AUTOR: Slobodan Bubnjević
Izvor:
www.nationalgeographic.rs05. 08. 2014.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Rat
Da li se, uz skorašnje okršaje poput onih u Ukrajini, Gazi ili Siriji, broj ratova povećao? Koje države najčešće ratuju?
„Što je više gubitaka na strani Izraela, to je bolje za Hamas. Što je više civilnih gubitaka na strani Palestine, to je bolje za Hamas“, u jednom skorašnjem intervjuu navodi slavni izraelski intelektualac i pisac Amos Oz, pokušavajući da objasni prirodu poslednjeg sukoba u Gazi između izraelske vojske i palestinskog pokreta Hamas.
Ovaj zamršeni bliskoistočni rat, koji zapravo sa prekidima traje od 1948, u novom činu se bukvalno odvija preko glava civilnog stanovništva – između pokušaja Hamasa da raketama gađa naselja u Izraelu i istovremene izraelske ekspedicije u uski, 50 kilometara dug pojas Gaze, gde između Egipta, Izraela i mora živi 1,8 miliona Palestinaca i gde od pokušaja da se unište skloništa Hamasa strada veliki broj civila.
„Za Izrael je ovo lose-lose situacija“, smatra Oz. Prema karakterizaciji koju je 1989. godine uveo američki teoretičar Vilijam Lind, ovaj rat spada u takozvanu četvrtu generaciju ratova gde su nestale linije između političkih poteza, medijskog nastupa i vojnih akcija.
Ratovi četvrte generacije se najčešće vode između snažne države sa konvencionalnim oružanim snagama i raznih terorističkih i gerilskih pokreta koji su spremni da trpe velike žrtve, sa idejom da će svetsko javno mnjenje prevagnuti na njihovu stranu. Mada je Lindova teorija pomalo kontroverzna, većina trenutnih ratova bi se mogla opisati kao rat četvrte generacije.
Ukupan broj civilnih i vojnih žrtava od 1900. do danas kreće se između 203 i 258 miliona ljudi. Istražite listu država koje su najviše ratovale u ovom periodu.
Da li se zahvaljujući tome može zaključiti kako se broj ratova povećao u poslednje vreme? Prosečan gledalac televizije, u seriji izveštaja iz Gaze, iz Donjecka u Ukrajini, iz Iraka i Sirije, može da pomisli kako se ratni oganj do te mere zapalio da smo na pragu još jednog opšteg, svetskog rata.
Brojevi ipak pokazuju nešto drugo. Trenutno se u svetu vodi 12 aktivnih sukoba koji odnose više od 1000 žrtava godišnje, što ih prema karakterizaciji Ujedinjenih nacija čini ratovima. Pored toga, u svetu se događa još toliko manjih okršaja. Mada se, s obzirom na broj, ne može nikako reći da je planeta u miru, broj ratova vođenih u poslednjoj deceniji je čak niži od proseka po decenijama u poslednjih 120 godina, koji iznosi oko 25.
Većina trenutno „živih“ ratova traje između tri i deset godina, nekoliko ih je započeto ove i prošle godine, a ima i sukoba poput rata u Gazi, koji traje više od 60 godina. Ratovi koji se trenutno vode prosečno traju 8,8 godina, što je uporedivo sa prosekom ratova tokom poslednjih 120 godina.
Najviše živih ratova trenutno je u Africi. Na crnom kontinentu ratovi se vode u Somaliji, Nigeriji, Sudanu, Centralnoafričkoj Republici i Egiptu. U Aziji su u toku ratovi u Izraelu, Avganistanu, Pakistanu, Siriji i odskoro u Iraku. U Americi je u toku rat sa kartelima u Meksiku, dok je u Evropi započeo rat u Ukrajini.
Prema podacima iz projekta Polinational War Memorial od 1900. godine do danas vodilo se 253 rata koji se tako mogu definisati. Kao što se moglo pretpostaviti, u njima nisu učestvovale sve države podjednako, a neke su vodile i više od 30 ratova. Srbija je tokom ovog perioda učestvovala u osam ratova, što je svrstava među 30 država koje su vodile između pet i deset ratova.
U najviše ratova u poslednjem veku učestvovale su Kina, Velika Britanija, Francuska, SAD i Sovjetski Savez, sa više od 20 uplitanja u sukobe. Apsolutna većina od 120 država učestvovala je u manje od pet ratova.
U toku ove godine, ratovi su odneli oko 40.000 žrtava, od čega najviše u Siriji, gde je samo u toku 2014. nastradalo više od 28.000 ljudi, od ukupnih 250.000 žrtava koliko je ovaj pravi građanski rat do sada odneo. Inače, otkako je Rut Sivard 1991. procenio kako se kod modernih ratova broj civilnih žrtava približio na 90 odsto ukupnog broja, postalo je vrlo popularno viđenje da u savremenim sukobima strada mnogo više civila u odnosu na vojsku.
Statistika, međutim, pokazuje da su takve procene preterane. U radu Civilian Deaths in Wartime, jedan od najuglednijih eksperata u ovom polju, američki pravnik Vilijam Ekhart, pokazuje kako se takozvani relativni broj civilnih žrtava (civilian casualty ratio) nije promenio, i da on iznosi oko 50 odsto, kao i u ranijim epohama.
Ipak, u ovakvim procenama se ne uzimaju u obzir sve one civilne žrtve koje zbog ratova nastaju na indirektan način – od gladi, epidemija, ekonomskog propadanja. Smatra se da je taj broj višestruko veći od ukupnih ratnih gubitaka, a kako njihovu polovinu čine vojni, to znači da je odnos broja nastradalih civila i vojnika realno daleko veći od odnosa 1:2.
Zanimljiv zadatak, međutim, predstavlja pokušaj da se izračuna ukupan broj žrtava ratova. Kad je reč o 20. i 21. veku, u periodu od 120 godina kad su se dogodili neki od najvećih sukoba, istraživači, vojni i civilni istoričari, načinili su na desetine raznih procena.
Ukupan broj civilnih i vojnih žrtava od 1900. do danas kreće se između 203 i 258 miliona. Prema proceni koju daje Metju Vajt u Historical Atlas of the Twentieth Century, prethodni vek je odneo 203 miliona žrtava, od čega je 37 miliona nastradalih u uniformi, 27 miliona civila u ratu i još 130 miliona od gladi i drugih, uzgrednih uzroka.
Vek velikih ratova ostavio je zastrašujuće posledice u kojima su, kao i u primeru koji navodi Amos Oz, na kraju, sve strane bile na gubitku. Nažalost, apokalipsa rata ušla je u novi milenijum i nastavlja se i dalje.
Ko je najviše ratovao u periodu od 1900. do 2014. godine?
Kina 34
Velika Britanija 30
Francuska 26
SAD 22
Sovjetski Savez 19
Indija 12
Irak 11
Rusija 11
Etiopija 9
Nemačka 9
Italija 9
Japan 9
Pakistan 9
Grčka 8
Izrael 8
Španija 8
Sirija 8
Vijetnam 8
Jemen 8
Otomansko carstvo 8
Srbija (u sastavu Jugoslavije 3) 8
135 drugih država 7 i manje
