PALUBA

Aerobalistika - balistika koja izučava kretanje bombe puštene iz vazduhoplova. Zadatak joj je da postavi matematičke osnove u proračunu putanje bombe da bi se dobili elementi za: sastavljanje tablica bombardovanja, konstrukciju nišanskih sprava, nišanjenje i pronalaženje najpovoljnijeg oblika bombe, proračun verovatnog skretanja bombe i bombarderski proračun.

Aerodinamika - nauka o strujanju vazduha i o uzajamnom delovanju vazduha i tela koje se u njemu nalaze se kroz njega kreću. Sastavni je deo mehanike fluida koja izučava zakone kretanja, ravnotežu tečnosti i gasova i uzajamni odnos između njih i čvrstih tela koja se u njima nalaze. Deli se na: teorijsku, eksperimetalni i primenjenu. Na osnovu brzine može biti aerodinamika malih brzina i aerodinamika velikih brzina.

Aerodrom - Definicija po Pravilu letenja OS: određena površina sa poletno-sletnim i drugim stazama, površinama, objektima, uređajima i postrojenjima namenjenim za bezbedno baziranje, voženje, poletanje i sletanje vazduhoplova. Dele se na civilne, vojne i mešovite.
                   Definicija po Vojnom recniku: uređena površina zemljišta sa objektima, instalacijama i uređajima, namenjena za smeštaj održavanje, poletanje i sletanje vazduhoplova. Sastoji se od: letilišta, zone prilaza za sletanje, zone razmeštaja (stajanki i kaponira za avione, operativnog centra, komandnih mesta, skloništa za ljudstvo i materijalna sredstva, skloništa ubojnog, pogonskog i drugog materijala) i prilaznih komunikacija.
Prema nameni i opremeljenosti ima više kategorija aerodroma: A,B,C i D.
Aerodromi kategorije A potpuno su uređeni sa jednom ili više poletno-sletnih staza (PSS). PSS i ostale staze i komunikacije iamju cvrstu podlogu. Stajanke aviona i sklonista se grade po tipu stalne ili poljske fortifikacije a operativni centar nacelno po tipu stalne fortifikacije. Ovi aerodromi su nacelno namenjeni za baziranje mlazne avijacije.
Aerodromi kategorije B imaju PSS sa tvrdom ili travnatom podlogom. Ostali elementi se grade po tipu poljske fortifikacije. Namenejni su za baziranje mlaznih aviona sa kratkim poletanjem i sletanjem i klipnih aviona. Takvi aerodromi mogu se uređivati i na proširenim i posebno uređenim deonicam aauto-puta.
Aerodromi kategorije C imaju PSS redovno sa travnatom površinom (koja može biti i delimično stabilizovana) i ostalim elementima urađenim u potrebnoj meri. Namenjeni su za baziranje lake borbene i pomoćne avijacije.
Aerodromi kategorije D su uređene zatravljene površinenamenjene za baziranje avijacije za vezu.
Posebne kategorije aerodroma su helidromi (https://www.paluba.info/smf/index.php/topic,24428.msg347193.html#msg347193) i hidrodromi.
Pored osnovnih aerodromi mogu biti rezervni, alternativni i lažni.
Alternativni aerodromi predviđeni su za sletanje aviona kada ne nemoguće sletanje na osnovni aerodrom.


Aerodromska zona - vazdušni prostor oko aerodroma u kome letenjem rukovodi određena kontrola letenja. Aerodromska zona obuhvata pilotažne zone, školske poligone, sektore za instumentalno prilaženje na sletanje, zone čekanja i dr. Granice aerodromske zone odruđuju se instrukcijom za korišćenje aerodroma

Aerodromski čvor - dva ili više aerodroma iste ili različite kategorije, blizu jedan drugome, koji u operativno-taktičkom i pozadinskom smislu čine celinu

Aerofoto celina - površina zemljišta veća od površine koja se može obuhvatiti jednom foto-maršrutom. Dobija se spajanjem dve ili više foto-maršruta koje se međusobno preklapaju

Aerofoto izviđanje - prikupljanje podataka o neprijatelju i zemljištu aerofoto snimanjem, obrada i dešifrovanje aerofoto snimaka

Aerofoto maršruta - površina zemljišta snimljena iz vazduha (vertikalnim ili kosim snimanjem) po širini jednim snimkom, a po dužini serijom snimaka koji se međusobno preklapaju

Agentura - organizovana grupa agenata koja tajno radi za račun strane obaveštajne (kontraobaveštajne) službe, političke, privredne ili druge organizacije

Akvatorija - vodena površina neodređene veličine. Njeno prostiranje bliže se označava geografskim imenima mesta i pojedinih područja (npr. akvatorija baze Pula, akvatorija srednjedalmatinskih ostrva...)

Armijski korpus - vidi Korpus (https://www.paluba.info/smf/index.php/topic,24521.msg348576.html#msg348576)

Avijacija - rod vojske i borbeni deo ratnog vazduhoplovstva i protivvazdušne odbrane. Namenjen je za protivvazdušnu odbranu teritorije, podršku jedinicama kopnene vojske i ratne mornarice i za samostalne zadatke. Sastoji se od jedinica borbene i pomoćne avijacije. Formira se u eskadrile, pukove i brigade.

Avio poletanje - jedinica za određivanje naprezanja avijacije za određeni period borbenih dejstava. Predstavlja jedan let aviona radi izvršenja borbenog zadatka. Služi kao osnova za određivanje naprezanja avijacije za određeni period borbenih dejstava. Naprezanje jednog aviona, načelno, iznosi dnevno 1-3 avio-poletanja. Slično avio-poletanju je i helikoptersko poletanje.

Baraž - 1. prepreka ili sistem prepreka za sprečavanje prodora neprijateljskih pomorskih, rečnih, vazduhoplovnih i kopnenih snaga u određene rejone ili područja. Može biti : lučki (brani ulaz u luku, bazu i sidrište), pomorski (sprečava ulaz u pojedina mora), rečni (ustava ili brana hidrocentrale koja sprečava plovidbu).
            2. Artiljerijski baraž - vidi Zaprečna vatra
            3. Baraž od zaprečnih balona sprečava prodor neprijateljskih aviona ka nekom objektu.

Biološki agensi - vidi Biološka borbena sredstva

Borbena avijacija - avijacija koju sačinjavaju vrste avijacije namenjene, naoružane, opremljene i osposobljene za borbena dejstva po objektima na kopnu, moru i u vazduhu i za izviđanje iz vazduha, a čine je: lovačka avijacija, lovačko-bombarderska avijacija, laka borbena avijacija, izviđačka avijacija, borbeni helikopteri i helikopteri za protivpodmorničku borbu, a u nekim stranim ratnim vazduhoplovstvima i bombarderska avijacija i mornarička avijacija.

Borbeni helikopter - helikopter specijalno projektovan i razvijen, te konstruktivno podešen isključivo za izvršenje borbenih dejstava na kopnu, moru a i u vazduhu po letelicama manjih brzina.

Borbena dejstva avijacije - opšti pojam za više borbenih letova radi izvršenja jednog ili više borbenih zadataka, po jednom ili više objekata u toku jednog ili nekoliko dana - perioda. Po svom karakteru mogu biti: lovačka dejstva, vatrena dejstva po objektima na zemlji, izviđačka, protivpodmornička dejstva, a u vojskama koje raspolažu mornaričkom avijacijom, još i minska i protivminska.

Borbeni let - svaki let vazduhoplova radi izvršenja određenog borbenog zadatka. Obuhvata: voženje od stajanke do PSS, poletanje, zbor aviona u vazduhu, let do rejona borbenih dejstava, manevar u rejonu objekta dejstva, izvršenje borbenog zadatka, let do aerodroma sletanja, razlaz i sletanje.

Borbeni poredak avijacije - međusobni raspored vazduhoplova ili njihovih grupa u vazduhu radi izvršenja zajedničkog borbenog zadatka pod komandom jednog starešine. Raspored vazduhoplova se postiže postrojavanjem po frontu, dubini i visini. Odstojanja, rastojanja i nadvišavanja vazduhoplova u grupnom letu su takva da obezbeđuju sigurnost letenja i dejstva u grupi. Mogu biti: smaknuti, razmaknuti i ešelonirani.

Borbeno obezbeđenje leta - skup taktičkih mera, postupaka i dejstava, koji se preduzimaju u cilju obezbeđenja jedinica avijacije u toku izvršenja borbenog leta od protivdejstva neprijateljevih sredstava PVO iz vazduha, sa kopna ili mora, kao i stvaranje što povoljnijih uslova za njegovo uspešno izvršenje.

Borbeni zadatak - rad ili delatnost naređenja od strane pretpostavljenog koji treba izvršiti u određeno vreme radi postizanja određenog cilja, na određenom prostoru i određenim snagama. Izdaje  se pismeno ili usmeno. Da bi se dejstav u toku napada uskladila i obezbedilo postupno izvršavanje napada opšti zadatak se deli na bliži zadatak i sledeći zadatak ili na nekoliko uzastopnih zadataka. Jedinicama na odvojenim pravcima mogu se postavljati i dnevni zadaci. Prema značaju može biti taktički, operativni i strategijski.

Borba u vazduhu (između lovaca) - skladno spajanje veštog manevra i vatre u cilju uništenja neprijatelja u vazduhu ili nanošenja takvih gubitaka koji bi ga prinudili da odustane od izvršenja postavljenog zadatka. LBA i druge vrste avijacije preduzimaju različite taktičke mere i postupke za izbegavanje susreta sa neprijateljevim lovcima, a ukoliko je nemoguće izbeći susret sa njima, borba u vazduhu se vodi u cilju savlađivanja njihovog protivdejstva, pri čemu se teži da se, ipak, izvrši osnovni borbeni zadatak koji je zadat.

Brišući let - let vazduhoplova na visini iznad terena do 100 m. Primenjuju ga sve vrste avijacije radi zaštite od radarskog osmatranja, prikrivenog leta i iznenadnog dolaska u rejon objekta dejstva i izvršenja napada.

Borba za prevlast u vazdušnom prostoru - osnovni zadatak RV i PVO strategijskog značaja. Obuhvata napadna i odbrambena dejstva avijacije i drugih snaga po snagama i infrastrukturi RV i PVO agresora. Ostvaruje se dejstvima koja se izvode borbama, bojevima i operacijama, samostalno i u sadejstvu sa ostalim vidovima oružanih snaga.

Borbeni stroj (u KoV) - raspored streljačkog odeljenja i voda za borbu.

Borbeni dodir (neposredni) - međusobni položaj protivničkih strana u kojem jedna drugoj mogu naneti gubitke streljačkim naoružanjem.

Borbeni ešelon - element borbenog poretka jedinice sa određenom ulogom i zadatom u borbi. Zavisno od mesta i uloge u borbenom poretku, borbeni ešelon nosi naziv prvi borbeni ešelon, drugi borbeni ešelon itd.

Cilj - deo objekta dejstva ili ceo objekat na kome se određuje nišanska tačka i na koga se usmerava vatreno dejstvo pojedinačnih vazduhoplova ili grupe ili na koga se usmerava izviđanje. Sitnorazmerni objekti predstavljaju jedan cilj, dok se veći objekat deli na veći broj ciljeva, zavisno od njegove razmere, otpornosti, razmeštaja, osetljivosti i drugih karakteristika.

Cilj dejstva - krajnji rezultat koji se izvršenjem borbenog zadatka mora postići. Zavisno od karaktera borbenih dejstava avijacije u borbenom zadatku može biti: uništenje objekta (izbacivanje iz borbe), neutralisanje objekta za određeno vreme, dezorganizacija (razbijanje snaga), zadržavanje, usporavanje pokreta (za duže ili kraće vreme), nanošenje štovećih gubitaka, uznemiravanje i ometanje, izviđanje, zaštita, prevoženje, sprečavanje itd.

Čistač mina - uređaj montiran na tenku, buldozeru ili specijalna inžinjerijska mašina namenjena za izradu prolaza u minsko-eksplozivnim preprekama. Princip rada uređaja može biti različit: isturen i jak plug koji izbacuje mine; isturen valjak koji svojom težinom aktivira mine; isturena osovina o koju je obešen veći broj gvozdenih lanaca čijim se udaranjem o zemlju aktiviraju mine i sl.

"D" (Dan) - vreme (dan) početka operacije ili drugih borbenih dejstava, prvi dan dejstva prema kojem se vrše svi proračuni i planiranje. Dani pre "D" označavaju se "D-1" "D-2" itd. a dani posle "D" sa "D+1" "D+2" itd.

Dan "M" - vreme (dan) kojim se obeleževa početak mobilizacije

Daljina vidljivosti- daljina vizuelne vidljivosti nekog objekta u određenom prostoru okom posmatrača, ili preko optičkog sredstva, ili daljina vidljivosti - osmatranja nekog elektonskog sredstva za osmatranje.

Džepna podmornica - podmornica malog deplasmana (ispod 100 t) namenjena za napad na brodove, sidrišta, luke i diverzantska dejstva na moru. Naoružana je torpedima ili eksplozivom za diverzantska dejstva na moru. Radijus dejstva joj je do 300 km, ima 1-5 članova posade. Obično ulazi u sastav pomorsko-diverzantskih jedinica.

Elementi VOJIN - bitni sastavni delovi sistema vazdušnog osmatranja, javljanja i navođenja: vizuelne osmatračke stanice, radarske osmatračke stanice, radarske stanice za osmatranje, javljanje i navođenje i centri za vazdušno osmatranje, javljanje i navođenje.

Elementi PVO - bitni sastavni delovi sistema protivvazdušne odbrane: sistem VOJIN, sva borbena sredstva PVO za dejstvo po objektima u vazduhu i mere protivvazdušne zaštite.

Gotovost sistema vatre - spremnost svih vatrenih sredstava za izvršenje vatrenih zadataka.

Haubica - artiljerijsko oruđe koje u odnosu na topove ima manju početnu brzinu, veći polazni i padni ugao i manji domet od topova istog kalibra. Haubica je namenjena za dejstvo po dublje zaklonjenim ciljevima

Helidrom - uredjena površina zemljišta za poletanje, sletanje i baziranje helikoptera, (vidi Aerodrom (https://www.paluba.info/smf/index.php/topic,24521.msg348561.html#msg348561))

Horizontalni let - let vazduhoplova na određenom nivou bez promene visine

Korpus RV i PVO - operativna jedinica namenjena za protivvazdušnu odbranu i vazduhoplovnu podršku snaga na vojištu. U sastavu ima jedinice avijacije, artiljerijko-raketne jedinice PVO, jedinice VOJIN i veze, jedinice za elektronska dejstva i vazduhoplovne baze.

Linija otkrivanja - zamišljena linija u vazdušnom prostoru na kojoj određena sredstva VOJ (VOJIN) otkrivaju objekte u vazduhu. Određena je daljinom i visinom otkrivanja.

Linija radarskog navođenja - proračunata, zamišljena linija na određenoj visini u vazdušnom prostoru do koje je obezbeđeno neprekidno radarsko praćenje lovca i objekta u vazduhu, i navođenje lovaca na objekte u vazduhu.

Marš-ruta leta - izabrana trajektorija u odnosu na Zemlju kojom vazduhoplov ili grupa vazduhoplova leti na izvršenje zadatka i vraća se na odredišni aerodrom.

Mehanika leta - nauka koja se bavi proučavanjem kretanja vazduhoplova.

Operacija - oblik borbenih dejstava u kom su objedinjeni bojevi i borbe radi postizanja operativnih ili strategijskih ciljeva. Operacija je najsloženiji i najobimniji oblik borbenih dejstava, a sastoji se od mnoštva raznovrsnih bojeva, borbi i drugih aktivnosti napadnog i odbrambenog karaktera. Po ciljevima, razmerama i značaju operacije mogu biti operativne i strategijske. Operacije operativnog značaja (nivoa) izvode operativne i operativno-taktičke snage, a operacije strategijskog značaja strategijske i strategijsko-operativne grupacije. Operacije se izvode na kopnu, moru i u vazduhu i to na frontu, na privremeno zaposednutoj teritoriji i u vlastitoj pozadini.

Pozadina - pojam koji ima više značenja. Dva su osnovna. Prema prvom, pod pozadinom se podrazumeva prostor iza fronta na kome se nalaze protivničke snage sa ljudskim i materijalnim potencijalima, izvorima za snabdevanje i popunu oružanih snaga i za obezbeđenje života i rada stanovništva. Prema drugom, pod pozadinom se podrazumeva deo oružanih snaga koje planiraju, objedinjavaju i usklađuju rad organa i jedinica službi koje vrše pozadinsko obezbeđenje jedinica. U ovom drugom značenju, sinonim za pozadinu je logistika.

Pozadinsko obezbeđenje - organizovane mere i radnje kojima se jedinicama i ustanovama obezbeđuju uslovi za život, rad i izvođenje borbenih dejstava. Obuhvata saobraćajno, tehničko (vazduhoplovnotehničko, mornaričkotehničko), intendantsko, sanitetsko, veterinarsko, građevinsko i finansijsko obezbeđenje, a zasniva se na mirnodopskim pripremama i jedinstvenoj organizaciji koja je sposobna da obezbedi materijalne i druge potrebe za uspešno vođenje oružane borbe. Planiraju ga pozadinski upravni organi, a neposredno izvršavaju pozadinske jedinice i ustanove. Danas se koristi pojam logistička podrška i nazivi izvedeni iz reči logistika.

Pripravnost avijacije - stanje u kojem avijacijske jedinice očekuju borbeni zadatak ili signal za poletanje i dejstvo. Pripravnost može biti na zemlji i u vazduhu. Pripravnost na zemlji može biti: pripravnost na PSS, pripravnost broj 1, 2 ili 3. Prirpavnost u vazduhu je stanje u kojem su avioni u vazduhu u zoni očekivanja, na određenoj visini, očekujući naređenje za dejstvo.

Sadejstvo - usklađeno dejstvo komponenti, vidova, rodova oružanih snaga i elemenata borbenog poretka u svim uslovima borbenih dejstava po cilju, mestu i vremenu radi izvršenja zajedničkog borbenog zadatka. zavisno od cilja i obima dejstva, sadejstvo može biti taktičko, operativno i strategijsko.

Vatra - dejstvo oružja radi uništavanja, neutralisanja ili rušenja neprijateljevih ciljeva na kopnu, moru i u vazduhu. S obzirom na osnovnu vrstu vatrenih sredstava, vatra može biti pešadijska, artiljerijska, tenkovska, protivavionska, protivoklopna, avijacijska, raketna, nuklearna itd. Prema efektima dejstva po neprijatelju, vatre mogu da budu za uništavanje, neutralisanje - rušenje, zaprečavanje, ometalje i sl., a po pravcu dejstva u odnosu na cilj, vatre su frontalne, kose, bočne, unakrsne i leđne.

Vazduhoplovna baza - združena taktička borbeno-pozadinska jedinica, načelno stalne formacije, u sastavu korpusa RV i PVO. Namenjena je i osposobljena za borbeno i pozadinsko obezbeđenje jedinica RV i PVO u zoni koja joj je dodeljena. U Vojsci Jugoslavije vazduhoplovne baze označavane su i pojmom brigade logističke podrške (RV i PVO).

Vazdušno osmatranje i javljanje - rod vojske (u VS ima status službe) namenjen za osmatranje i praćenje situacije u vazdušnom prostoru i obaveštavanje oružanih snaga; radarsko obezbeđenje sistema komandovanja i borbenih dejstava avijacije i ARJ PVO.

Vazduhoplovna vatrena podrška - sva vatrena dejstva avijacije po agresorovim snagama i objektima na kopnu i moru (odnosno vodi), koja se vrše za potrebe i po zahtevu jedinica drugih vidova oružanih snaga radi ojačavanja njihove vatrene i udarne moći, sprečavanja brzih prodora oklopno-mehanizovanih snaga i rezervi iz dubine. Može biti bliska i posredna.

Vertikalni manevar - prevoženje vazdušnim putem jedinica KoV radi povećanja njihove pokretljivosti i manevarske sposobnosti.

Vazduhoplovna ubojna sredstva - sredstva naoružanja vazduhoplova pri upotrebi koja pri upotrebi po objektu dejstva proizvode određeni materijalni efekat dejstva tj. učinak. U vazduhoplovna ubojna sredstva spadaju sve vrste avionskih bombi, raketa, raketnih zrna i topovska odnosno mitraljeska zrna.

Vazduhoplovnotehnička služba - logistička služba vojske namenjena za vazduhoplovnu logističku podršku, odnosno vazduhoplovnotehničko obezbeđenje borbenih dejstava i delatnost jedinica i ustanova Ratnog vazduhoplovstva i protivvazdušne odbrane. Predstavlja osnovnu i najvažniju službu RV i PVO.

Vazdušni prostor - prostor nad kopnom i teritorijalnim vodama u kome država vrši suverenu vlast. U širem smislu, vazdušni prostor je gasoviti omotač Zemlje koji se prostire od njene površine u visinu dokle dopire atmosfera. U vazduhoplovnom smislu to je prostor u kome se izvodeborbena dejstva i, načelno, prostire se u visinu do granice efikasne kontrole sredstvima protivvazdušne odbrane.