PALUBA

DVOR RADIČA POSTUPOVIĆA U BELUĆI

Na molbu velikog čelnika Radiča Postupovića „gospodin Srbljem Đurađ“ svojom poveljom 7 indikta 1427-8 godine potvrdio mu je baštinu koju je imao pod despotom Stefanom. Među mnogim drugim prilozima javlja se i selo Beluća koje je u to vreme pripadalo njegovom Rudničkom metohu.  Iz povelje Radiča Postupovića, ispisane na stubu crkve sv. Georgija u Vraćevšnici saznajemo da se u selu Belući nalazio čelnikov dvor koji je trebalo, zajedno sa vinogradom i svim ostalim što njemu pripada, da pripadne manastiru nakon njegove smrti.  Po smrti Radičevoj despot Đurađ je poveljom od 6. septembra 1456. godine poklonio gradačkom mitropolitu Venediktu crkvu u Vraćevšnici i sela koja su pripadala ovoj crkvi. U Ostrovičkoj vlasti manastiru priložio je tri sela: Vraćevšticu, Beluću i Osjaci  a priložena su i tri sela u Boračkoj vlasti (druga Vraćevštica, Grahovac i Konjuša ). Još je Stojan Novaković pretpostavio da bi Beluću trebalo poistovetiti sa današnjom Crnućom što je kasnije uglavnom i prihvaćeno u našoj nauci. Međutim, ma koliko ovo rešenje izgleda primamljivo i logično ima i svojih ozbiljnih mana. Najpre postojale su, bar od početka XVI veka dve Crnuće (Gornja i Donja) pa je teško reći o kojoj se Crnući radi. S obzirom da je manastir Vraćevšnica pripadao Boračkoj vlasti onda je “druga Vraćevštica” u stvari selo pored istoimenog manastira. Mi i ne znamo tačan položaj ni jednog sela priloženog manastiru iz Ostrovičke vlasti. Ni osmanski defteri nam ne daju rešenje jer se u njima ne javlja Beluća a Gornja i Donja Crnuća se javljaju od negde oko 1525. godine kad se javlja i Gornja Vraćevšnica. U sva tri sela su živeli vojnuci koji su u obe Crnuće bili derbendžije a oni iz Gornje Vraćevšnice su radili kao radnici u Rudniku.

Ovo je veoma zanimljivo! Meni se čini, barem prema onome što sam video prilikom pentranja po Rudniku, da je dotična tvrđava zapravo Ostrvica, u opštini Gornji Milanovac. Tamo još uvek ima vinograda, a i sam manastir Vraćeševnica je relativno blizu, kao i selo Grabovica. To bi mi se činilo kao najlogičnije objašnjenje ove misterije, jer u okolini nismo primetili nijednu ruševinu koja bi podsećala na tvrđavu.   

Radič Postupović


Radič Postupović je bio srpski vlastelin iz prve polovine XV veka. Prvo je nosio titulu čelnika za vladavine despota Stefana Lazarevića (knez 1389 — 1402, despot 1402-1427) koji mu je 1405. godine izdao dve povelje na Rasini i sa kojim je učestvovao u pobedi nad sultanom Musom 1413. godine. Potom je tokom vladavine despota Đurđa Brankovića (1427—1456) nosio titulu veliki čelnik. Bio je nepoznatog porekla, žena mu se navodno zvala Ana, a sin Misailo. Prema narodnoj tradiciji, njegov otac je bio vojvoda Milutin, koji je poginuo u Kosovskom boju, a prezivao se Postupović. Prema Stojanu Novakoviću, Radič je poznat u narodnim pesmama i kao Rade Oblačić ili Oblak Radosav, pa čak i kao Rajko od Rasine.


[attachment=1]


Njegova baština vezuje se za rudnike u Novom Brdu i Rudniku i sa gradom Koznikom (https://www.paluba.info/smf/index.php/topic,28757.0.html).


Poreklo i rani život

Po narodnoj tradiciji, Radič je rođen 1363. godine u slu Kamenica u rudarskoj poridici koja je radila u Rudničkom rudiku na iskopavanju cinka, olova i srebra. Radičov otac je bio Vojvoda Milutin, gospodar Gruže. Odrastao je na dvoru Kneza Lazara gde se družio sa lazarevim sinom Stefanom. Kada je Radič imao 17 godina, pridružio se jedinici koju je vodio njegov otac Milutin u Kosovskoj bitci 1389. godine. Prema narodnoj tradiciji, u molitvi Svetom Đorđu pre bitke, Radič je obećao da će podignuti manstir kao znak zahvalnosti. Neki vojnici iz jedinice su pravili šale na račun njegovih godina i kako će se ponašati u predstojećoj borbi, ali Radič je preživeo bitku nakon koje je postao slavan i slavljen kao jedan od najhrabrijih boraca mlađe generacije.


Služba pod Stefanom Lazarevićem

Radič je nosio titulu Čelnik pod Despotom Stefanom Lazarevićem koji mu je 1405. godine izdao dve povelje na Rasini, koje su mu garantovale posede. Iste godine, Despot Stefan je napisao povelju "u slavnome gradu Borču" (https://www.paluba.info/smf/index.php/topic,28822.msg460262.html#msg460262) koji je bio pod Radičovom upravom. Radič je držao velike posede u gornjoj Gruži i u podnožju planine Rudnik, gde je kasnije osnovao manastir Vraćevšnicu.

Godine 1413., zajedno sa Despotom Stefanom učestvuje u bici kod sela Čamorlu (pod planinom Vitošom, nedaleko od Sofije, današnja Bugarska) koja se odigrala se 5. jula 1413. godine između vojski dvojice pretendenata na osmanski presto, Muse i Mehmeda Čelebije, sinova sultana Bajazita I. Mehmeda su u bici pomogli i hrišćanski odredi despota Stefana Lazarevića (među kojima se nalazio i odred Račiča Postupovića), vojvode Sandalja Hranića i ugarski ratnici koje je predvodio mačvanski ban Jovan Morovićki. Presudnu ulogu u bici odigrali su srpski odredi kojima je zapovedao despotov sestrić Đurađ Branković. Musa je u borbi poražen, a nedugo zatim pogubljen.

Mehmed je time okončao unutrašnje borbe oko prestola u Osmanskom carstvu koje su počele nakon Angorske bitke 1402. godine i učvrstio se na tronu. Nakon ove bitke, Radičovi posedi su se mnogostruko uvećali. Primio je od Despota Stefana na upravu oko 70 sela i nekoliko gradova, među kojim Braničevo i Kičevo.


Služba pod Đurađ Brankovićem

Pod vladavinom Despota Đurađ Brankovića u prvoj polovini 1429. godine, Radič je dobio titulu Velikog Čelnika, što je bila najviša dvorska titula Srpskih Despotovina. Titula je nosila upravu nad velikim provincijama, vlasništvom, častima. Radič je bio jedan od najuticajnih nosilaca ove titule. Radičeve zemlje su činili rudnici u Novom Brdu i Rudniku i grad Koznik. Pored toga držao je Rudnički kraj sa selima Beluća, Prodanovci, Kamenica, Šumeni i Vlasi Vojkovci. Takođe, dobio je posede u Banatskoj Crnoj Gori.

Godine 1428–1429 osniva manastir Vraćevšnica u istoimenom mestu koje se sastojalo od 5 sela: Gornja i Donja Vraćevštica, Grahovac, Konjuša i Brezova. Prema narodnoj tradiciji, Radić je živeo u dvoru u Belući, koja danas nosi ime Crnuća (gornja i donja).

Ktitorska povelja
[attachment=2]

Pre 1429/1430. podigao je crkvu posvećenu Blagoveštenju Presvete Bogorodice kod sela Grabovice blizu Aleksandrovca, na reci Grabovničici. Pripisuje mu se i crkva posvećena Svetom Arhanđelu Gavrilu u Borču (https://www.paluba.info/smf/index.php/topic,28822.msg460264.html#msg460264) kod Knića, mada najstariji sačuvani natpis datira iz 1553. godine. Između 1435. i 1436. Radič je otišao u manastir Kastamonit na Svetoj gori, čiji je bio drugi ktitor, i tamo se zamonašio, dobivši ime Roman. Bio je živ 1441. godine kada je "molio kadiju čovek koji je 1413. zapovedao vojskom despota Stefana i satro neukrotivog sultana Musu". Verovatno je umro pre 1456. godine, kada su despot Đurađ i njegov sin Lazar (1456—1458) Radičevu zadužbinu, crkvu Svetog Đorđa u Vraćevšnici poklonili mitropolitu Venediktu. Sahranjen u svojoj zadužbini manastiru Vraćevšnica kod istoimenog sela ispod Rudnika, nedaleko od Gornjeg Milanovca, koji je podigao i ukrasio 1431. godine.

https://youtu.be/H7iMAO3vYM8