Prvi svetski rat u Sloveniji - fotografije.

[duje]

Druga bitka na Soči
17.jul - 10.august 1915

U toj ofanzivi, Italijani su odlučili napasti Šmihel, visoravan Dobrdob i na sjeveru Bogatico. 18.jula počeli su artiljerijom djelovati po visoravan Doberdob. U podne započeli su pješadijski napad. Prodiranje je bilo sporo radi žestoke borbe AU vojske. AU vojska imala je velike gubitke, pa je izgubila početne položaje. Italijani su na kratko zauzeli  Šmihel, pa ga brzo izgubili. Vojska AU je kasnije odbila sve napade na mostobranu kod Gorice.

Italijani su počeli napade i na planine oko Krna. Njihov cilj je bila Batognica (2164m). 3.jula bila su odbijena dva italijanska bataljona. Tri dana kasnije zauzeli su zapadne padine. 21.jula ponovo su napali sa tri čete i dva bataljona,  AU vojska se je povukla na istočnu stranu Batognice.
 
Ni u drugoj bitci Italijani nisu postigli zadanje ciljeve. Gubici na obije strane bili su veliki  41.866 mrtvih, ranjenih i nestalih. Za vrijeme bitke ja na AU strani oboljelo 6.400 vojnika (kolera), na itlijanskoj strani 15.000 vojnika (umrlo 6.000 od tifusa i kolera). Vode nije bilo dovoljno ni za piće. U rovovima su sa namnožili pacovi…

Radi neuspjeha u  prve dvije bitke, u drugoj polovini augusta, Italijani su počeli napadati mostobran kod Tolmina i prostor oko Bovca. AU vojska odbijala je napade sa visoravni Lom jakom art. vatrom. 23.augusta Italijani su zauzeli, već prije napušteni Bovec,  sa dva puka. Istovrijemeno su Italijani napali na Rombon (2208m). Najprije su opkolili susjednju Čukljo (1767m) te ju zauzeli. Na vrhu Rombona su se vodile žestoke borbe.  Vojska AU  odbijala je stalne napade. Italijani su utvrdili svoje položaje na sjevernoj padini. Borbe su tarjale i u septembru, sa velikim gubicima na obje strane, bez promjene položaja.


Portret Franca Breteta starijeg (1883-1959), narednik u 2.gorskom streljačkom puku. Sudjelovao je u borbama od prvih dana pa sve do kapitulacije 1918.godine. Na kapi ima spomen značku Isonzo Armee

[duje]

Treća bitka na Soči
18.oktobar - 5.novembar 1915

Britanci i Francuzi zahtjevali su od Italijana početak treće ofanzive, kako bi pomogli svojoj saveznici Srbiji. Italijani su već u august i septembru dopremili više velikih topova na frontu. Zadatak im je bio zauzeti Goricu. Bitka je počela sa milijon ispaljenih topovskih granata, prvi put su uptrebili i avione za bombardovanje. Zapadna ivica Šmihela prelazila je iz ruku u ruke , na kraju je ostala u italijanskim rukama, osim zapadne strane. Slićno se je događalo i na Javorščku koji je na kraju ostao u rukama AU.                 2.novembra, Italijani su zauzerli selo Oslavje ali su se morali povući radi jakih napada AU.
 
I u trećoj bitci na Soči, Italijani su doživjeli poraz. Gubitci su bili veliki na obje strane. U gornjem djelu rijeke Soče, kod Plaveh ,  na mostobranu kod Gorice i na Krasu Italijani uopče nisu probili liniju fronte. Gubici Italijana bili su 67.998 vojnika, AU je izgubila 41.847 vojnika.

Načelnik komande jugozapadne fronte general  Alfred Krauss. Tražio je da poslije druge bitke na Soči, 5. armija AU vojske, pređe u napad. Boroević se tome protivio, svjestan slabosti vlastite obrane.
Kasnije, oktorbra 1917. Krauss se proslavio, kao k-dant  1. korpusa AU vojske, koji je u okviru AU-Njemačke ofanzive probio frontu kod Bovca.

[duje]

Četvrta bitka na Soči
10.novembar - 11.decembar 1915

Neuspjesi prvih ofanziva na Soči uznemirio je saveznike. Da bi ih umirio, gen.Cadorna pripremao je novu ofanzivu da iznenadi AU vojsku . Poslije neuspijelih napada na Sabotin, odustali su od zauzimanja istog. Svakodnevno granatiranje kod Plava nije davalo rezultata, crta fronte nije se pomjerila. Ni na Krasu  nije bilo uspjeha. 18.novembra počei su sistematski granatirat Gorico (u četri sata su ispalili 3.000 granata), no, pješački napad nije uspio. U troj bitci je ubijeno 48.967 italijanskih i 25.381 AU vojnika.

[duje]

Borbe u gornjem dijelu Soče između  4. i 5. Bitke

Četvrta  bitka iscrpila je obje strane. Dolazeća zima otežaval je snabdjevanje, posebno u gorama, jer su bile česte lavine.

Sada je AU htjela ponovo zauzeti Čukljo. 12.februara im je to uspjelo ali si je ponovo izgubili, poslije jake topovske vatre Italijana, koji su je zauzeli 10.maja.
 
Italijanska artiljerija napadala je i Rombon, sa najvećim kalibrom 305mm, ali branioci – Bosanci, odbijali su sve napade. Italijani su imali velike gubitke.

Na Batognici se je vodio minski rat. Zapadni dio zauzeli su Italijani, istočni dio AU. Crta razdvajanja bila je, na pojedinim mjestime, samo nekoliko desetaka metara. UA vojnici su došli do saznanja da Italijani kopaju rov radi miniranja AU položaja. AU vojska je počela kopat svoj rov, naišli sun a italijanski, punog eksploziva, kojeg su uklonili. Borba je počela u rovu, AU vojska je našal  drugi italijanski rov pun eksploziva. Uklonili su ga na početak svog rova i sve skupa aktivirali. Na vrhu Batognice se i danas vide  krateri, koji su nastali aktiviranjem italijanskog eksploziva,  iz onog vrijemena.

[duje]

Peta bitka na Soči
11.mart - 16.mart 1916

Radi njemačke ofanzive kod Verduna morao je gen.Cadorna, svojim napadima, rasteretiti Francuze. 2. italijanska armija napala je na Mrzlem vrhu, 3. armija između Šmihela i Martinščice. Gubici su bili relativno mali, ali je linija fronte ostala nepromijenjena.

Vidjevši, kako imaju uspjeha  u ratovanju bojnim otrovima Nijemci,  i AU vojska je izvela napad bojnim otrovom  između Majnica i Martinjščico. Zauzeli su veliku teritoriju, ali su je jedva zaržali radi jake italijanske art. vatre.

[duje]

Šesta bitka na Soči

4.august - 16.august 1916

Petu bitku na Soči izazvala je politika i bila je samo priprema za šestu bitku. Cilj te bitke je bio zauzeće Gorice. Četri divizije trebale su napast Sabotin, tri divizije Šmihel, južno od Gorice. Za ovu opraciju su Italijani posebno pripremili jaku  artiljeriju.

U 10.00 Italijani počeli su sa granatiranjem visoravni Doberdob, kako bi zaveli AU vojsku. Odma poslije krenula je u napad pješadija. AU vojska ostala je u kavernama, nisu ni primjetili napad pješadije. Italijani su zarobili tri čete AU vojske. Pošto su Italijani zauzeli Sabotin, AU se  povukla  iz Gorice, jer su uvidjeli da ju nije moguće braniti. Italijani su osvojili i Šmihel  (7. augusta). AU vojska se je noću , 9. augusta, povukla sa visorani Boberdob. Italijani su Goricu zauzeli 9.augusta 1916., vojska AU se povukla na lijevi brijeg Soče.
Radi tog uspjeha  Italijani su produžili sa napadima sve do 17.augusta, no AU vojska se je ukopala na crti Solkan-Gorica-Šempeter-Vrtojba., kada je general Cadorna naredio prekid borbi.

U toj bitci su Italijani konačno postigli pobjedu. Pobjeda je učvrstila položaj Italije u političkim pregovorima sa Francuzina i Britancima. Vojska AU se pravdala izdajom, no glavni razlog italijanske pobjede bilo je iznenađenje.

[duje]

Sedma bitka na Soči

14.septembar – 17.septembar 1916

I ovaj put su imali Italijani izrazitu nadmoć na bojištu. Nasuprot 186 italijanskih bataljona stajalo je samo 59 AU bataljona. I u atriljeriji su imali Italijani nadmoć: 954 topova i 586 minobacača, nasuprot 284 topa  i 255 minobacača AU vojske.

Popodne 14.septembra počela je italijanska artiljerijska vatra po AU položajima. Sva četri dana su se izmjenljivali napadi i protunapadi. Italijani su zauzeli samo manje podrućje između Novo vasjo i Gorjupo kupo. AU vojska je bila pred slomom, Italijani su prekinuti borbe ubjeđeni u svoju pobjedu.  U samo četri dana koliko je trajala 7. bitka,  gubici Italije bili su 17.570 vojnika, AU 15.000 vojnika, od kojih je bio  veliki broj zaroblenjika.

[duje]

Osma bitka na Soči

9.oktobar - 12.oktobar 1916

Osma bitka vodila se više prema sjeveru. AU vojska imala je velike problem sa neutvrđenim položajima na Krasu. Odlućili su utvrditi crtu obrane (više u pozadini) na liniji Veliki vrh(463m) Fajti hrib(433m), Kostanjevica, Govec(289m), Sela na Krasu, Grmada(323m), Devin.

Italijani su napali između Šempetra i Vipave. Izmjenljivali su se napadi i protunapadi, na bojišnica je ostala na istoj crti. Italijani prodrli po doberdobskom polju  prema Jamljam,  vojska AU  im je došla iza leđa, zbunila ih, pa su se Italijani povukli na početne položaje. Italijani su prodirali od Opatjeg sela prema Hudem logu, prema Kostanjevici na Krasu ali su se povukli radi jake baražne vatre AU.

U ovoj bitci italijanski gubitci iznosili su 20.100 vojnika, AU  20.000 vojnika.

[duje]

Deveta bitka na Soči

31.oktobar - 4.novembar 1916

Ova bitka trebala je započeti 23.oktobra, ali je zbog loših vremenskih uvjeta preložena na 31.oktobar. Italijani su ovaj put promijenili taktiku (nisu vršili višednevne art. napade), nego su poslije jake i kratke art. pripreme  poslali pješadiju u napad. Napad između Šempetra  i Vipave  nije bio uspješan – AU je uspjela zadržati položaje. Uspješniji su bili Italijani na Krasu, pa su prodirali prema Vipavskoj dolini. Zauzeli su zaseok Trstelj i tamo učvrstili svoje položaje.  Napad  AU vojske  na njih su Italijani odbili upotrebom bojnih otrova. Kasnije su ipak Italijani  zauzeli  Fajti hrib(433m), na sjeveru su prodrli do Figovca(122m) i do Kostanjevice na Krasu.

I ovdje su Italijani ponovili griješku, skoro su uništili obranu AU, te prekinuli daljnje akcije, što je omogućilo AU vojsci da se konsolidira. Italijani su izgubili 28.900 vojnika, AU 28.000 vojnika.

Slika: Loisl Höhle. Prirodna kraška jama zatvorena je sa gredama i nasutom zemljom – kamenjem. Na dnu se jama zaširi u prostor 33x15m. U njoj je napravljeno pravo sklonište, u koje se je moglo sklonit 2.000 vojnika.
Druga slika: Natpis na jami

[duje]

Deseta bitka na Soči

12.maj - 5.jun 1917

Poslije polugodišnjeg zatišja su se Italijani odlućili za novu ofanzivu. Saveznici su im odbili pomoć radi prijašnjih neuspjeha jer nisu probili frontu na Soči. Do maja 1917. je Italijanska vojska dobila nova pojačanja.
 
Ofanziva je bila zamišljena u tri faze. Najprije bi  granatirali po cijeloj dužini fronte, onda bi izvršili napad kod Gorice i kasnije na Kras sa svom snagom. No, i AU vojska je dobila pojačanja sa Istočne fronte.
Napad je počeo trodnevnim  granatiranjem. Dugog dana – noću su Italijani zauzeli Sveto goro, protunapadom su je ponovo zauzeli AU vojnici. 15.maja su Italijani zauzeli položaje kod Zagomile i Zagore. AU vojnici su se povukli na greben Kuka, sa kojeg su se morali povući 16.maja kad su ga zauzeli Italijani. Italijani su napadali i kod Vodice, Sveto goro i kod Gorice.

Druga faza je počela 23.maja sa napadom na Kras. Kratkotrajno su zauzeli Kostanjevicu.Zauzeli su Kremenjak(236m), Trnič(247m), Srnjak(240m) i Županov vrh(237m). 25.maja je general Cadorna naredio prekid ofanzive. 4.juna je AU vojska prešla u protunapad. Poslije kratke ali jake art. pripreme napali  su pješadijom. Protunapad je završen 5.juna, sa zarobljavanjem 10.000 italijanskih vojnika i zauzećem prije izgubljenih položaja. Italijani su se predali bez borbe.

U ono vrijeme je povećana represija i kažnjavanje – kazne za pobune, u italijanskoj vojsci. Više puta su izveli “decimiranje” (streljanje svakog desetog vojnika).

Italijanski gubici u ovoj ofanzivi bili su strašni, 132.000 mrtvih i 27.000 zarobljenih, AU vojska  52.000 mrtvih i 23.400 zarobljenih.

[duje]

Jedanaest bitka na Soči

19.august - 15.septembar 1917

U ovoj ofanzivi su imali Italijani spremnih 567 bataljina, 3.430 topva i 1.752 minobacača, AU je raspolagala sa 249 bataljona i 1.544 topa. Ovaj put su Italijani najprije počeli sa artiljerijskom vatrom, kasnije, 19. Augusta u napad je krenula i pješadija. AU vojska je uspješno držale položaje kod Avča, ostale AU jedinice to nisu znale jer su bile pokidane sve telefonske veze. Sjeverno i  južno od Avča su Italijani potpuno razbili vojsku AU. Radi pokidanih telefonskih veza AU vojska nije imala pregleda nad bojištem. Italijani su im, kod Kanala, prišli iza leđa. Napali su i Škabrijel(646m), no bez uspjeha.  Kod Vipave su Italijani prodrli kroz AU položaje te došli do Stare Loke (275m). Težište napada Italijana bile su Banjščice, gdje se je AU vojska osječala potpuno sigurno. Jako italijansko granatiranje spriječilo je protunapad, pa su se vojnici AU kod Avča morali 22.augusta povući. Istog dana si Italijani osvojili Jelenk(787m) i Golenk(821m). Napadi Italijana na području Tolminskog mostobrana bili su neuspješni.

Komanda AU vojske odlučila je povuć liniju fronte na Čepovanski stol, poslije saznanja da uspješno zadržavaju Italijana kod Avča odlučili su postaviti crtu obrane: Log, Mešnjak, Hoje, Kal, Podlaka, Madoni, Zagorje, Škabrijel. Time su postigli to da su Italijani prebacili artiljeriju na drugu starnu Soče, te za moguću sljedeću ofanzivu imali bolji položaj. Italijani su sate i sate granatirali prazne AU položaje, kad su 24.augusta Italijani krenuli u napad, vidjeli su da su AU položaji prazni. Onda ih je zasula granatama AU artiljerija – no svejedno su položaje polako zauzeli Italijani. Zaizeli su i Sveto goro.

Italijanski napad na Škabrijel bio je za kratko vrijeme, 4.augusta,  uspješan, napadali su ga i pomoću topova od 420mm. AU protunapad na izgubljene položaje na Krasu bio je uspješan, pa su zauzeli sve prije izgubljene položaje. Napadi Italijana na Škabrijel trajali su do 13.augusta, no bez promjene položaja na fronti.

Tih dvadeset sedam dana ofanzive, bile su najkrvavije borbe na teritoriju Slovenije. Bilo jeubijeno 40.000, ranjeno 108.000 italijanskih vojnika, dok je AU imala 40.000 mrtvih te 95.000 ranjenih, bolesnih i nestalih.

[duje]

Dvanaesta bitka na Soči

24.oktobar - novembar 1917

Uspjesi Italijana u jedanaest ofanziva bili su neznatni. Zauzeli su Goricu, zapadnu ivicu Banjščic i 12km dugačak pojas na Krasu. Takvi rezultati i veliki gubici (čak 200.000 mrtvih od početka rata) negativno su djelovali na moral vojnika.

Veliki gubici AU vojske ukazivale su na to da nebi mogli izdražati još jedni italijansku ofanzivu. U komandi su se odlućili za protunapad. Procijenili su, da protunapad neće biti uspješan, ako ga izvedu sami. U pomoć su pozvali Nijemce. Bilo je jako važno, da Italijani ne saznaju da AU priprema protunapad, zato su jedinice poslali na frontu prije samog napada. Zatvorili su granicu sa Švicarskom (bojali su se da bi dezerteri mogli izdati pripreme i datum početka  ofanzive). Radi nadmoći italijanske vojske, odlućili su upotrebit bojne otrove, prije svega u prvoj crti bojišnice da bi onemogućili otpor. Radi opsežnih priprema morali su pomjeriti datum ofanzive. Cilj ofanzive bio je probity frontu kod Tolmina, Bovca doći do crte Gumin(Gemona)-Čedad(Cividale).

Italijanski generali naredili su obranu, no neuspješno, nisu imali iskustva jer su do sada samo napadali. Najčudnije su bile postavljene čete u obrani. Prva borbena linija bila je utvrđena i aktivno se branila sa velikim jedinicana, no nisu se prilagodili do tada zauzetom zemljištu. Druga borbena linija imala je odlične prepreke, ali nije bila zauzeta. General Cadorna nije dozvolio povlačenje na drugu crtu obrane. Pored obavijesti, o napadu bonjim otrovima, nisu bili adekvatno opremljeni. Italijanska zaštitna maska je štitila samo protiv klora.

Dan prije napada,  brojno stanje armija bilo je: Italija – 41 divizija, 3626 topova i AU sa njemačkom vojskom: - 37 divizija i 3302 topa.
 
24.oktobra u 02.00 sati u oblačnom i kišnom vrijemenu njemački minobacači (sa granatama punjenim bojnim otrovom) počeli su kod Bovca napad. Taj napad trajao je pola sata. Izatoga počela je artiljerijska vatra po italijanskim položajima. U 09.00 počeo je napad pješadije. AU je zauzela Bovec, na Rombonu i prelazu Nevej bili su odbijeni. Italijani su se najprije povukli iz Bovca, Čuklje, sa planine Jama, Polovnika, Krasjeg vrha i planine Predolina. Kad su italijani saznali da je pao Kobarid, povukli su se na treću borbenu crtu, i omogućili AU vojsci  slobodan prolaz prema Učji. Pošto su snage AU vojske zauzele dolinu nije imalo smisla braniti Krn, pa su se Italijani povukli  od tamo. 12. AU divizja zauzela je u 22.00 Robič. Njemačke čete napadale su kod Tolmina, ušle su u Hlevnik (nije bio branjen), napali su Matajur, gdje su se Italijani nakon dva dana borbi predali. Na Banjšicah nisu uspjeli zadržati osvojene italijanske položaje.

Kasnije je  AU vojska zauzela dolinu prema Učji, padine Skutnika i Kala, zauzela selo Učjo. Zauzeli su Kobariški stol, kjučnu točku italijanske obrane.

Rezultat ofanzive AU i njemačke vojske  bio je više nego dobar.U italijanskoj obrani bila 32km dogačka rupa. Grenral Cadorna je povukao svoje snage na zapadnu ivicu Banjšic, a zadnju liniju obrane odredio je Tilment (Tagliamento).

27.oktobra počeolo je potpuno povlačenje Italijana. Vojska se je povlačila prema zapadu. Bilo je to panično bježanje nego povlačenje. Oružje i opremu nekontrolirano su odbacivali. Na prelazu su Italijani ostali do 28.oktobra, pa ga napustili. Dvije njemačke divizije zauzele su Čedad(Cividale). 29.oktobra zauzeli su Goricu, malo kasnije i Videm(Udine). 1.novembra su Timent prešle zadnje italijanske snage. No, AU i njemačka vojska nisu stale, sa ofanzivom su nastavili do 09.novembra kad su došli do rijeke Piave, gdje su ih zaustavile ujedinjene  italijansko-francuske-britanske snage.

[duje]

Njemački napad bojnim otrovima kod Bovca

[duje]

Slike terena na kojima su se vodile borbe

[duje]

Teren