PALUBA

Sidreni uređaji na brodovima

Namena i klasifikacija

Sidrenje je operacija kojom se brod privremeno "pričvršćuje" za morsko dno, a postiže se sidrenim uređajem koji se sastoji od sidra, lanca, zapora, sidrenog i palubnog ždrela, skladišta lanca (lančanika) i motovila ili vitla. Na slici je prikazan krmeni sidreni uređaj:

[attachment=1]
1 - sidreno ždrelo; 2 - sidro; 3 - sidreni lanac; 4 - cev lančanika; 5 - usmerivač; 6 - vitlo; 7 - točak za pojasnu kočnicu; 8 - lančanik; 9 - pričvršćivanje kraja lanca (uglav); 10 - palubno ždrelo; 11 - lančani zapor; 12 - vijčani zapor

Sidro je povezano za lanac, a lanac za brod. Motovilom ili vitlom sidro se spušta u more, gde se na dnu zbog svog naročitog oblika zakači i tako drži brod da ga ne odnese morska struja, talasi ili vetar. Kada brod treba da nastavi plovidbu, istim motovilom ili vitlom sidro se diže na brod.

Razlika između vitla i motovila je u položaju osovine - vitlo ima osovinu koja je normalna na ravan palube, dok je kod motovila osovina paralelna sa ravni palube.

Sastavni delovi sidrenog uređaja

Sidro je osnovni deo uređaja za sidrenje. U zavisnosti od namene broda i samog sidra, postoji više konstruktivnih rešenja sidra:

[attachment=2]
a - admiralitetno sidro; b - halovo sidro; c - danfortovo sidro; d - sidro za male brodove

Admiralitetno sidro ima nepokretne krakove i gvozdenu motku za ukopavanje u morsko dno. Pri obaranju tone vertikalno, ali čim dotakne dno lanac popusi i sidro motkom dotakne dno. Kada brod malo povuče lanac, sidro se prevrne  tako da motka dođe u horizontalni položaj a krak se ukopa u dno. Ovaj tip sidra ima najveću snagu držanja broda za dno, 12 - 15 težina sidra, ali je manevar sidrenja i podizanja komplikovan, pa se danas koristi samo na jedrenjacima, čamcima i za sidrenje plutača.

Patentna sidra su sidra sa pokretnim krakovima i bez motki. Jačina držanja ovih sidara je znatno manja, 2,5 do 3,75 težina sidra, ali su manevri jednostavi te su njima opremljeni gotovo svi moderni brodovi.

Brodska sidra se dele na glavna, rezervna, strujna, zapetna, sidarca, čamčana i zavlačna. U normalnim uslovima brod se sidri samo jednim sidrom, a manji brodovi uglavnom i imaju samo jedno sidro.

Strujno sidro nalazi se na krmi, ima sopstveni sidreni uređaj a služi za sidrenje u tesnacima i kada se krma broda želi postaviti u određeni položaj bez obzira na smer morske struje.

Zapetno sidro je manje admiralitetno sidro, služi kao ispomoć glavnom sidru na nesigurnim sidrištima.

Čamčano sidro je manje sidro tipa admiralitetnog sidra za brodske čamce.

Zavlačno sidro je konusnog oblika - služi za sidrenje čamaca i jedrenjaka.

Sidarce je slično zapetnom sidru ali manjih dimenzija. Ovo sidro se čamcem iznosi sa broda i polaže se na dno radi potrebe dovođenja broda u određeni položaj za kratko vreme.

Minsko sidro služi za održavanje morskih mina na određenoj dubini.

Sidra za vezove su specijalna sidra za usidrenje plutača, oznaka plovnih puteva i brodova - svetionika.

Sidreni lanci

Sidreni lanac spaja sidro sa brodom a ujedno svojom masom poboljšava ležanje usidrenog broda. Sastoji se od karika (veriga, članaka) eliptičnog oblika spojenih u niz.

[attachment=1]
a - obične; b - zadebljane; c - krajnje; d - škopac

Dužina sidrenog lanca izražava se u uzama, čija je dužina različita u svetskim mornaricama. Na istočnoj obali Jadrana dužina jedne uze iznosi 25 metara.

[attachment=2]

Da bi se znalo koliko je sidrenog lanca ispušteno u more, uze su označene kao na gornjoj slici.

Sidreni lanac se povremeno "preglavljuje" - kraj koji je bio na sidru prebacuje se i vezuje na dno lančanika, a kraj koji je bio u lančaniku vezuje se škopcem za sidro. Ovom prilikom se sidreni lanac pregleda i završe se neophodne aktivnosti održavanja.

Zapori

Zapor ili štoper sprečava da se sidro "samo" obori u more, kao i isticanje lanca kada sidro legne na dno.

[attachment=3]
1 - kolo; 2 - zatikac; 3 - kuka; 4 - celicno uze; 5 - navrtka sa polugom

Ima različitih izvedbi zapora: stezni, pramčani, zapor sa kolom, škripni zapor, slipni zapor itd. Funkcija svih vrsta zapora je ista a princip rada u osnovi vrlo sličan.

Ždrela

Sidrena/palubna ždrela su prolazi za sidreni lanac, koji ga vode prilikom obaranja i podizanja sidra, a kada je sidro podignuto na brod služe mu kao oslonac. Konstruktivno, to je cev eliptičnog preseka koso ugrađena na pramcu u brodski trup. Savremeni brodovi često nemaju ždrela, jer kod njih sidro leži na ležištima pričvršćenim uz oplatu ili na palubi.

Lančanik

Lančanik je spremište sidrenog lanca na čijem dnu se nalazi snažan očni vijak za pričvršćenje mrtvog kraja lanca. Obično su lančanici cilindričnog oblika, visoke prostorije malog prečnika. Često su iznutra obloženi mekim drvetom radi zaštite zidova od trenja lanca.

Vitla i motovila

Već smo rekli da je kod vitla osovina okretanja normalna na palubu, a kod motovila je paralelna sa ravni palube. Motovila polako izlaze iz upotrebe, koristila su se mnogo više dok je preovladavao ručni pogon ovih uređaja. Osim za dizanje sidra, vitla i motovila služe i za spuštanje i podizanje brodskih čamaca i teškog tereta, za pritezanje konopa kod vezivanja broda uz obalu kao i kod rada sa minolovkama na brodovima - minolovcima.

Prema vrsti pogonskog motora, vitla i motovila dele se na ručna, parna, motorna, električna i hidraulična. Pogonski motori ugrađeni su uz samo vitlo ili motovilo, a češće ispod palube, u kom slučaju preko mehaničkog ili hidrauličnog prenosa pogone vitlo ili motovilo. Kod motovila, motori su u pravilu na palubi, uz samo motovilo. Ovi uređaji najčešće se ugrađuju na pramcu i krmi broda - uz sidra.

Vitla

Vitla se načešće grade sa dvostrukom funkcijom, za opsluživanje sidra i konopa:

[attachment=1]
1 - bubanj; 2 - vreteno; 3 - manji konusni zupčanik; 4 - veliki konusni zupčanik; 5 - osovina; 6 - osnovna ploča

Postoji mnogo konstruktivnih izvedbi vitala i motovila, previše prostora bi zahtevalo objašnjavanje relativno jednostavnog i uglavnom istog principa rada, pa ćemo samo dati nekoliko šema:

[attachment=2]

[attachment=3]
1 - kolo; 2 - otvori za poluge; 3 - bubanj; 4 - pojasna kočnica; 5 - elektromotor;
6 - elastična spojka; 7 - pužni prenos; 8 - vratilo; 9 - spojka

[attachment=7]
1 - elektromotor; 2 - pužni prenos; 3 - vertikalno vratilo; 4 - vratilo vitla;
5 - bubanj za lanac; 6 - bubanj za konope; 7 - kočnica

[attachment=4]
1 - krilna pumpa; 2 - nepovratni ventil; 3 - prečistač; 4 - ekspanzioni tank;
5 - razvodnik; 6 - krilni hidromotor; 7 - ventil prevelikog pritiska

[attachment=5]
1 - postolje; 2 - hidromotor sa obrtnim telom; 3 - bubanj;
4 - poluga za ručno obrtanje (rezervni pogon je ručni)

Motovila

[attachment=6]
1 - bubanj za konope; 2 - ležaj; 3 - bubanj za lanac; 4 - pojasna kočnica; 5 - kandžasta pomoćna spojka;
6 - ručica za manipulaciju spojkom; 7 - veliki zupčanik; 8, 13 i 15 - rastavni vijci; 9 - bočni okviri; 10 - vratilo;
11 - vodeći zupčanik; 12 - uređaj za sprečavanje samoobrtanja bubnjeva; 14 - ručica; 16 - kolo; 17 - vreteno

[attachment=8]

Za ispravan rad vitala i motovila potrebno ih je "prekrenuti" pre upotrebe, kako ne bi došlo do otkaza u situaciji kad je ispravno vitlo ili motovilo najpotrebnije. Inče, održavaju se kao i svi ostali brodski uređaji.

Sidrenje

http://www.youtube.com/watch?v=sLpYKUtmzPI

U gornjim tekstovima ima dosta netačnih podataka npr.

-zavlačno sidro služi za sidrenje čamaca
Zavlačno sidro služi za izvođenja manevra zavlačenja, prvotno se koristilo na jedrenjacima uz uljenje mora,upotrebljava se u oluji da  smanji zanošenje broda i da se pomoču njega brod povoljno postavi na vjetar i valove.
Danas je propisano za sve čamce za spasavanje po Međunarodnoj konvenciji za zaštitu ljudskih života na moru.

Uza koja se upotrebljava na istočnom djelu jadrana je 27,5 m naime toliko je bila prema propisima JRB a sada prema propisima Croatia registra.
Negde sam na forumu zateko pitanja kolika je dužina uze, dužina je tačno tolika koliko zahtjeva matični registar, isto tako kao i težina sidra i dužina lanca i uglavnom su zavisne od opremnog broja.
Kod Engleza uza je 28,86m (12,5fathoma), 8 uza je cabel.
Kod Francuza je uza 30 m.

Inače se može uzeti daje uza cca 25m prosečno.

Moram naznačit da mi nije do repliciranja več je uputno da forumaši imaju tačne podatke.

Hvala na dopunama ML, koristio sam dosta staru literaturu, otuda razlike u podacima.

Ja sam jedanput postavio pitanje dužine uze. Hvala na informacijama, prošlo je več dosta vremena, od tada, kada sam morao znati sve te podatke, pa sam se htio podsjetit.
Duje

Na svim trgovackim brodovima se upotrebljava standardna velicina uze 27.5m (engl. Shackle)

Nekoliko objašnjenja sa svetskog neta

shackle 27.43 m 15 fathom = 1 shackle
30 yards = 1 shackle Shackles were a measure of the length of cable. According to a 19th Century Seamanship Manual, ships were usually equipped with 12 shackles of bower cable where each shackle was a 12.5 fathom length. These 12.5 fathom lengths were joined by shackles (hence the name) and by swivel links to overcome twisting. When paying out the anchor cable, counting the number of shackles passing gave a measure of the length used. In 1949, the Royal Navy switched from 12.5 fathom shackles to 15 fathom shackles. Modern heavy mooring chain is usually sold in 15 fathom lengths or 'shots'. The specification sheets quote the number of links per shot. Here is a formula for calculating the amount of anchor chain to put out in your warship: Twice the square root of the depth of water in fathoms = the number of shackles of cable. 

Ja sam pisao i o tradicjonalnim merama.

IZ kataloga za naručivanje:

 ● Chain Diameter & Grade
 ●Length: 27.5m or 25m (znači nije samo 27.5)
 ● Finish: H. D. Galvanized or Black-tarred.
 ● Quantity of Lengths
 ● Quantity of Fittings
 ● Class Certifications:   ABS(USA), BV(France), CCS(China), DNV(Norway), GL(Germany),     KR(Korea), LR(U. K. ), NK(Japan), RINA(Italy), RS(Russia) & Works Certificate.   
 
Products>> Marine anchor  |  Anchor chain ,   http://www.h-lift.com/anchorchain.htm

   Još bih napomenuo da je rečne brodove 10 m po JRB

Da i ja stavim par rečenica...

Prema svjetskim brodskim registrima, duljina jedne uze je upravo 27.5 metara.
Nigdje nisam našao da npr. BV traži 30 metara, a LR prije spomenutih 28.86 metara...
Znam da "moj" GL propisuje 27.5 metara.

Evo i par slika...sidro od 7350 kg, kenter karika (rastavljena) i spajanje uza pomoću kenter karike (škopca).

[attachment=1]

[attachment=2]

[attachment=3]

  ovo je najčešći tip sidrenog uređaja na rečnim brodovima

Kao i druge brodske uređaje i opremu, i sidra treba povremeno osvežiti novom bojom:

[attachment=1]

Slika sa broda Obalske straže Indije: radovi na sidru.

[attachment=1]

[attachment=1]

Evo jos par fotografija na temu odrzavanja sidrenog uredjaja.[attachment=1][attachment=2]

                                                           Sidreni lanci

Sidreni lanci spojeni su jednim krajem za brod, a drugim za sidro; služe za obarane i dizanje sidra, a svojom težinom omogućuju i bolje držanje usidrenog broda. Izrađeni su iz međusobno spojenih karika. Sve do početka 19. st. sidra su se obarala konopom; otad su se umjeso konopa počeli upotrebljavati sidreni lanci od kovanog čelika.
Sidreni se lanci dobivaju u duljinama koje nazivamo uze. Duljina je jedne uze proslečno 25m, a za riječne brodove 10m. Britanska mornarica ima uze od 28,86m (12 ½ fathoms), a osam takvih uza čine jedan cable (100 fathoms). Francuska uza ima 30m. Prema propisima JRB standardna duljina jedne uze je 27,5m.

                                                         Izrada sidrenog  lanca

Donedavno su se sidreni lanci izrađivali samo od kovanog željeza. Šipke okruglog željeza rezale su se koso pod dužini jedne karike, žarile su se,savile provukle kroz susjednju kariku, na krajevima stisnule i kovanjem zavarile. U izrađenu i još užarenu kariku stavio se hladni sklep; kad se karika ohladila, sklep je ostao u njoj čvrsto stisnut. Sklep se izrađuje od ljevanog željeza. On sprečava stiskanje karike kad se lanac jako nateže i pojačava čvrstoću lanca za oko 20%; ujedno ne dopušta da jedna karika uđe u drugu zbog čega bi se stvorili opasni čvorovi i vitice. Kovanje je lanca skupo i dugo traje; gotove karike nisu nikad međusobno jednake, pa se kovani lanci moraju “kalibrirati” tj. Svaku kariku treba posebno izmjeriti, izbrusiti i izjednačiti.
Sada se sidreni lanci izrađuju od ljevanog čelika. Iz stoja izlaze več gotovi lanci sastavljeni od karika sa sklepom. Takvi su lanci vrlo čvrsti, a izrada je brža i jeftinija; otpada kalibriranje, a gotovi se lanci samo pregledaju i ispituju.
Na jednoj strani sklepa obično je utisnut tvornički znak, a na drugoj strani godina izrede ili kalibar, ili oboje. Kalibar je promjer kužnog presjeka čelika u svakom dijelu karike. Lanci za male brodove, čamce i jahte obično se pocinčavaju; karike su bez sklepova.
(JLZ Zagreb)

                                                      Ispitivanje sidrenog lanca

Prije nego se počnu u tvornici izrađivati lanci, mora se u strojevima za pokusno kidanje ispitati apsolutna čvrstoća i apsolutno rastezanje željeza za izradu lanca. Apsolutna čvrstoća nesmije biti manja od 380 N/mm², a rastezanje nesvarenih pokusnih štapova manje  od 20%. Ako se za izradu lanca upotrebljava SM plavljeni čelik, čvrstoća mora biti 340 do 410 N/mm², a rastezanje 25-28%.
Prije nego što se sidreni lanci predaju brodu, lanci se podvrgavaju vrlo strogom ispitivanju u hidrauličkim prešama, u koje se može upregnuti cijela uza lanca. Gotovim se lancem najprije pregleda spoljašnjost; pri tom treba ustanoviti dali su pojedine karike, skobe (škopci) i vrtulji ispravno dimenzionirani, dali oblici odgovaraju nacrtima, jesu li zavarena mjesta glatka i čista I sklepovi dobro usađeni. Nakon toga se pristupa ispitivanju čvrstoće na kidanje i istezanje. Čvrstoća na kidanje ipituje se na komadu lanca svake uze, koji je sastavljen od tri karike. Stoga tvornica koja je lance izradila dodaje svakoj uzi preko dužine 25m još 4 karike. Pokus se izvodi do loma.
Nakon povoljno obavljenog pokusa čvrstoće na kodanje pristupa se ispitivanju čvrstoće na istezanje. Obično se prije takvog ispitivanja, na istom stroju za ispitivan je, mjeri dužina dotične uze lanca, pri čemu se lanac napne snagom 5% propisanog pokusnog opterečanja na istezanje. Po dovršenom pokusu, kada ja istezanje prestalo ponovo se izmjeri uza upregnutog lanca; promjena dužine ne smije biti veća od 0,5% prvotne dužine.
Prema propisu za kolaudaciju materijala JRB, svaka uza lanca primljena pri kolaudaciji mora biti žigosana naročitim kolaudacijskim oznakama na dvijema krajnim karikama i na dvijema intermedijalnim karikama na razmaku 8m. Oznaka sadržava: žig JRB, godina koladuacije, propisano opterećenje na istezanje i kidanje. Sastavni dijelovi lanca (skobe, vrtulji), ispitani zajedno sa lancem moraju biti pojedinačno žigosani kolaudacijskim oznakama. JRB izdaje posebnu svjedodžbu za svali sidreni lanac.
(JLZ Zagreb)

                                                         Sastav lanca na brodu

 
Svaki brod ima obično dva glavna lanca. Za desno i lijevo sidro. Svaki je od tih lanaca sastavljen od nekoliko uza. Brodovi, po tonaži trebaju imati sidrene lance od 39mm i više, dobivaju za svako glavno sidro po 9 uza i 3 uze za rezervno sidro. Svi ostali brodovi po 7 uza i jednu uzu rezervnog lanca; za manje brodove može biti odstupanja od ovog pravila. Međutim, prema propisima JRB, ukupna dužina sidrenog lanca (l) u metrima za oba glavna sidra računa se po formuli l=73⁴√P-1. Izračunata dužina sidrenog lanca zaokruži se do najbliže vrijednosti, koja odgovara cijelom broju uza lanca. Ukupna dužina sidrenog lanca može iznositi najviše 770m.  Po istim propisima, brodovi ograničene plovidbe ne trebaju imati više od po tri uze lanca za svako sidro. Duljina lanca za strujno sidro treba biti 70-90m. Uze sidrnog lanca međusobno su spojene običnim ili posebnim skobama (škopcima). Vanjski kraj sidrenog lanca pričvršćen za sidrenu kariku naročitim sidrenim škopcem,  a unutrašnji je kraj lanca uglavljen pomoču skliznog zapora u uglav u lančaniku. Svaka uza lanca završava na oba kraja jednom karikom bez sklepa nešto deblje i veće jer čvrstoča lanca mora ostati na cijeloj dužini  jednolična. Između velikih karika bez sklepa i običnih karika sa sklepom dolazi po jedna srednja  karika sa sklepom  kao prelazna.  Moderni lanci, koji se spajaju patentnim skobama, imaju sve karike sa sklepom i svesu od početka do kraja jednako velike.
Lančana se skoba sastoji od potkovasto zaobljenog stremena, svornjaka i sigurnosnog zatika. Sve su lančane skobe okrenute sa stremenom prema sidru, da ne bi prilikom obaranja sidra negdje zapele.
Patentna lančana skoba čvrsta je čelična karika  koja se može rastaviti  u dvije polovice ili polukarike. U sredini skobe umetnut je sklep a kroza nj je i kroz obe polukarike provičen sigurnosni zatik, da se skoba ne otvori sama; utaknuti se zatik osigurava  protiv ispadanja nabijanjem olova.
Sidrena je skoba iste konstrukcije  kao i lančana, samo veča i jača. Moderni se lanci spajaju sa sidrenom skobom nepravilnog oblika, strana prema sidru je veča.
Na usidrenom brodu najveće naprezanje  podnosi onaj dio sidrenog lanca koji se nalazi neposredno do sidra. Stga se na početku prve uze dodaje predgon, naročito sastavljen lanac dug oko 5m  koji se može lako zamijeniti, a da se ne mora mijenjati ili skračivati sodreni lanac. Modreni je predgon spojen sa sidrenom karikom pomoću velike sidrene skobe; iza nje dolazi 5-7 debljih karika sa sklepom, zatim u sredini vrtulj i iza njega 3-5 debljih karika sa sklepom, pa nekoliko običnih karika sa sklepom, koje su pomoću obične skobe spojene s prvom uzom lanca. Vrtulj se umeće u sredinu predgona da bi se spriječilo uvujanje lanca pri okretanju (laženju) broda oko sidra; iz istog razloga se po jedan vrtulj umeće u predzadnju, a ponekad i u zadnju uzu sidrenog lanca
(JLZ Zagreb)

Napomena: u formuli za izračunavanje dužine lanca je 4-ti korjen iz....

-omega škopac (skoba)
-dvostruki škopac
-kombinacija vrtulj-škopac
-sidreni škopac    

                                         

                                                  Označavanje sidrenog lanca

Uze se označavaju brojevima od sidra do uglava. Da bi se pri obaranju sidra znalo koliko uza je isteklo u more, svaka je uza posebno označena bijelim bojom, mrlinom ili češće bekrenom žicom. Bijelom se bojom oboji onoliko prvih i posljednjih karika sa sklepom svake uze koliko je njen tekući broj. Osim toga se na krajnjoj obojenoj karici neže oko sklepa komad mrlina ili bakarne žice s onoliko čvorova koliki je tekući broj uze.
(JLZ Zagreb)

Postoje i drugi načini označavanja, kako prikazije slika i sa bojenjem sklepa na karikama sidrenog lanca.

  [attachment=1]
 
 Zumus iz remonta jedno rezervno sidro.
 
 [attachment=2]
 
 Lančanik u radu.

 [attachment=1]

                               

                        Smještaj sidrenih lanaca na brodu i njihovo održavanje

Sidreni lanac slaže se i pohranjuje u posebnom brodskom spremištu -  lančaniku. Lanci ulaze u lančanik kroz palubna ždrijela i cijevi vodilice koje su na donjem kraju proširene da lanac pri istjecanju može slobodno ulazit u njih. Na večim brodovima, pri uvitlavanju, lanac treba slagati u vojeve.  Mali brodovi imaju obično uske i visoke lančanike, poput bunara, pa lanac pri uvitlavanju ne treba slagati. Lančanik je obično obložen drvom, a na dnu su drvene rešetke. Ispod rešetki je otvor za istjecanje vode u kaljužu, jer lančanik mora biti uvijek suh. Na dnu lančanika je uglav; to je jak očnjak za koji se uglavi kraj sidrenog lanca pomoču iskliznog uređaja, tako da se lanac u svkom trenutku može ispustiti (slipovati). Isklizni uređaj sastoji se od komada lanca koji je na donjem kraju pročvrščen skobom za uglav, a na gornjem kraju pomoću isklizne kuke  za sidreni lanac. Taj je komad lanca toliko dug da isklizna kuka, kada je lanac napet, izađe iz lančanika  ili do pristopačnog mjesta odakle se kuka može brzo i lako otkvačiti.
Da bi se jednolično trošilo, treba jedanput godišnje sidreni lanac preglaviti, a korisno je i mijenjati red pojedinih uza. To se obično radi na dokovanju broda.
Lanci i njihova oprema se ne boje; čiste se samo od rđe i blata čeličnim četkama i namažu kuhanim lanenim uljem. Lanci se I provjeravaju kucanjem čekića po pojedinim karikama (obično pri dizanju sidra). Uze sa napuklim karikama treba odmah odstraniti iz sidrenog lanca!
(JLZ Zagreb)

5-palubno ždrijelo
6-lančana cijev
7-lančanik
8-uglav
9-glavni očnjak

                                           Sidreni plovak sa orepinom
Služi za označavanje položaja sidra u moru, ako se lanac prekine ili kada se u nuždi lanac mora trenutno pustiti (slipovati). Plovak je vezan za orepinu; to je konop koji je na jednom kraju privezan za sidro, a na drugom za plovak. Orepina se mora vezati za sidro prije obaranja sidra.  Orepina, (vojevi), je obično jedrencem vezana za ogradu broda iznad sidra.


Sidreni plovak sa orepinom na desnom boku ML tip 117

 Već sam postavio ovu sliku ali se lepo vide palubno ždrelo i cev lančanika.

 [attachment=1]

Nešto o terminologiji, da bi bile jasnije neke stvari za one koji nisu bili nikad na brodu. Pojam  "lančanik" i "lančanica"

-lančanica je prostorija u unutrašnjosti broda) kojoj se smješta sidreni lanac
-lančanik je dio na vitlu-motovilu preko kojeg se lanac uvlači u ždrijela koja vode u lančanicu
  (JLZ Zagreb)

Slika dobro prikazuje motovilo sa lančanikom i bubnjem za konop 

                                                           
                                              Sidreni uređaj na brodu


Obuhvača opremu za smještaj, držanje, vođenje i zapiranje sidrenih lanaca i obaranje, izvlačenje i podizanje sidra.
Zglobna sidra smještena sun a brodu u sidrenim ždrijelima ili lažajima. Ždrijelo je široka cijev eliptičnog presjeka, izrađena od ljevanog čalika, ugrađena u brodski trup koso na vrhu pramca. Ždrijelo služi za vođenje sidrenog lanca i kao oslonište za lanac usidrenog broda; mora biti vrlo čvrsto I dovoljno široko da se kroza nj mogu istodobno provući tri sidrena lanca (pri namještanju vrtulja i drugim radovima). Vanjski kraj ždrijejela na pramčanoj oplati odrubljen je bublom na koju se oslanja ploča sidra.Svaki brod ima obično dva sidrena ždrijela: jedno na desnoj, drugo na lijevoj strani; veči brodovi imaju i treče ždrijelo, za rezervno sidro. Ždrijela se postavljaju što bliže pramčanoj statvi, kako bi  usidreni brod bolje i mirnije ležao na sidru. Kad se nalazi u ždrijelu, sidro se uvijek osigurava ždrijelnim zaporom. Tada se mogu ostali zapori otvoriti i lancima slobodno raditi; ždrijelni zapor sprečava da se sidro slučajno ne obori zbog nepažnje pri radu sa zaporima i vitlom Razlikuju se dvije vrste ždrijelnih zapora: stezni-se kao najpouzdaniji najviše upotrebljava. Modreni ratni brodovi plove velikom brzinom i stvaraju visoke pramčane valove, koji zapljuskuju  sidra i ždrijela pa pružaju znatan otpor. Takvi brodovi umjesto ždrijela imaju ležišta, u kojima sidra leže vodoravno, izrađeni su u završnom voju oplate i djelomično kao izrezi s obije strane pramčane palube.
Za osiguranje sidrenih lanaca između sidrenog ždrijela i ulaza u lančanicu služe utorni, isklizni i palubni zapor. Utorni zapor nalazi se odmah iza sidrenog ždrijela i sprečava da lanac pri uvitlavanju, zbog greške ponovo isteče u more; ako se kroz njegov stremen provuče zatik, može poslužit i kao glavni zapor na usidrenom brodu Utorni se zapor sastoji od žlijebastog tijela u kojem leži željezni čep; kada je čep dignut, lanac može slobodno istjecati, a kda je spušten, lanac ne može istjecati, ali se može uvlačiti.
Moderni prekooceanski brodovi, umjesto utornog zapora, upotrebljavaju polužni ili stezni zapor. Lanac klizi preko lančanika (kola) koji je sa svojom osovinom smješten u kućištu; lanac se zapornom polugom koja se prebaci preko lanca i osigura zatikom provučenim kroz kraj poluge. U steznom zaporu lanac klizi preko čeličnog postolja  pričvršćenog na palubi, a zapori se stezanjem dvaju masivnih škripnih tijela. Škripna tijela se okreču oko osovine pričvršćene  u postolju, a kroz gornji dio jednog i drugog tijela prolazi osovina s narezima; lanac se zapire ili odpire okretanje ručice na osovini. Isklizni zapor služi kao stalno osiguranje sidrenog lanca i za povremeno zapiranje lanca pri radovima na sidrima. Sastoji se od isklizne kuke pričvršćene na kretkom lancu od nekoliko karika; lanac je skobom pričvršćen za čvrsti očnjak na palubi. Vrlo se često upotrebljava i isklizni zapor sa stezalicom i pandžasti lančani zapor sa stezalicom. Na manjim brodovima ponekad za privremeno zapiranje lanca upotrebljava polužni zapor s nosom. Pokretanjem poluge zašiljeni kraj zapora se u obliku nosa zabije u jednu kariku i tako zapori lanac. Veliki brodovi, umjesti iskliznog zapora, koji bi postao nezgodan i težak za rukovanje, upotrebljavaju naročiti palubni zapor. Sastoji se od dvokuke, koja se u izdobini palube pomoću zupčastog kola i nazubljenog segmenta, okreče oko vodoravne osovine. Lanac se zapori tako da se dvokuka digne u  uspravni položaj, a njen vodoravni krak osigura osiguračem i skobom; kada je lanac otporen, dvokuka leži u izdobini palube, a njen krak i osigurač oslanjaju se na gumene jastuke. Na palubnom ždrijelu , gdje lanac ulazi u lančanicu, obično nema zapora nego je na kućištu ždrijela  uspravni poklopac, kada kada se spusti poklopac, svojim izrezom obuhvati  uspravnu kariku lanca. Na suvremenim brodovima često se susreče polužni zapor. Sastoji se čelične poluge koja se preklopi preko sidrenog lanca i osigura zatikačem. Takav polužni zapor smješten je  odmah iza sidrenog ždrijela.
Za obaranje, izvlačenje i porizanje sidra služe sidrena vitla ili motovila. Osovina vitla je vertikalna a motovila vodoravna, Glavna prednost motovila je što svaki lanac ima svoj lančanik, a na vitlu je samo jedan lančanik. Svako vitlo ili motovilo ima lančanik, užarski bubanj i kočnicu. Sidro se obara otvaranjem kočnice pod uvjetom da su zapori slobodni. Sidro se uvlači strojem vitla ili motovila; tada se oreče lančanik i prikuplja lanac. Motovila se opotrebljavaju na trgovačkim brodovima a vitla na ratnim brodovima, jer su lakša, zauzimaju manje prostora I mogu se zaštititi. Prema propisima JRB, svi brodovi sa sidrima više od 100kg moraju imati sidreno vitlo ili motovilo. Na brodovima, gdje glavno sidro ima više od 300kg, mora postojati sidreno vitlo ili motovilo na mehanički pogon. Svako sidreno vitlo ili motovilo mora biti kostruiranotako da može dignuti teret koji odgovara četverostrukoj masi jednog glavnog sidra. Vitlo (motovilo) na mehanički pogon treba imati snagu  za dizanje jednog glavnog sidra i 100m lanca brzinom 9m/sek: kada nema dovoljno dubine, ova se brzina kontrolira tako, što se istovremeno podižu oba sidra s oko 30m dubine.
(JLZ Zagreb)

                                     

                                    Sidreni uređaj na ratnim brodovima


Sidreni uređaj na ratnim brodobima je različit na raznim klasama brodova. Razarači imaju dva zglobna sidra uvučena u ždrijela. Svaki sidreni lanac ima isklizni zapor, ponekad i sidrenu bitvu za pravilno vođenje lanca, i palubno ždrijelo s poklopcem koji služi kao zapor. Obično za oba lanca ima samo jedno vitlo, veči i moderniji razarači imaju dva vitla na električni pogon. Na krstaricama sidra su u ležajima ili su uvučena u ždrijela; svaki sidreni lanac ima vitlo , isklizni I ždrijelni lančani zapor. Veće krstarice imaju i treče rezervno sidro, smješteno u ždrijelu na vrhu pramca. Sličan je sidreni uređaj i na nosačima aviona, s tim što je veličina i promjer sidrenog lanca primjeren veličini (deplasmanu) broda).
(JLZ Zagreb)

 Evo još malo sa rečnih brodova.

 [attachment=1]
 [attachment=2]
 [attachment=3]
 [attachment=4]
 [attachment=5]

Sidreni lanac

Lančanik

Još malo o sastavu lanca

Стара сидра испред бедема Будванског старог града. Као лаик не знам ког су типа и ком броду су припадали.

[attachment=1]
[attachment=2]
Исто сидро сликано из два угла.

[attachment=3]
Слично сидро само на другом месту под бедемом.

Prvo i zadnje sidro služi za sidrenje plutača.

A zove se "polusidro" i nije ni sa jednog broda. :)