PALUBA

Brodski sistemi cevovoda (drenaža)

Brodsku drenažu čine cevna postrojenja koja se sastoje od cevovoda, mehanizama, sredstava upravljanja, zaštite i kontrole. Funkcija brodskih cevovoda je da zadovolje opšte brodske potrebe za pogonom i sigurnošću plovidbe, uslovima života posade, očuvanju tereta i brodske konstrukcije.

Na ratnim brodovima, cevovodi se dele na pogonske, opšte brodske cevovode i cevovode za borbenu otpornost broda.

Na trgovačkim brodovima postoje pogonski, opšte brodski cevovodi i cevovodi posebne namene.

Različite funkcije brodskih cevovoda diktiraju i različite konstruktivne izvedbe. Sistemi cevovoda na brodovima stalno se razvijaju i usavršavaju na osnovu tehničkih i tehnoloških dostignuća nauke, iskustava u eksploataciji i ekonomskih kriterijuma.

Opšte zahteve pri konstrukciji brodskih cevovoda čine sposobnost cevovoda da obavlja svoje funkcije pri delimičnim oštećenjima ili pojavi kvarova, otpornost na koroziju, kompaktnost, minimalna masa, dostupnost za nadzor, bojadisanje i remont, visoki stepen automatizacije, ekonomičnost ugradnje i eksploatacije i pouzdanost.

Posebne zahteve karakteriše namena i uslovi upotrebe konkretnog sistema cevovoda.

Dalje ćemo opisati neke karakteristične brodske cevovode.

Pogonski cevovodi

Pogonski ili cevovodi pogonskih postrojenja služe za sprovođenje tečnosti, para i gasova do glavnih i pomoćnih mašina, čime povezuju pogonski kompleks broda u jedinstveni energetsku celinu. U ovu grupu cevovoda spadaju cevovodi ulja za podmazivanje, cevovodi goriva, cevovodi rashladne vode, cevovodi napojne ili kotlovske vode, cevovodi vodene pare i drugi.

Cevovod ulja za podmazivanje.

Kao što se može zaključiti iz naziva, ovaj cevovod služi za dovođenje ulja za podmazivanje u sve pokretne delove glavnih i pomoćnih mašina.

[attachment=1]
1 - cevi za dovod ulja osnovnim ležajevima; 2 - glavni uljni vod; 3 - rashladnik ulja; 4 - manometri; 5 - prečistači; 6 - pumpa za stvaranje pritiska ulja pred upućivanje motora; 7 - glavna uljna pumpa; 8 - usisna košara; 9 - pogonski tank ulja; 10 - cev za odvod ulja iz kartera u pogonski tank

[attachment=2]
1 - pogonski tank; 2 - rezervni tank ulja; 3 - elektro pumpa za stvaranje pritiska ulja pred upućivanje motora; 4 - rashladnik ulja; 5 - termostat; 6 - dvostruki prečistač; 7 - ručna uljna pumpa; 8 - glavna elektro pumpa ulja; 9 - prečistač; 10 - slavina za ispuštanje ulja; 11 - ugaona zaporna slavina; 12, 13, 14 i 15 - trosmerne slavine; 16 - prolazni ventil; 17 - palubni priključak

Cevovod goriva

Na svim brodovima gde se za motore ili turbine koristi tečno gorivo postoji cevovod goriva. On služi za:

- prijem (krcanje) goriva sa kopna ili drugog broda;

- iskrcavanje goriva na kopno (drugi brod);

- razmeštaj goriva po brodskim tankovima;

- prebacivanje goriva iz tanka u tank;

- prebacivanje goriva iz pogonskih tankova do mašina;

- odvod goriva od prečistača i separatora;

- dovod goriva do prečistača i separatora.

Na slici je prikazana principijelna šema goriva dizel motora:

[attachment=1]
1 - rezervni tank; 2 - pumpa za prebacivanje goriva iz rezervnog u pogonske tankove; 3 - ručna pumpa; 4 - slavina; 5 - odlivna cev; 6- pogonski tank; 7 - pribor za merenje količine goriva u tankovima; 8 - slavina; 9 - pumpa goriva; 10, 11 i 12 - prečistači; 13 - pumpa visokog pritiska; 14 - prečistač; 15 - ubrizgač; 16 - cilindar motora; 17 - povratni vod goriva visokog pritiska; 18 - ubrizgač; 19 - cilindar motora; 20 - cevi od pumpe visokog pritiska do ubrizgača; 21 - pumpa visokog pritiska

Cevovod rashladne vode

Ovi cevovodi služe za prolaz vode kojom se hlade kondenzatori, rashladnici ulja, motori sa unutrašnjim sagorevanjem, gasne turbine, ležajevi, kompresori, desalinizatori...

Motori sa unutrašnjim sagorevanjem trebaju rashladnu vodu za hlađenje ulja, cilindara, klipova, ubrizgača, turboduvala, ispušnog kolektora itd.

Kod gasnih turbina vodom se hlade ulje za podmazivanje, ležajevi i vazduh između stepeni kompresora.

Kod postrojenja sa parnim turbinama voda hladi kondenzatore, rashladnik ulja, kondenzator ejektora i ulje za pomoćne uređaje.

Naredne slike prikazuju principijelne šeme hlađenja motora sa unutrašnjim sagorevanjem, direktno - morskom vodom i dvokružno, slatkom vodom koju hladi morska voda:

[attachment=1]
1 - blok cilindara; 2 - poklopci (glave) cilindara; 3 - odvodna cev; 4 - termometar; 5 - regulacioni ventil; 6 - ispušni kolektor; 7 - odvod vode van broda; 8 - ručica; 9 - tank morske (spoljne) vode; 10 - kingston; 11 - zaporni ventil; 12 - pumpa rashladne vode; 13 - potisni cevovod; 14 - manometar

[attachment=2]
1 - blok cilindara; 2 - poklopci (glave) cilindara; 3 - odvod vode u ispušni kolektor; 4 - cev za odvod pare; 5 - ispušni kolektor; 6 - termometar; 7 - odvod vode iz termostata u pumpu; 8 - termostat; 9 - ekspanzioni tank; 10 - cev koja spaja ekspanzioni tank sa sistemom slatke vode; 11 - rashladnik slatke vode; 12 - kingston; 13 - zaporni ventil; 14 - pumpa morske vode; 15 - pumpa slatke vode; 16 - odvod morske vode van broda

Opštebrodski cevovodi

Opštebrodski cevovodi služe za zadovoljavanje svakodnevnih potreba posade - cevovodi pitke vode, otpadne vode, balastni cevovodi, cevovodi grejanja, rashladnih uređaja i vazduha pod pritiskom.

Cevovod vazduha pod pritiskom

Na brodovima se vazduh pod pritiskom koristi za najrazličitije namene. Postoje cevovodi vazduha niskog, srednjeg i visokog pritiska.

Na ratnim brodovima, vazduh visokog pritiska koristi se za punjenje i lansiranje torpeda, punjenje povratnika artiljerijskih oruđa, lansiranje aviona sa katapulta, a na podmornicama i za izbacivanje vazduha iz balastnih tankova.

Vazduh srednjeg pritiska koristi se za punjenje maglenika, produvavanje artiljerijskih oruđa, upućivanje dizel motora i druge potrebe.

Vazduh niskog pritiska služi za ispiranje i prednabijanje motora sa unutrašnjim sagorevanjem, rad pneumatskih alata, signalnih akustičnih sredstava, spoljnje čišćenje kotlovskih cevi, a na podmornicama za izbacivanje vazduha iz pirnih tankova.

Na sledećoj slici prikazana je principijelna šema cevovoda vazduha pod pritiskom:

[attachment=1]
1 - boce za vazduh pod pritiskom; 2 - ventilna stanica; 3 - separator; 4 i 5 - redukcioni ventili; 6 - trosmerna slavina; 7 - palubni priključak; 8 i 10 - zaporni ugaoni ventili; 9 - prolaz kroz pregradu; 11 - kompresor; 12 - dvojni ventil za upućivanje; 13 - jednostruki ventil za upućivanje

Cevovod pitke vode

Namenjen je za održavanje najnužnijih životnih i higijenskih potreba posade - piće, kuvanje, pranje, kupanje.

[attachment=2]
1 - cev za punjenje tankova; 2 - tankovi pitke vode; 3 - cevovod od tankova do pumpe; 4 - ručna pumpa; 5 - elektro centrifugalna pumpa; 6 - hidraulični akumulator (hidrofor); 7 - presostat; 8 - potisni vod pitke vode; 9 - razvodna ventilna stanica

Cevi za pitku vodu na brodovima obično su iznutra pocinkovane. Tankovi se od korozije štite prevlakom od cementnog mleka, u novije vreme od specijalnih neotrovnih boja. Ako se voda na brodu čuva duže vreme, prethodno se mora dekontaminirati, najčešće hiper-hlorisanjem, a moderni brodovi za tu svrhu imaju uređaj koji radi na principu ultra-ljubičastog zračenja koje ubija sve žive organizme u vodi pre krcanja vode u brodske tankove.

Cevovodi za borbenu otpornost broda

Ova grupa cevovoda služi u prvom redu za otklanjanje štetnih posledica borbenih dejstava: prodora vode, požara, trovanja bojnim otrovima i radioaktivnim materijama. Najvažniji cevovodi ove grupe su drenaža, sistem za balansiranje broda; sistem za prebacivanje tereta, vatrogasni cevovod, cevovod za škropljenje i plavljenje brodskih municionih komora i cevovod za dekontaminaciju.

Cevovodi (sistemi) drenaže

Drenažni cevovodi služe za izbacivanje vode koja naglo prodire u brodske prostore usled oštećenja brodske konstrukcije ili se postepeno nakupi zbog malih propuštanja.

Glavna drenaža proteže se kroz sve brodske prostore, sa ograncima koji se završavaju usisnim koševima. Pomoćna ili kaljužna drenaža je slična ali manjih dimenzija, služi za izbacivanje manjih količina vode iz brodskih kaljuža (prostor na dnu brodskih prostorija, posebno u mašinskom odeljenju).

[attachment=1]
a - autonomna drenaža; b - grupna drenaža; c - centralizovana drenaža; 1 - pumpa; 2 - usisni koš;
3 - prolazni nepovratni zaporni ventil; 4 - prolazni nepovratni ventil

Protivpožarni cevovod

Protivpožarni cevovod čini grupa sistema za dobavu materija za gašenje požara: vode, pare, pene ili inertnih gasova. Na slici je prikazan sistem protivpožarnog cevovoda za gašenje požara vodom na ratnom brodu:

[attachment=2]
1 - vatrogasna pumpa; 2 - rezervna vatrogasna pumpa; 3 - glavni vod; 4 - ogranci; 5 - priključci;
6 - usisni ventil (kingston); 7 - zasuni; 8 - cev za škropljenje municionih komora

Cevovod za gašenje požara na trgovačkom brodu:

[attachment=3]
1 - vatrogasna pumpa; 2 - cevovod sa ograncima; 3 - priključci (hidranti)

Noviji brodovi imaju automatski sistem za gašenje požara, opremljen tzv. Sprinkler mlaznicama, koji se u slučaju požara sam aktivira, a iz mlaznica voda prska u brodske prostorije. Mlaznice su u normalnim uslovima zatvorene staklom ili lako topivim metalom, koji se na oko 80⁰ C otopi ili pukne i sistem počne da gasi požar. Šema Sprinkler mlaznice:

[attachment=4]
a - sa metalnom kapislom; b - sa staklenom kapislom; 1 - kraj cevi; 2 - pregrada;
3 - stakleni ventil; 4 - okvir; 5 - raspršivač vode; 6 - matalna kapisla; 7 - staklena kapisla

Postoje mokri i suvi Sprinkler sistemi. Kod mokrog cevi su stalno pune vode, nedostatak je što u hladnim uslovima voda u cevima može da se zamrzne što sistem čini neupotrebljivim. Kod suvog sistema u cevima je vazduh pod niskim pritiskom, koji nakon pucanja kapisle iscuri zbog čega nastaje pad pritiska u cevima, što automatski uključuje pumpu za gašenje požara.

Jedna napomena, važna za članove foruma koji nisu radili na brodovima, bilo trgovačkim ili ratnim, pošto oni koji su radili na brodovima, bez obzira koji posao, to već znaju:

Sistem brodske drenaže je veoma komplikovan jer na brodu uvek postoji manjak prostora. Zbog toga se cevovodi i prateći drenažni uređaji smeštaju na pogodna (slobodna) mesta. Rezultat je prava šuma cevovoda i raznih ventila, pumpi i drugih uređaja u kaljužama broda, u kojoj nije lako odrediti koja cev je za koju namenu. Zbog toga se cevi označavaju kombinacijama poprečnih linija u raznim bojama, od kojih svaka kombinacija može označavati samo jedan medijum u cevi - morsku vodu, slatku vodu, ulje, gorivo, brodski teret...

Bilo bi lepo ako neko od članova ima sliku ili crtež ovih oznaka, mada su one sve samo ne univerzalne - svaka ratna mornarica ima svoje, a u trgovačkoj mornarici postoje neka opšta pravila, ali nisu obavezujuća za brodarske kompanije.

Dakle, očekujem pomoć kolega koji imaju ili mogu da nabave neku sliku označavanja brodskih cevovoda, radi jasnije slike šta je u stvari brodska drenaža.

Detalj: ventilska stanica cevovoda tereta na tankeru za sirovu naftu:

[attachment=1]