna vrsta motara za omotavanje čelične užadi. Na jednom kraju tijela imaju bubanj za čeličnu žicu. Brodogradilišta mogu imati posebne strojeve za kvalitetno omotavanje užadi.

- motovilo
  Služi za ručnu izradu ovojnica, mrline i sl.

- škrip
  Je alat, kojim se stiskaju i savijaju krajevi debljih čelik-čela, time se olakšava rad pri izradi očnih upletki, izvođenju drugih radova s težim čelik-čelima.

- kuka
  Služi za provlačenje I prihvačanje užadi pri užarskim radovima. Ima oblik kuke, ali s dužom drškom.

- modur
  Je oblica od drveta ili trstike. Upotrebljava se pri pletenju i krpanju mreža.

- klješta
  Služe za stiskanje strukova, kidanje žice završnih upletki na čeličnoj užadi. Žice se kidaju tik do užeta.

- igla
  Za radove na tekstilnim proizvodima (jedrenini) upotrebljava se igla za ručno šivanje, jedrenine ili kože. Igla je čelična posebnog oblika. Od sredine do vrha ima trobridni oblik i malo je zakrivljena, a od sredine do ušice valjkasta. Zavisno od namjene postaoje različite veličine i kvalitete.

- šilo
  Služi za bušenje težih tkanina i kože pri šivanju. To je čelična igla usađena u drvenu dršku.

- nadlanjak
  Je zaštitno sredstvo pri šivanju težih tkanina i kože. To je kružna rukavica bez prstiju, na dlanu ima željeznu rupičastu kapicu kojom se prilikom šivanja upire-gura igla.

- škare
  Služe za rezanje tkanine i drugih tekstilnih  proizvoda. To su ustvari jače krojačke škare.


                           POTROŠNI MATERIJAL KOD UŽARSKIH RADOVA

- jedrenac  promjera oko 1mm, to je najtanja špaga, sukan u tri niti u desno
- špaga za povezivanje i pletenje drugih užadi, sukana u tri niti, promjera 2-3mm
- bijela špaga za pletenje i podvezivanje paradnih konopa, sukana u tri bijele niti
- sukanac, za izradu privremenih podvezivanja i kao truli štoper (kada se želi smanjiti brzina isticanja konopa, npr. orepine), za podvezivanje sidrenog užeta uz ogradu (kada se sidri zapetim sidrom), pri iznošenju sidra čamcem (za privezivanje lanca uz razmu) i slično. To su niti starog konopa dugačke oko 1m
- tkalac je deblji sukanac usukan pomoću užarskog mlina
- lisac služi kao privremena podveza pri raznim pomoračkim radnjama. To su dvije niti usukane prstima u suprotnom smjeru, nego što su predene
- prirodni vosak, služi za podmazivanje jedrenca pri šivanju, da smanji  trenje pri provlačenju konca

(tekst: A.I.Simović) JLZ-Zagreb

[attachment=1]