Ležišta mineralnih sirovina
LIGNITI
Lignit je od posebnog značaja za Kosovo. On učestvuje sa oko 97% ukupne proizvodnje električne energije, i sa samo 3% proizvodnje koja potiče iz hidropotencijala. Sa 14,700 Mt, Kosovo je na petom mestu u svetu među najvećim dokazanim rezervama lignita.Lignit se prostire po celom Kosovskom, Metohijskom i Dreničkom basenu.Prvi sistematizovani podaci o eksploataciji lignita potiču iz 1922. god., kada se u malim razmerama, plitkim podzemnim prostorijama sa podgradom počelo sa prvim rudarskim radovima u Kosovskom basenu. Proizvodnja lignita u većem procentu počinje sa otvaranjem površinskih kopova Miraš (1958) i Bardh (? Albanski toponim – prevod nepoznat Prim.prev.)(1969) primenom vedričarskih ekskavatora.
Detalj – prikaz slojeva lignita i konsolidovanih karbonatnih glinaca
Kumulativna eksploatacija, od samih početaka rudarskih radova iz 1922. pa sve do kraja 2004., iznosi do 265 Mt.Sa geološkog gledišta u Kosovskim rudnicima lignita predstavljaju najkvalitetnije od lignitskih ležišta u Evropi. Prosečni koeficijent otkrivke je 1.7m3 po toni uglja i ukupne utvrđene ekonomski eksploatibilne rezerve upućuju da se radi o jednom od najbogatijih u Evropi, koje će obezbediti proizvodnju u dolazećim dekadama.
Lignit je visokog kvaliteta za potrebe proizvodnje električne energije, i može se porediti u velikom broju parametara kvaliteta sa rezervama lignita u okolnim zemljama. Neto Kalorijska Vrednost (NKV) Kosovskog lignita varira u vrednosti u redu veličina od 6.28-9.21 MJ/kg, prosečno 7.8 MJ/kg. Debljina ležišta (Pliocenske starosti) je mestimično preko 100 m, a prosečno 40 m, sa prosečnim odnosom otkrivke i uglja 1.7:1. Ovo je pomenuto iz razloga štoje cena struje dobijene od lignita kao goriva, je najniža u regionu i iznosi €0.62/GJ u poređenju sa cenom u Bugarskoj od €0.88/GJ i €1.34/GJ u Srbiji i Crnoj Gori.
Dalji razvoj otkopavanja lignita u srednjoročnom periodu biće obeležen nastavkom eksploatacije na otkopnom polju Sibovac u severnom delu Kosovskog basena, i pružanjem šansi privatnim investitorima.
OLOVO-CINK-SREBRO
Rudarski radovi i eksploatacija metala su oduvek bili glavna potpora ekonomije još od pre Romanskog perioda. Iliri, Rimljani, Vizantinci, Saksonci, Turci, Francuzi i Britanci vršili su opsežne rudarske radove u regionu.Ove aktivnosti su se odvijale na devet rudnika,od kojih pet rudnika danas ulazi u sastav Kompleksa Trepče.
Savremeno rudarstvo počinje 1930. kada je britanska kompanija “Selection Trust Ltd” prepravila kompleks Trepče,uključujući razvoj fabrike akumulatora koja je koristila olovo.Aktivni rudarski radovi u ovih pet rudnika prekinuti su tokom kampanje NATO bombardovanja. Lokacuja rudnika Trepče određena je Trepčinim Mineralnim Pojasom .Postoje tri SSZ-JJI dominantne zone mineralizacije u okviru ovog pojasa u kojima su formirana rudna ležišta.
I Zona uključuje rudnik Artana (Novo Brdo) i prati granicu između Vardarske Zone i Kosovske oblasti Srpsko-Makedonske Mase, koja se odlikuje Neogenim kalko-alkalnim vulkanizmom i intruzivima.
II Zona uključuje rudnike Belo Brdo, Stari Trg i Ajvaliju.Ova zona prati glavni rased koji označava Istočnu ivicu prištinskog Miocenskog basena i njegovo proširenje prema SSZ i intruzivnom i vulkanskom kompleksu u severnom Kosovu.
Okno u Belom Brdu
III Zona uključuje rudnik Crnac kaoi mnogobrojne pojave olova i cinka duž zapadne granice Vardarske zone, koja predstavlja kontakt sa Dinaridima Drinjsko-Ivanjičkim (Dreničkim) strukturnim blokom.
Postrojenja za kombinovano otkopavanje rezervi, u pet rudnika u sadašnjem trenutku su odneta, ali su sva ležišta otvorena po dubini a njihovo pružanje je sasvim neutvrđeno , i zavisiće od srećnog izbora sistema istraživanja i definicije bušenja.
Ulaz u Belo Brdo Pb-Zn ležište
Tokom eksploatacije olovo-cinkovo.srebronosne rude u rudniku Farbani potok (Artana-Novo Brdo),oko utvrđeno je postojanje 3Mt visoko kvalitetnog Halojzita (Al2Si2O5(OH)4). Ovoje jedno od svega pet eksploatabilnih ležišta u svetu ove visoko cenjene gline (US$140-450/t), ostala četiri nalaze se u Novom Zelandu, Turskoj, Kini i SAD (Utah). Tekuća svetska produkcija iznosi oko 150,000 t/god.
NIKL
Nekadašnji površinski kop lateritskog ležišta nikla u Čikatovu i Glavici su prekinuta. Preostale rudne rezerve preračunate su i iznose 13.2 Mt sa prosečnim sadržajem 1.42% Ni i 0.05% Co. Proizvodnja je obustavljena 1999 i dodanas nije nastavljena.
Otvoreni kop lateritskog ležišta Nikla u Glogovcu
Društveno preduzeće “Feronikl” rudarski kompleks nalazi se trenutno na međunarodnom tenderu za privatizaciju.Tender je u završnoj fazi procene.
Po dodeljivanju privatizacionog ugovora najpovoljnijem ponuđaču , očekuje se ponovno pokretanje proizvodnje.Na Kosovu se nalazi veći broj drugih niklonosnih lateritskih ležišta.
HROM
Niz pojava sočiva hromita alpskog-tipa u jugo-zapadnom delu Kosova, predstavlja deo serije linearnih ležišta koje se kontinuirano nastavljaju iz Albanije.Ova sočiva su mala ali vrlo visokog kvaliteta i u Albaniji su poznata kao nosioci značajnih količina platinske grupe metala (PGM).
Hromitska ruda
Od kraja Drugog Svetskog rata sve do 1956., ruda se vadila uglavnom iz Đakovičkog rudnika Deva , i ruda se slala u Albaniju na dalju preradu. Kada su se visokokvalitetne rude iscrple, Kosovo je uvozilo 30,000-50,000 t/god. Hromita iz Albanije. Sa ovim se prestalo kada je pogon zatvoren 1991.god. U nekoliko dekada , nije bilo značajnije eksploatacije hroma.
BOKSIT
Kosovska ležišta boksita nalaze se u karstifikovanim krečnjacima i eksploatisana su u nekoliko površinskih kopova koji su u sastavu rudnika Grebnik. Krečnjak u kome se nalazi boksit, se koristi kao građevinski materijal i velike gomile dimenzionisanog krečnjaka zaostale su na kopovima Rudarski radovi započeti su 1966 a prekinutiand 1990, zbog pogoršanja političke situacije na Kosovu.Ukupna proizvodnja bila je 2.85Mt.
Napušteni rudnik boksita na Grebniku
Tradicionalna tržišta za boksit sa Grebnika su bila Rumunija,Nemačka i Rusija. Rudnik je posedovao pogone za fino mešanje pakovanje i za proizvodnju gipsa; proizvodnja je bila 5,000t/god., za domaće tržište, Crnu Goru i Makedoniju.
MAGNEZIT
Kosovo poseduje dva rudnika magnezita (MgCO3) Goleš i Strezova.U početku oba su radila kao površinski majdani a kasnije se na oba rudnika prešlo na podzemnu eksploataciju sve do njihovog zatvaranja 1999.god.
Magnezitska žica u serpentinitu
Pre 1990, rudnik Goleš proizvodio je 110,000 t magnezita, 22,000 t sinterovanog magnezijuma i 10,000 t kaustičnog kalcinisanog magnezijuma godišnje.
Rudnik Goleš ima pristup kroz vertikalna okna , a rudnik Strezovac otvoren je horizontalnim potkopom .
Na oba rudnika se nedavno započo proces privatizacije.Za dalje informacije o toku privatizacionog procesa posetite :
www.kta-kosovo.orgAGGREGATI I GRAĐEVINSKE MINERALNE SIROVINE
Kosovo je bogato sa visoko-kvalitetnim građevinskim mineralnim sirovinama, kao što su andeziti, bazalti, diabazi, gabrovi, graniti, krečnjaci i mermeri.
Otpucavanje krečnjaka za potrebe putogradnje
Veliki potencijali postoje za proizvodnju visokokvalitetnog dekorativnog kao i arhitektonsko-građevinskog kamena.
Ovo je sa sajta kosovske agencije za istraživanje rude i ostalo !
