MOTORISTA
Počasni global moderator
kapetan bojnog broda
 Offline
Gender: 
Posts: 62 007
|
 |
« on: October 23, 2010, 11:09:34 pm » |
|
Tridesete godine prošlog veka se sa punim pravom smatraju za „Zlatno doba avijacije“. Tih godina je osnovano sijaset novih fabrika aviona, od kojih su mnoge stigle da konstruišu jedan ili dva modela letelica, da bi zatim netragom nestajale u tim kriznim godinama. Među novim avionima koji su se tada pojavili nalazio se i moderan poštanski avion prelepih linija poznat pod imenom Saro A.24 Mailplane, niskokrilac drvene konstrukcije sa fiksnim stajnim trapom, pokretan sa tri motora de Haviland Gipsy III. Kako kao poštanski avion nije imao nekog uspeha, odlučeno je da se na osnovu njega napravi putnička verzija za prevoz 6 putnika. Letelicu je konstruisao Edgar Persival za firmu Saro, koja je opet razvoj putničke verzije prepustila firmi Spartan.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Od originalnog poštanskog aviona novi se razlikovao metalnom konstrukcijom trupa i ugradnjom novih motora de Haviland Gipsy Major. Ovako redizajniran avion dobija novo ime i postaje Spartan Cruiser I, a prototip poleće 27 juna 1932 godine sa registracijom G-ABTY. U ovoj verziji je napravljena samo jedna letelica koja je poslužila za promociju po celoj Evropi, u sklopu koje je preletela 3593 milje. Na toj turneji je posećena i Jugoslavija, a firma Aeroput se odlučuje za nabavku dve letelice ovog tipa. Uskoro se pojavio i Spartan Cruiser II, koji se od verzije I razlikovao po drugačijoj pilotskoj kabini, modifikovanom trupu i motorima Cirrus Hermes IV. Ipak je većina letelica verzije II bila opremljena motorima Gipsy Major. Između 1933 i 1934 godine je napravljeno 12 letelica u fabrici Spartan od kojih je 5 izvezeno u druge zemlje. Sledeća i poslednja verzija koja se pojavila je bio Spartan III, koji je imao modernizovanu i ojačanu puničku kabinu za 8 putnika. U ovoj verziji su proizvedene tri letelice koje su letele za Spartan Air Lines.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Početkom 1934 godine Aeroput povećavaj broj letova na postojećim linijama i uvodi novu turističku liniju Celovec-Sušak. Zbog svega ovoga je pala odluka o kupovini dve letelice Spartan Cruiser II, kojima je omogućeno planirano povećanje saobraćaja. Osim toga ove letelice su imale i instrumente firme Sperry, kojima im je bilo omogućeno slepo letenje, kao i druga njmodernija oprema tog doba. Prva letelica stiže u zemlju septembra meseca 1933 godine sa Britanskom registracijom G-ACJO, a po prijemu dobija našu registraciju YU-SAN i ime „Ljubljana“. Sledeća letelica stiže u zemlju 15 jula 1934 godine sa Britanskom registracijom G-ACMW, a kod nas dobija registraciju YU-SAO i ime „Sušak“.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Oduševljen ovim letelicama Aeroput je izdejstvovao i kupovinu licence za njihovu proizvodnju u pogonima fabrike Zmaj. U Zmaju je proizvedena samo jedna letelica ovog tipa poznata pod oznakom Zmaj Kruzer II, a isporučena je Aeroputu maja 1935 godine. Na krštenju letelica dobija ime „Niš“ i registraciju YU-SAP. Od originalnih Britanskih letelica se razlikovao po ojačanom zadnjem delu trupa, koje je izveo inžinjer Dušan Stankov uz veliko protivljenje Engleza. Inače je ovo prvi višemotorini avion i prvi putnički avion sagrađen u Kraljevini Jugoslaviji.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Sa ovim pojačanjem Aeroput je uspešno završio tekuću sezonu i sa velikim optimizmom je očekivao početak sledeće. Tokom sledeće sezone dolazi do katastrofe u kojij je uništena letelica Zmaj Kruzer II. Naime 15 jula 1936 godine, prilikom poletanja sa Ljubljanskog aerodroma dolazi do pada letelice YU-SAP, a tom prilikom ginu pilot Mihail Jarošenko, radio-telegrafista Toma Anušić i svih 5 putnika koji su se nalazili u njemu. Preostale dve letelice ovog tipa su korišćene do sredine 1938 godine na liniji za Sušak, kada su povučeni u rezervu sa 2239 sati naleta ( YU-SAN), odnosno 2337 sati ( YU-SAO).
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
|
|
|
« Last Edit: October 26, 2010, 11:49:32 am by MOTORISTA »
|
Logged
|
|
|
|
MOTORISTA
Počasni global moderator
kapetan bojnog broda
Offline
Gender:
Posts: 62 007
|
|
« Reply #1 on: October 23, 2010, 11:11:58 pm » |
|
U martu mesecu 1941 godine, VVKJ je , zbog nepostojanja transportnih aviona, mobilisalo letelice Aeroputa sa sve letačkim i tehničkim osobljem. Među mobilisanim letelicama su se nalazila i oba Spartana. Od letelica aeroputa je osnovana Transportna grupa koja se sastojala od dve eskadrile 731 i 732. Letelice su bazirale na aerodromu Divci u blizini Valjeva.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Početkom rata letelice koje nisu uspele da prelete na ratna letelišta su bile oštećene ili nepripremljene i ostale na aerodromu Divci. Među nima su bila i oba Spartana, od kojih je, najverovatnije, „Sušak“ pokušao da poleti ali je tom prilikom bio oštećen. Prema nekim navodima svi avioni koji su ostali na aerodormu Divci su uništeni 10 aprila pre njegovog napuštanja, ali je „Lubljana“ zarobljena i nalazila se na Zemunskom aerodromu, gde je čekala svoju dalju sudbinu.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
tip: putnički avion sa dva člana posade
pogon: tri redna, obrnuta , vazduhom hlađena, četvorocilindrična motora de Haviland Gipsy Major, sva ki sa 130 KS
dužina: 11,94 m
razmah krila: 16,46 m
površina krila: 40,5 m2
masa: prazan 1656 kg, maksimalna 2812 kg
brzina: maksimalna 217 km/h, krstareća 177 km/h
dolet: 514 km
plafon: 4570 m
penjanje: 183 m/min
putnika: 6
|
|
|
« Last Edit: October 25, 2010, 12:53:22 pm by MOTORISTA »
|
Logged
|
|
|
|
jadran2
Stručni saradnik - istorija RM
kapetan bojnog broda
Offline
Posts: 13 150
|
|
« Reply #2 on: October 26, 2010, 08:04:51 am » |
|
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
|
|
|
|
|
MOTORISTA
Počasni global moderator
kapetan bojnog broda
Offline
Gender:
Posts: 62 007
|
|
« Reply #3 on: October 26, 2010, 11:50:29 am » |
|
YU-SAO na reklami za cigarete Player`s
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
|
|
|
|
Logged
|
|
|
|
MOTORISTA
Počasni global moderator
kapetan bojnog broda
Offline
Gender:
Posts: 62 007
|
|
« Reply #4 on: October 28, 2010, 10:24:10 am » |
|
Proizvodnja krila aviona Cruiser
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
YU-SAP
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
|
|
|
|
Logged
|
|
|
|
Dreadnought
Počasni global moderator
kapetan bojnog broda
Offline
Posts: 69 456
|
|
« Reply #5 on: October 30, 2010, 04:49:55 pm » |
|
Prvi Spartan u Aeroputu, YU-SAN "Ljubljana" prilikom krštenja. Kuma je bila gospođa Novaković a nabavka ovog aviona Akcionarsko Društvo "Aeroput" je stajala 1.062.235 ondašnjih dinara.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
|
|
|
« Last Edit: February 12, 2011, 07:00:17 pm by dreadnought »
|
Logged
|
|
|
|
Dreadnought
Počasni global moderator
kapetan bojnog broda
Offline
Posts: 69 456
|
|
« Reply #6 on: October 30, 2010, 05:07:20 pm » |
|
Još jedna snimljena na dan krštenja Spartana YU-SAN.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
I jedna reklama za ovaj avion iz ondašnje štampe, tačnije iz godišnjaka Jugoslovenskog Vazduoplovstva za 1934. godinu.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
|
|
|
« Last Edit: February 12, 2011, 07:09:11 pm by dreadnought »
|
Logged
|
|
|
|
Dreadnought
Počasni global moderator
kapetan bojnog broda
Offline
Posts: 69 456
|
|
« Reply #7 on: November 05, 2010, 06:40:56 pm » |
|
U pozadini se vide dva Aeroputova Spartana, a snimljeno je na Beogradskom aerodromu.
Nažalost, ne može bolje od ovoga da se izvuče sa fotografije.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
|
|
|
« Last Edit: February 12, 2011, 07:14:34 pm by dreadnought »
|
Logged
|
|
|
|
Dreadnought
Počasni global moderator
kapetan bojnog broda
Offline
Posts: 69 456
|
|
« Reply #8 on: February 12, 2011, 07:19:38 pm » |
|
Spartan YU-SAN na Bitoljskom aerodromu.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
|
|
|
|
Logged
|
|
|
|
Dreadnought
Počasni global moderator
kapetan bojnog broda
Offline
Posts: 69 456
|
|
« Reply #9 on: March 07, 2012, 12:54:39 pm » |
|
Spartan YU-SAN i njegovo označavanje sa donje strane aviona. Pored registracije na donjem delu krila, duž donjeg dela trupa je ispisano YUGOSLAVIA a na donjem delu horizontalaca se nalazi oznaka YU.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
|
|
|
|
Logged
|
|
|
|
Dreadnought
Počasni global moderator
kapetan bojnog broda
Offline
Posts: 69 456
|
|
« Reply #10 on: May 01, 2012, 12:26:00 pm » |
|
Sa jedne propagandne JAT-ove razglednice iz 70-tih godina. Aeroputov Spartan registracije YU-SAO.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
|
|
|
|
Logged
|
|
|
|
Рашо
Stručni saradnik - RV i PVO
kapetan korvete
Offline
Gender:
Posts: 6 881
|
|
« Reply #11 on: May 15, 2012, 02:22:00 pm » |
|
Još jedna Aeroputovog Spartana...
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
|
|
|
|
Logged
|
|
|
|
T.G.Mapplebeck
razvodnik
Offline
Posts: 94
|
|
« Reply #12 on: May 26, 2012, 12:57:41 pm » |
|
Poštovani rasho, samo jedno malo dodatno pojašnjenje u vezi prethodne fotografije.
Na gornjoj fotografiji se nalazi prvi proizvedeni model aparata Spartan Cruiser Mk.I (G-ABTY) koji je tokom oktobra 1932. godine bio na promotivnoj turneji u Kraljevini Jugoslaviji i Grčkoj. U Beograd je doleteo 18. oktobra, gde je odmah sutradan izvršena demonstracija za predstavnike Aeroputa, a sledećeg dana, 20. oktobra, na istom aerodromu je vršena demonstracija pred vojnim zvaničnicima, kada je i nastala ova fotografija. Avion je krenuo put Atine 21. oktobra u ranim jutarnjim časovima.
Od ukupno proizvedenih 17 primeraka ovog aparata samo je prvi bio verzije Mk.1. Fabrika Spartan Aircraft Ltd. proizvela je 12 serijskih primeraka Mk.2, a 1 primerak u ovoj verziji sa izvesnim poboljšanjima proizveden je po licencni u fabrici Zmaj. Proizvedena su i 3 primerka verzije Mk.3.
Sva tri aparata Aeroputa bili su verzije Mk.2.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Na donjoj fotografiji se vidi Spartan Cruiser Mk.I (G-ABTY) na zemunskom aerodromu.
Pozdrav.
|
|
|
|
Logged
|
|
|
|
lovac
Stručni saradnik za brodska oružja i sisteme
kapetan fregate
Offline
Gender:
Posts: 7 442
|
|
« Reply #13 on: May 26, 2012, 02:24:36 pm » |
|
Čudno su postavljeni motori na krilima - nisu u osi aviona ....
|
|
|
|
|
Logged
|
|
|
|
jadran2
Stručni saradnik - istorija RM
kapetan bojnog broda
Offline
Posts: 13 150
|
|
« Reply #14 on: May 26, 2012, 02:50:46 pm » |
|
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
|
|
|
|
Logged
|
|
|
|
|
