Pioniri vazduhoplovstva

[Љуба]

ПИОНИРИ ВАЗДУХОПЛОВСТВА
Копајући по разним регистраторима, наишао сам на три мале књижице:

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]


То су прилози из двонедељника "FOKUS" - Zagreb,  вероватно из периода почетка седамдесетих.
Намера ми је да ово не постављам као "скен", него  да прекуцавам, па да се касније то (на)допуњује.

Поред овог што је дато у материјалима, могли би да пишемо све оно што је у авијацији оставило видан траг:
- први..... (па може, други, трећи..... десети)
- једнини.....
- најбржи....
- важан догађај уопште
- итд

[Љуба]

Pioniri avijacije pre 1914.godine

Istorija avijacije je bogato i široko područje i vremenski i tematski. Tražeći zanimljivosti, ali i  važne trenutke, na ovoj temi ću (ćemo) prikazati sve ono što je opredelilo stvaranje avijacije.
Trenutni materijal, koji obrađen u ovim knjižicama je razdoblje od 1914 - 1945.godine – od početka prvog svetskog rata do kraja drugog svetskog rata. Razvoj vojne avijacije u prvom svetskom ratu, razvoj avijacije uopšte između dva rata. Razvoj vpjne avijacije u drugom svetskom ratu.
Ipak da budemo pravedni prema onome što je bilo PRE, spomenimo neke malo poznate pionire pre 1914.godine.

-   PRVI AVION (LETILICA teža od vazduha) koji se podigao u vazduh kostruisao je britanski pronalazač sir HIRAM MAXIM (mnogo poznatiji kao pronalazač i konstruktor prvog efikasnog mitraljeza).

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
(slika – Hiram Stevens Maksim - * 5. februar 1840 - † 24. novembar 1916)
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
(slika – letilica Hirama Maksima 1893.)

Ta letilica sa dva krila, kojima je površina iznosila oko 400 m2, pogonila su dva parna kotla, a kretala se na drvenim šinama, da ne „pobegne“ u vazduh. Tridest prvog juna 1894. Maksimov avion se podigao u vazduh i potom  je pao i razbio se.

-   PRVI LET HELIKOPTEROM izveo je, 13. Decembra 1907.godine nedaleko od Lisieuxa u Francuskoj, konstruktor PAUL CORNU.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Paul Cornu (June 15, 1881 – 6 June 1944)
Njegov je helikopter imao dva rotora i motor od 25KS. U helikoperu je sedeo i pilotirao monsieur Cornu.
Vise o Paulu Cornuu

-   PRVI AVIONSKI PUTNIK  (danas ih ima nekoliko stotina miliona godišnje) bio je Charles Furnas, kojega je superpronalazač prvog aviona  Wilbur Wright provozao u svom avionu „Wright Flyer III” 14.maja 1908.godine preleteli su 650 metara i Furnas je dobio žestok napad morske bolesti i drhtavice, izazvane strahom.
Vise o Wright Flyer III
 

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Charles Furnas, provozao se u avionu „Wright Flyer III”
Vise o Charlesu Furnasu

[Љуба]

-   PRVI AVION PROMENLJIVE GEOMETRIJE KRILA, napravio je prvi let 14. oktobra 1897.godine. Konstruktor aviona francuski inžinjer Kleman Ader (poznat i po tome što je patentirao u Nemačkoj prvi stereofonski zvučni sistem – 30.08.1881.). Avion je na prvom letu imao udes. Avion je imao dva parna motora od po 14,4 kW (20 KS) i pri prvom pokušaju leta, odmah po poletanju, razbio se o zidove hangara. Praktično nije ni poleteo.
Ader je već 1904.godine konstruisao model aviona u koga se menjala geometrija krila i horizontalnih repnih površina „radi regulisanja brzine“. Otuda se on smatra začetnikom ove ideje.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Clément Ader (2 April 1841 – 5 March 1925)
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Clément Ader – modeli vazduhoplova
http://en.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9ment_Ader





-   PRVI PILOT KOJI JE POGINUO UPRAVLJAJUĆI AVIONOM bio je Francuz Eugene Lefebvre
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Eugène Lefebvre (1878- 7 September 1909)
Pilot se survao na zemlju i ostao na mestu mrtav dana 7.septembra 1909.godine nedaleko od Juvisyja u Fnacuskoj. To je zanimljiv podatak, stoga što je prvi let avionom izveden gotovo 6 godina pre ovog leta. Da li je letenje bilo tada „sigurnije“?
http://en.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A8ne_Lefebvre

[Љуба]

-   PRVA ŽENA PILOT bila je Baronica de Laroche, Francuskinja koja je bila položila pilotski ispit 8.marta 1910.godine, upravljajući avionom tipa „Voasin“. Poginula je devet godina kasnije (1919), survavši se avionom u okolini Pariza.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Baroness de Laroche 1886-1919
Jedan od njenoh udesa. Ovaj srećom nije bio fatalan

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - DeLaroche crash Reims in July 1910
http://earlyaviators.com/edelaroc.htm



-   PRVI ČETVOROMOTORNI AVION u istoriji vazduhoplovstva bio je sagrađen u Petrogradu (Lenjingradu - sada Sankt Petersburgu) i prvi pu je poleteo 13.maja 1913.godine. Zvao  Russky Vityaz (Russian: Русский витязь), ili Russian Knight, a takođe, bio je poznat i pod imenom Le Grand - „Boljšoj“ (Велики) imao je četiri motora i raspon krila od 28 metara (što je za današnje shvatanje sasvim pristojno), a konstruisao ga je jedan  (posle) veoma slavni čovek: Igor Sikorsky, pronalazač današweg helikoptera.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Russky Vityaz (Russian: Русский витязь)
http://en.wikipedia.org/wiki/Sikorsky_Russky_Vityaz


[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Igor Sikorsky (May 25, 1889 – October 26, 1972)
http://www.fiddlersgreen.net/models/aircraft/Sikorsky-VS300.html


[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Russky Vityaz

[micha]

   Mali doprinos temi :

   1. Prva žrtva ratnog vazduhoplovstva u istoriji je narednik Mihailo Petrović koji je poginuo 07.03.1913. prilikom izviđanja turskih položaja u bitci kod Skadra . Usled turbulencije je vazduhoplov dospeo u nepravilan položaj te je pilot ispao , pošto u to vreme nisu korišćeni pojasevi . Nakon toga se avion sam ispravio i usled nedostatka goriva nakon nekog vremena se spustio na livadu ispred tvrđave, pritom se slupavši . Zapanjeni turski vojnici su prišli olupini s namerom da zarobe pilota ali su ustanovili da ga nema i smatrali su to čudom .
    
  
   http://upload.wikimedia.org/wikipedia/sr/thumb/5/53/Mihajlo_Petrovic_2.jpg/736px-Mihajlo_Petrovic_2.jpg

   2.  Prvi avion oboren dejstvom zemaljske artiljerije je oborio najbolji srpski tobdžija redov Radoje Raka Ljutovac 30.09.1915. Sa položaja na Metinom brdu u okolini Kragujevca otvorio je vatru iz turskog topa prethodno pripremljenog za dejstvo u vazduhu i prvom granatom oborio austro-ugarski avion marke Dajmler u kom su poginuli kapetan fon Šefer i pilotski pripravnik Oton Kiš . Zbog ovog herojskog šina Raka Ljutovac je odlikovan zlatnom Karađorđevom zvezdom sa mačevima i unapređen u čin kaplara .


   http://www.mycity-military.com/thumbs/71011_tmb_69814522_untitled.JPG


   3.   Prvi Srbin koji je leteo avionom je bio princ Aleksandar Karađorđević sredinom aprila 1910. u Francuskoj .


   http://image2.findagrave.com/photos250/photos/2004/38/8365276_1076268655.jpg


  

[Љуба]

само који минут ме је колега претекао у отварању овог поглавња

PIONIRI VOJNE AVIJACIJE

Mnogi se slažu u tvrdnji da je prvi svetski rat bio“najromantičnije“ razdoblje u istoriji vojne avijacije. Tadašnji su se piloti „viteški“ borili. Leteli su bez padobrana, avionima, koji su za današnje pojmove i merila „smešni“. U početku su se samo pozdravljali, mašući jedan drugom rukom posle su jedni po drugima pocali iz revolvera (!) i pušaka (!) ali su se onda pojavili mitraljezi i zagustilo je.
Prvi svetski rat stvorio je instituciju „vazdušnog asa“, romantičnu „vitešku“ figuru sa specijalnim kodeksom ponašanja i smislom za „fair-play“, što se, doduše, posle izgubilo. Budući da, barem u početku, avioni nisu bili opasni za pešadiju u blatnjavim rovovima, njihove su vazdušne borbe bile spektakli poput fudbalskih utakmica u kojima se naveliko navijalo, sklapale su se opklade, lično prepoznavali učesnici duela, itd. Kada su avioni počeli mitraljirati i bombardovati pešadiju, zabava je prestala.

-   PRVA PRILIKA KADA JE AVION UPOTREBLJEN U RATU dogodila se:
PRVI IZVOR 2.oktobar 1912.godine.(izvor FOKUS)
DRUGI IZVOR:  23.oktobar  1911.godine
Jedan je „Bleriot XI“ sa pilotom Georgiom Piazzom (Talijanom) obavio izviđački let od Tripolisa do Azizije u italijansko-turskom ratu, koji se tada vodio. Piazza je osmatrao turske položaje i navodno svašta video.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - October 23, 1911, Captain Carlo Piazza
http://blogs.airspacemag.com/daily-planet/2011/10/the-worlds-first-warplane/
Ovo bi moglo i da se proveri i oko datuma i oko imena.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika – Italijanski Blerio XI u Libiji 1912.godine

-   PRVA BOMBA „BAČENA“ IZ AVIONA 30.jun 1910.godine kada je čuveni američki pilot-konstruktor Glen Hammond Curtis bacio rukom (!) dve lažne bombe na maketu ratnog broda na jezeru Keuka u SAD. Pogodio je maketu. (Bombe je bacio iz visine od 15 metara!)
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika – priprema za let na jezeru Keuka na avionu sopstvene konstrukcije LOON
http://www.aviation-history.com/early/curtiss.htm

 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika – Glenn Hammond Curtiss, May 21, 1878 – July 23, 1930

[Љуба]

-   PRVA AMERIKANKA PILOT. Prva žena pilot u SAD je najverovatnije Blanche Stuart Scott (April 8, 1885 – January 12, 1970), poznata i kao Betty Scot.
Rođena u Rochester, New York, u porodici poznatog biznismena. Prvo intereosovanje za vožnju bilo je prema automobilima, ali je brzo zavolela i avijaciju. Već 24.oktobra 1910.godine postaje profesionalni pilot. Uspešno je letela, čak i na mlaznoj avijaciji. Bila je prva amerikanka koja je letela u TF-80C, ali kao kopilot u ekipi sa poznatim pilotom Chuck Yaeagerom.

 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Blanche Stuart Scott
http://en.wikipedia.org/wiki/Blanche_Stuart_Scott
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Blanche Stuart Scott i njen mentor Glenn Curtiss)

[Љуба]

-   PRVI ČETVOROMOTORNI BOMBARDER U OPERATVNOJ UPOTREBI bio je „Ilja Muromec“ - (ruski: Илья Муромец), konstruktora Igora Sikorskog, konstruisan neposredno pre prvog svetskog rata. Ime Ilya Muromets dobio je po heroju iz ruske mitologije.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Илья Муромец


Ilya Muromets (Sikorsky S-22) je osmišljen i izgrađen prema projektu Igora Sikorskog 1913. godine u rusko-baltičkoj firmi  u Rigi. Zasnovan je na predhodnom projektu, S-21 Russky Vityaz, koji je igrao važnu ulogu u razvoju ruskog vazduhoplovstva i više-motornih aviona u svetu.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Sikorsky Ilya Muromets strategijski bombarder

RUSIJA JE TAKO POSTALA PRVA ZEMLJA SA LINIJSKIM PUTNIČKIM AVIONOM za prevoz više putnika i s više motora. Ilya Muromets je prvobitno zamišljen i izgrađen kao luksuzni putnički avion. Po prvi put u istoriji vazduhoplovstva putnički dеo je bio odvojen, sa udobnim sedištima  ispletenim od pruća, imao je spavaću sobu, dnevni boravak pa čak i kupatilo. Avion je imao grejanje i električno osvetljenje. Dana 10. deembra 1913. godine Ilya Muromets je poletio po prvi put a 25. februara 1914. s 16 putnika u avionu imao je svoj demonstracioni let. Od 21. do 23. juna  avion postavlja povratnim letom iz Sankt Peterburga u Kijev svetski rekord, preletevši tu udaljenost za 14 sati i 38 minuta uz samo jedno slijetanje. Putničke letove koji su trebali početi te godine prekinuo je Prvi svjetski rat.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika – unutrašnji deo putničke kabine
S početkom rata, Sikorsky je odlučio promeniti dizajn aviona kako bi on postao prvi svjetski, namenski izrađen četvoromotorni bombarder. Avion je na svojim nosačima mogao poneti 800 kg bombi, a za samoobranu je predviđeno devet pozicija (uključujući i repnu) za ugradnju mitraljeza. Motori su bili zaštićeni s 5 mm debelim oklopom.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika – u muzeju Monino
U avgusu 1914. godine Ilya Muromets ulazi u flotu Ratnog vazduhoplovstva Ruskog Carstva a već u decembru te godine Rusi formiraju svoju prvu eskadrilu od 10 ovih bombardera. Njihov broj se do leta 1916. povećao na 20. Tokom Prvog svetskog rata Nemci su sa svojom odbranom često uspjeli odbiti napad Ilya Murometsa. 12. septembra 1916. Rusi su u borbi s četiri nemačka Albatrosesa (nakon što su uspjeli oboriti tri njemačka aviona) izgubili prvi Ilya Muromets. To je bio i jedini gubitak ruskog bombardera tokom ovog rata. Još tri aviona su oštećena ali su se uspela vratiti u bazu te su popravljena.
U 1916. se pojavilo još nekoliko teških bombardera, svi nalik na ruski. Ruske vlasti i Sikorsky su projekat prodali Britancima i Francuzima a Nemci su pokušali kopirati projekat prema srušenom avionu u septembru 1916. godine.
Do kraja 1916. Odustalo se od novih inovacija na ovom projektu. S modifikacijama kao što su dodatni oklop, avion je postao pretežak i više se nisu isplatile nove nadogradnje. Iako su engleski, francuski i nemački bombarderi bili brži, Sikorsky se odlučio za prelaz na novi tip aviona kojeg je nazvao Alexander Nevsky.
Rusi su između 1913. i 1918. godine izgradili 73 Ilya Muromets bombardera. Do ovog perioda rusi su bili prvi u istoriji vazduhoplovstva koji su koristili teški bombarder za obavljanje bombardovanja neprijateljskih ciljeva, prvi su izveli napad s više aviona kao i noćno bombardiranje. Također su razvili i odbrambenu taktiku za jedan bombarder angažovan u vazdušnoj borbi s neprijateljskim lovcima. Radi strukturne nadogradnje oružja efikasnost bačenih bombi dostigla je 90%. Bombarderi Ilya Muromets izveli su više od 400 borbenih letova tokom  Prvog svetskog rata i bacili su 65 tona bombi.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Ilya Muromets tip B s motorima Salmson
(preuzeto sa Wikipedije)

[Љуба]

-   PRVI SLOVENAČKI PILOT bio je Edvard Rusjan (Trst, 6. jul 1886 – Beograd, 9. januar 1911). Bio je prvi slovenački pilot,  vazduhoplovni pionir i konstruktor.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
slika - Eduardo Rusijan
U mladosti se zanimao za biciklizam, zainteresujući se kasnije za avijaciju. Konstruisao je svoj  prvi avion sa slabim motorom Anazini od 28 KS. Godine 1910. pututovao je sa Mihajlom Merčepom u Pariz, po motor tipa Gnôme i elisu Integral i konstruisao avion jednokrilac.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
slika - Eduardo Rusjan in the workshop of Cappella street
Tim avionom Edvard Rusjan je probno poleteo, na vojnom vežbalištu Črnomerec u Zagrebu., a zatim i javno. Godine 1911. zakazao je let u Beogradu. Pri dosta jakom vetru, poleteo je sa poljane u Donjem gradu ispod Kalemegdana i uspešno je preleteo zidine beogradske tvrđave i obleteo željeznički most na reci Savi. Usled pojačanog vetra i naglog zaokreta, avion se zatresao, preopterećeno krilo se odvojilo od trupa i palo u Savu. Ostatak aviona sa Rusjanom munjevitom brzinom stropoštao se preko tvrđevskog zida u jarak pored koloseka železničke pruge.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
slika - Giuseppe and Eduardo Rusjan postavljaju propeler na avionu  EDA I

O ovom događaju piše Aleksandar Deroko u knjizi „A ondak je letio jeroplan nad Beogradom“.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
slika - mesto pogibije Rusijana
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
slika - Replika Rusjanovog aviona Eda V

(preuzeto i dorađeno sa Wikipedije)

[Љуба]

-   PRVI PILOT SA PROSTORA BALKANA Mihailo Merćep (Dubrovnik, 1864.— Beograd 1937. godine) je bio svestrani sportista, svetski putnik i avanturista; inteligentan, okretan, preduzimljiv i uspešan poslovni čovek; glava mnogobrojne porodice i jedan od pionira avijacije na prostorima Balkana. Bavio se pilotiranjem i konstruiranjem aviona.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Михаило Мерћеп је један од пионира ваздухопловства у Србији

   
Mihailo Merćep je izučio fotografski zanat, prvih godina XX veka i otvorio fotografsku radnju u Zagrebu, gde je živeo do 1934, kada se preselio u Beograd.
Sportom se bavio od mladih dana, vozeći bicikl prvo sa velikim prednjim točkom, a zatim na oba jednaka točka. Na takvom biciklu preduzimao je sportska putovanja po Evropi i učestvovao na međunarodnim biciklističkim trkama. Za sreme Svetske izložbe u Čikagu 1893., otputovao u SAD, vozeći bicikl od Beograda do Hamburga i od Njujorka do Čikaga. U SAD boraveći uglavnom u Dalasu, učestvovao je na biciklističkim trkama i pratio pokušaje letenja aparatom bez motora. Tu se oduševio tadašnjom avijacijom i počeo da se zanima za vazduhoplovstvo.
Posle četiri godine boravka u SAD, vratio se u domovinu 1897.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika  - Merćep 1912 aka Merćep-Rusjan Military-Monoplane of 1912 or Rusjan-Novak No.2.
Sa dvojicom beogradskih sportista Svetolikom Savićem i Ljubom Stanojevićem, napravio je 1898. biciklističku turu od Beograda (kroz Bosnu i Hercegovinu, Crnu Goru) do Dubrovnika.
Vazduhoplovstvo:
U Zagrebu je imao prvi motocikl, a zatim automobil, na kojima je izvodio sportske vožnje. Na jednoj biciklističkoj trci u Zagrebu 1908, saznao je da se takmičar Edvard Rusijan iz Slovenije, kojeg je poznavo od ranije bavi i avijatičarskim sportom.
Sa njim je stupio u vezu u leto 1910, kada su njih dvojica odlučila da zajedno izrade avion-monoplan tipa „Merćep-Rusijan“. Avionski motor marke Gnome (fr. Gnome et Rhône) kupljen je u Parizu. Izrada i izgradnja hangara u Zagrebu, pri kojoj je pomagao Edvardov brat Josip Rusijan, završena je početkom decembra 1910. Merćepovim inicijativom je 29. novembra 1910. u Zagrebu osnovan Klub avijatičara, čiji su članovi bili pored zagrebačkih sportista i braća Edvard i Josip Rusijan.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika  - ZAJEDNIČKI PODUHVAT: Merćep i Rusjan u avionu
Polovinom decembra Rusijan je njihovim avionom izveo prvo javno letenje u Zagrebu, koje je bilo i prvo letenje avionom sa motorom na području Jugoslavije.[2] Drugo javno letenje ovim avionom izveo je Rusijan 9. januara u Beogradu kada je poginuo, jer se avion srušio u donjem gradu na Kalemegdanu


Posle pogibije Rusijana, Merćep je nastavio rad na polju avijacije, pa je iz svojih sredstava konstruisao još tri aviona 1911, 1912. i 1914, pri čemu mu je i dalje pomagao Josip Rusijan. Na ovim avionima obučio je nekoliko pilota. Priredio je javna letenja u Zagrebu, Osijeku, Budimpešti i Gracu, po kojima je učestvovao on sam ili njegovi piloti. Na avijatičarskim takmičenjima održanim u Budimpešti 20. i 21. avgusta 1912, na kojima je učestvovao 16. takmičara iz Austro Ugarske, a prisustvovalo 100 000 gledalaca, pobedio je i osvojio nagradu jedan od njegovih pilota, Dragutin Novak vozeći avion njegove konstrukcije. Avion je bio raspona krila 10 metara i dužine 7,8 metara, a bio je opremljen motorom Gnom od 50 konjskih snaga i ukupne težine 300 kilograma.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Pripreme za jedini pokušaj leta aviona koji je po narudžbini uradio Mihailo Merćep

Kao Srbin iz Hercegovine sa radionicom za izradu aviona u Zagrebu isporučio je po narudžbini maja 1912. srpskim patriotama iz Beograda avion „Mrećep-Komitski“ za korišćenje u borbi za oslobođenje južnih delova Srbije.
 

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Zagreb, Eduardo and Giuseppe working. After the agreement with Merćep, they had no more financial problems and a large hangar is available for their planes
Početkom Prvog svetskog rata bio je uhpšen od strane austrougarskih vlasti zbog svog angažovanja u sokolskim društvima. Predat je vojnom sudu i odležao šest meseci u zatvoru gde je sa njim neljudski postupano samo zato što je bio Srbin. Za to vreme nepoznati počinioci razrušili su njegov hangar i uništili avion koji je konstruisao pred početak rata 1914.
Nakon završetka rata bio je jedan od inicijatora osnivanja aerokluba. Na osnivačkoj skupštini u Zagrebu 30. juna 1925. izabran je za člana uprave. Od 1934. Mihailo Merćep je živeo u Beogradu gde je i umro 1937.
http://www.vesti-online.com/Stampano-izdanje/29-10-2010/Feljton/92590/Krila-za-srpske-komite-
http://www.politikin-zabavnik.rs/pz/tekstovi/prvi-srpski-avion

[duje]

avion EDA1 E. Rusjana

[duje]

EDA 2 poslije neuspješnog leta

[duje]

EDA 5 u letu
Rusjanov avion u Zagrebu 1910. godine

[duje]

-Replike Rusjanovih aviona na aerodromu Brnik (J. Pučnik)
-Rusjanov grob u Beogradu

[Љуба]

-   PRVI HRVATSKI AERONAUTIČAR Eduard Slavoljub Penkala (Liptovski Mikulaš, tada Mađarska, danas Slovačka, 20. april 1871. - Zagreb, 5. februar 1922.), hrvatski inženjer i pronalazač.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Slavoljub Eduard Penkala

Penkala je rođen 20. aprila 1871. u Liptovskom Mikulášu (Liptószentmiklós), u Mađarskoj (danas Slovačka). Poljsko-holandskog je porekla. Jedan je od najznačajnijih pronalazača s početka 20. veka. Nakon mature 28. septembra 1892. i završetka studija na univerzitetima u Beču i Drezdenu, diplomirao je na Kraljevskoj visokoj tehničkoj školi u Drezdenu 25. marta 1898. i pisao doktorsku disertaciju s područja organske kemije.
Nakon ženidbe izabrao je Zagreb kao boravište svoje obitelji i nastanio se na današnjem Trgu kralja Tomislava br. 17. Ovdje je počela njegova blistava karijera. Prihvatio je državnu službu i 14. juna 1904. položio službenu zakletvu. S vremenom je svom imenu pridodao Slavoljub i postao naturalizovani Hrvat.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Penkala CA-10

Njegov opus obuhvata od 70 do 80 pronalazaka iz područja mehanike, hemije, fizike, aeronautike (vazduhoplovstva) itd. Već 1903. godine je patentirao "Termofor" u Budimpešti, Beču i drugdje. Usporedno s time radio je na pronalascima mehaničke olovke i nalivpera. Prvu mehaničku olovku na svijetu je patentirao 24. januara 1906. godine. Već 1907. godine patentirao je prvo nalivpero na svijetu s čvrstim mastilom i to 31. maja 1907. godine. Patenti su prijavljeni u više od 35 zemalja svijeta. U tom vremenu inženjer Slavoljub Penkala je stalno povećavao proizvodnju i iz svoje radionice na Trgu kralja Tomislava 17, se preselio u Prašku ulicu br. 3. Sve veća tražnja na tržištu je povećavala proizvodnju i već 1906. godine je počela saradnja između Edmunda Mostera i ing. Slavoljuba Penkale, koja je dovela do stvaranja preduzeća Penkala-Moster. Zajednički počinju graditi novu fabriku u današnjoj Branimirovoj ulici, koju su 1911. godine završili i stvorili zajedničko deoničarsko društvo Penkala-Edmund Moster d.d. Uporedo s fabrikom u Zagrebu drugi član obitelji Moster zajedničkim kapitalom otvara drugu fabriku u Njemačkoj, u Berlin
Penkala olovke i nalivpera izvoze se u više od sedamdeset zemalja svijeta i fabrika od 300 radnika 1911. godine povećava taj broj na 800 radnika: može se reći da je u razdoblju od 1912. do 1926. godine to bila jedna od najvećih fabrika pribora za pisanje u svijetu.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika - Eduard Slavoljub Penkala za upravljačkim komandama svog zrakoplova

Uporedo sa procvatom fabrike Penkala-Moster d.d., inženjer Slavoljub Penkala intenzivno je radio na području aeronautike. Već godine 1907. je prijavio Kraljevskom patentnom uredu u Budimpešti, ali i drugim zemljama, kao i kod mehaničke olovke i nalivpera, svoje patente za vazdušni jastuk od 27. prosinca 1909., zatim 10. decembra 1909. za avion. Inženjer Penkala ne samo da je prijavljivao patente, već je izrađivao i avion po svojim nacrtima i zamislima, koji je dovršio 1910. godine i iste 1910. na njemu leti prvi hrvatski pilot Dragutin Novak. Za vrijeme gradnje aviona izgradio je hangar na vojnom vježbalištu u Črnomercu i tako otvara prvi aerodrom u Hrvatskoj.
 
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Slika – konstruktor prvog hrvatskog aviona Eduard Slavoljub Penkala
Nakon ovih velikih uspjeha, inženjer Slavoljub Penkala je i dalje radio na pronalascima, koje je koristio u fabrici Penkala ili ih pripremao za osnivanje nove industrije Elevator d.d. za hemijsku industriju. Proizvodnju počinje pod imenom Elevator, Vinovica, proizvodi E:M: Penkala i dr. Proizvodi glasoviti Radium Vinovica, preparat protiv svih vrsta reumatičnih bolova, zatim prve deterdžente za pranje veša (plavilo), pa sredstva za impregnaciju drva, pečatne voskove itd. Od male radionice na početku Tuškanca stvorena je nova industrija u Ulici Marije Valerije (poslije Kukovićeva i danas Ulica braće Kavurića) u dvorištu između Gundulićeve i Preradovićeve ulice s nazivom Elevator za kemijsku industriju d.d.
U tim svojim naporima razvoja industrije na području grada Zagreba i čitave Hrvatske, iznenada je umro 5. februara 1922. godine, nakon službenog puta s kojeg se vratio s upalom pluća. Na taj način je u 51. godini prekinut život jednog velikana stvaralaštva. Postoje tvrdnje da do sada nisu završena istraživanja svih njegovih aktivnosti na području pronalazačkog rada.
http://sr.wikipedia.org/wiki/Eduard_Slavoljub_Penkala
http://goodflying.wordpress.com/2011/03/08/100-years-of-airplanes-in-croatia/

<iframe width="720" height="420" src="//www.youtube.com/embed/echJbVLo7BM?fs=1&start=" frameborder="0" allowfullscreen="true"></iframe>