PALUBA

Početkom tridesetih godina XX veka, mađarski iseljenik, inženjer Nikolas Straussler je živeo u Engleskoj i bio je jedan od inženjera koji su radili na dizajniranju novih oklopnih vozila i automobila za Britansku armiju. Bio je tvorac Alvis AC1 eksperementalnog oklopnog automobila 1934 godine.

Mađarska vrhovna komanda koja je bila tih godina u potrazi za izviđačkim vozilom je 1937 god stupila u kontakt sa Nikolasom Strausslerom sa željom da za potrebe mađarske vojske bude napravljeno takvo vozilo.

[attachment=1]
_{Alvis AC I i Alvis AC II}

Ubrzo, Nikolas Straussler se prihvatio zadatka i krenuo sa radom na osnovu iskustava i proba stečenih u predproizvodnji prototipa AC I, i nove unapređena verzija pod imenom Alvis AC II. U verziji Alvis AC II dodata je druga upravljačka pozicija na drugom kraju vozila, tako da je vozilo moglo da bude upravljano sa obe strane što je predstavljalo veliku prednost i olakšavalo kretanje a postajalo obavezno za izviđačke automobile u to vreme.

Ova moderna konstrukcija, odlične vandrumske sposobnosti, potpuna predodređenost vozila za vojne svrhe, naišli su na veliko odobravanje kod Mađarske vrhovne komande.

[attachment=2]


Produkcija

Uz pomoć Mađarskog Instituta za Vojne Tehnologije 1938 godine se krenulo se proizvodnjom prototipa koji je bio unapređena verzija bazirana na prototipu koji proizvoden i testiran u Britaniji. Probe koje su vršene su pokazale da je konstrukcija vozila vrlo uspešna i da zadovoljava sve zahteve koje je specifikacijama raspisala Mađarska armija.

[attachment=3]
_{Prototip 39M Chaba}

Vozilo je bilo oklopljeno čeličnim pločama debljine 9 mm koje su bile spojene zakivcima. Debljina oklopa je u kasnijem periodu povećana na 13 mm. Izgled i oblik vozila je bilo daleko modernije i uspešnije od Britanske verzije. Obe vozačke pozicije su bile dodatno oklopljene čeličnim pločama. U kupolu vozila, koja je bila napravljena pod vođstvom Mađarskog Instituta za Vojne Tehnologije, su ugrađeni top Solothurn 36.M od 20 mm i montažni mitraljez Gebauer 1934/37 od 8 mm koji je pucao iz otvora na zadnjoj strani kupole. Sva vozila su bila opremljena italijanskim radiom Marconi R-4 sa kružnom antenom na trupu vozila.

[attachment=4]

Bilo je pokretano nemačkom verzijom Fordovog osmocilindričnog motora koji je razvijao 90 Ks napravljenom u Kelnu, zapremine 3560cc. Pogon je bio na sva četri točka zbaog duplih (dvostranih) komandi i imao je 5 brzina za kretanje unapred i unazad. Maksimalna brzina vozila je bila 65 km/h a akcioni radijus je iznosio 150 km. Posadu su činila tri čoveka: glavni tobdžija, prednji vozač i stražnjim vozač.

[attachment=5]
_{40M Chaba}

1939 godine, nakon svih završenih testova vozilo je stavljeno u proizvodnju u fabrici Weiss Manfred pod imenom 39M "Csaba", nazvano po imenu sina Atile Hunskog. Naručeno je i do kraja 1939 godine u fabrikama Weiss Manfred iz Csepela proizveden 61 primerak a za 1940 godinu daljih 40 primeraka od kojih je 20 trebalo da bude proizvedeno u verziji 40M koji su služili kao komandna vozila sa poboljšanom R-4T radio opremom i antenom koja je išla oko celog vozila a bila su bez topa.

Do kraja godine izgrađeno je samo 12 primeraka 40M a daljih 6 nije bilo gotovo do 1944 godine zbog veće važnosti mađarskog tenkovskog programa. Posle tog perioda izrađeno je još jedan broj tih vozila ali podatci o tome su oprečni. Proizvodnja je prekinuta jer je 1943 godine bila planirana proizvodnja teških auto-blindi projekta Khunor koja se temeljila se na nemačkom oklopnom vozilu sa četiri osovine Puma i trebalo je da bude opremljeno motorom mađarske proizvodnje koji je trebao da bude ugrađivan u tenk Turan II (https://www.paluba.info/smf/slavna-oruzja-orudja-avioni-brodovi/madarski-srednji-tenk-m4041-turan/)
ali ni jedno od ta dva vozila nikada nije otišlo u proizvodnju.

[attachment=6]
_{39M "Csaba" sa topom od 40 mm}

Vršeni su eksperimenti sa ugrađivanjem top od 40 mm u nameri da se pojača aktivna odbrane, na bar jednom primerku. Bilo je predviđeno da ova verzija bude poizvođena pod imenom 44M Csaba ali ne postoje podatci da se sa tom proizvodnjim krenulo. U fabrici Manfred Weiss takođe je proizvedeno 18 kupola tipa Csaba sa kojima su opremljeni oklopni brodovi rečne flotile na Dunavu.

Služba

Izviđačko oklopno vozilo 39/40M Csaba je videlo akciju prvi put kao deo Mararske 3 armije u "Aprilskom ratu" pri napadu na Jugoslaviju. U napadu su učestvovale svi oklopni automobili sa kojima je Mađarska raspolagala sa izuzetkom vozila I konjičke brigade. Delovi I i II motorizovane brigade su nastupali na liniji Sombor-Bačka Palanka-S.Mitrovica-Valjevo. Izvestan broj ovih vozila je sa 3. Oklopno izviđačkim bataljonom, 2. konjičke brigade ušlo 15 aprila u Novi Sad. Jugoslovenska Vojska je uspela da uništi i ošteti izvestan broj vozila ali su se u celini vozila pokazala kao zadovoljavajuća za svoju namenu.

http://www.youtube.com/watch?v=71lZat_vgbQ
_{Film o napadu mađarskih trupa na Jugoslaviju, 39M Csabe u borbi}

Takođe su učestvovala na Istočnom frontu u svim bitkama u kojima je učestvovala Mađarska vojska, gde su ispoljila dobre osobine i gde su učestvovala u mnogim bitkama.

U leto 1941, 2. motorizovana pešadijska brigada i 1. konjička brigada, zajedno sa oklopnim automobilima  2. konjičke brigade, bili su razmeštene na Sovjetski front. Postoje podatci da je u bitci kod Golovanevska između dva vozila Csaba i dva Sovjetska laka tenka, uništen jedan Sovjetski tenk brojnim pogodcima topa od 20 mm i da je to uništenje potvrđeno od strane 39M Csaba vozila. U daljem toku bitke vozila 39M Chaba su uništila Sovjetsku motorizovanu kolonu.

U decembru sledeće godine, kada su te jedinice povučene sa linije fronta na prenaouržavanje, od početnih 57 Csaba samo je još 17 ostalo u službi. Iskustva stečena u borbi su doveli do saznanja da je Csaba previše lako naoružan i ranjiv te su zbog toga su ova oklopna vozila kasnije slata samo na izviđačke zadatke.

[attachment=1]

U Januaru 1943, na frontu na reci Don, 1. konjička divizija je izgubila svih svojih 18 Csaba. U Aprilu 1944 oklopni automobili 2. Corazzata divizije su poslati na front, a povučeni su u avgustu nakon što su izgubili samo 2 od svojih 14 automobila. U leto 1944 mađarskoj vojsci je bilo na raspolaganju samo 48 Csaba.

U junu 1944, 1. Združeni konjički korpus je izgubio 8 od svojih 14 oklopnih automobila Csaba u Poljskoj. U borbama na mađarskom tlu stradao je dalji neutvrđrni broj Csaba.

[attachment=2]


Rezime

Za vozila 39/40M Csaba se može reći da spadaju u najuspešnija (po nameni) vozila koja je Mađarska proizvela. I ne samo u Mađarskoj jer su po performansama i pouzdanosti spadala među najbolje Auto-blinde tog vremena na svetu. Bila su pouzdana, brza, a sa manevarskim sposobnostima i pogonom na sva četri točka i dvostrukim komandama omogućavala su izvršavanje i komplokovanih zadataka. Veliki broj vozila je preuzet od strane Nemaca pri slomu Mađarske i bila su omiljena i rado korišćena u nemačkoj vojsci. Nažalost, izgrađen je relativno mali broj ovih vozila, od izvora do izvora ovaj broj varira od 101 do 105 primeraka 39M Csaba i oko 30 primeraka 40M Csaba, ukupno 135.

39/40M Csaba je ostao u službi do kraja rata a nije poznat ni jedan preživeli primerak do danas.

[attachment=3]


TT karekteristuke

[attachment=4]
_{39M Chaba}

Posada.......................................................................................3
Težina................................................................................5950kg
Oklop.................................................................................9-13mm

Dužina..................................................................................4.52m
Širina.....................................................................................2.1m
Visina...................................................................................2.27m
Klirens.................................................................................33.3cm
Razmak točkova.......................................................................1.7m

Naoružanje
- Top 20 mm Solothurn 36.M (Municija 200 kom.)   
- Mitraljez 8mm Gebauer 34/37A (Municija 3000 kom.)

Pogon
- Osmocilindrični motor tipa Ford (Nemačke izgradnje) 90 Ks, 3560 cc
- Transmisija.....................4 x 4, 5 brzina unapred i 5 brzina unazad
- Najveća brzina...................................................................65 km/h
- Akcioni radijus.....................................................................150 km
- Rezervoar..............................................................................135L

Radio.................................................................Marconi R-4R-4,R-4T

Savlađivanje nagiba................................................................do 30°
Vertikalne prepreke..................................................................0,5 m
Savlađivanje rova......................................................................1 m

[attachment=5]
_{40M Chaba}

Bojenje i označavanje

[attachment=1]

[attachment=2]


Bojenje

Kamuflažna šema koju je koristila mađarska do jeseni 1943 je bila vrlo slična onoj koja je korišćena u Francuskoj Vojsci 1940 godine. Korištene su tamno-maslinasta, braon i crveno-smeđa boja a boje su u početku bile nanošene četkom i imale su konture mrežastih mrlja. U kasnijem periodu boje su nanošene sprejom. Počevši od 1944 sva Mađarska oklopna vozila su bila farbana u potpuno maslinasto zelenu boju koja je zadržana sve do kraja rata.

[attachment=3]
_{Označavanje i bojenje pre 1941 godine}

[attachment=4]
_{Označavanje i bojenje u periodu 1941-43, bojenje četkom}

[attachment=5]
_{Označavanje i bojenje u periodu 1941-43, bojenje sprejom}


Označavanje

Mađarske državne oznake na vozilima su pre 1941 godine podsećale na jednu od Austro-Ugarskih oznaka, crveni dupli krst oivičen belom bojom u zelenom kružno-ovalnom polju. 39M Csaba ih je nosio na sve četri strane trupa a na kupoli na stranama. Između 1941 i 1943 godine kao nacionalna oznaka, korišten je Krst baltik zelene boje oivičen belom bojam a polje je bilo popunjeno u obliku romba oktagon crvenom bojom. Oznake su u tom periodu bile crtane samo na trupu a ne i na kupoli.

Od promene boje vozila u maslinastozelenu 1944 godine koristio se beli krst u crnom kvadratnom polju.

[attachment=6]
_{Označavanje i bojenje od 1944 do kraja II Sv. rata}

[attachment=1]

[attachment=2]

[attachment=3]

[attachment=4]

[attachment=5]

[attachment=1]

[attachment=2]

[attachment=3]

[attachment=4]

[attachment=5]

[attachment=1]

[attachment=2]

[attachment=3]

Oklopno vozilo Čaba, oštećeno 1941. godine.

[attachment=1]


Popravke hodnog dela na jednom vozilu I. izviđačkog bataljona. 1940. godine.

[attachment=2]

Vozilo Čaba, I. izviđačkog bataljona. 1940. godine.

[attachment=1]


Kupola oklopnog vozila Čaba.

[attachment=2]

Čaba 39M.

[attachment=1]


Prevrnuto vozilo I. oklopne konjičke brigade, 1941. godine.

[attachment=2]

Oklopni automobil Čaba, I. oklopne konjičke brigade, snimljeno u Ukrajini 1941. godine.

[attachment=1]


Prevrnuti Čaba sa oznakama i registracijom koje su uvedene 1941. godine.

[attachment=2]


Nekoliko primeraka oklopnog automobila Čaba na izložbi oklopnih vozila zarobljenih od Nemaca i njihovih saveznika na Istočnom frontu, snimljeni u Parku Gorki.

[attachment=3]

[attachment=1]

[attachment=2]

иако фотографије овог занимљивог мађарског возила не побуђују превише пажње, судећи према овдашњем броју прегледа слика, ипак би било штета да не видимо и ове:

[attachment=1]

[attachment=2]

[attachment=3]

[attachment=4]

Grupa vozila Chaba, pred odlazak na Istočni front 1941. godine.


[attachment=1]

Snimak sa Istočnog fronta.


[attachment=1]

Dva oklopna automobila tipa Csaba 39M snimljena na Krimu, prilikom istočne kampanje.


[attachment=1]

http://www.youtube.com/watch?v=bbhLnYR7I4Q

Nemam podataka za ovu fotografiju, pronašao sam je na nekom starom HDD.


[attachment=1]

Jedna lepa tipska fotografija 39M modela.

[attachment=1]

Akcija dva oklopna automobila Čaba mađarske vojske na istočnom frontu, na fotografiji snimljenoj iz jednog od vozila. Tekst ispod je u pratnji fotografije objavljen u nemačkom propagandnom glasilu "Signal", broj 2. za mesec novembar 1941. godine.


[attachment=1]

[attachment=2]


Ratni izveštač agencije PK, izvesni Grosman je jedno vreme pratio mađarske trupe prilikom njihovog napredovanja tokom borbi na mađarskom sektoru istočnog fronta, tokom borbi za Uman i napadu na Nikolajev.

[attachment=1]

Jedna polupana Csaba.

[attachment=1]

csaba

https://youtu.be/ytIwvA87VZg

[attachment=1]


Podatak za ovu fotku:

Uništen u borbi ili je neški kvar u pitanju?

Ne piše, ali deluje kao da je kvar.

Gore piše "crashed", a ne "destroyed". Sukladno tomu...

Snimljeno u Erdelju 1940. godine nakon što je Mađarskoj na Bečkom zasedanju dodeljen severni deo Transilvanije, koji je prestao da važi posle ugovora u Parizu 1947.

Na kraju II Sv. rata, teritorija je vraćena Rumuniji tako da su granice Mađarske vraćene na one iz Trianonskog ugovora iz 1920. godine.



[attachment=1]

Fotografija iz 1940. godine, 39M Csaba.


[attachment=1]


Da li je ovaj zaglavio u ovom jendeku?

Iz 1940. godine, posada u opremi ispred vozila 39M Csaba.



[attachment=1]

Isto iz 1940. godine, snimljeno negde u Erdelju nakon što je Mađarskoj na Bečkom zasedanju dodeljen severni deo Transilvanije.



[attachment=1]

Isto, Erdelj, 1940. godine.



[attachment=1]

Unutrašnjost vozila Čaba, pogled kroz vozačev otvor, 1940. godina.



[attachment=1]

Unutrašnjost vozila Čaba, pogled na naoružanje, 1940. godina.



[attachment=1]

Fotografija iz 1940. godine, 39M Csaba.




[attachment=1]

Isto ...



[attachment=1]

Isto ...



[attachment=1]

Još jednom isto, 1940. godina.



[attachment=1]