Avioni srpske avijatike

[kosta1961]

BLERIOT XI
Prvi avion koji je kupila Srbija bili su Bleriot i Farman .Pitomci  poslati  na školovanje za pilota ,u školu Luja Blerioa su bili :por.Miloš Ilić ,potp.Živojin Stanković i podnarednik Miodrag Tomić.Po zavšetku školovanja država Srbija je ovlastila pilote  da  kupe avione na kojima su i učili letenje.

Tako su decembra 1912g. posle peripetija stigla u srbiju:

Jedan jednosed BLERIOT tip XI  sa motorom  GNOM 50ks. MILITARIE

Dva dvoseda BLERIOT  XI  sa motorom  GNOME 70ks.  XI ARTILLERIE

Avioni su stacionirani u Nišu na Trupaljskom polju.Prvi borbeni letovi su bili kod Skadra 1913g.Avioni su korišćeni u Balkansim ratovima i to veoma uspešno.Sva tri pilota su pokazali svoje veštine, a naročito uspešan je bio podnarednik Miodrag Tomić.Avioni su uspešno upotrebljavani i u prvom sv.ratu,za izvidjanje neprijatelja.Tomić je svoj avion nazvao ORLIĆ.Po povlačenju Austrougarske na početku prvog sv.rata  pronadjen je jedan nov BLERIOT XI ,dvosed.Tada je to bilo znatno pojačanje jer su ostali bili istrošeni.Po dolasku Francuske eskadrile u Srbiju ,dospela su i dva BLERIOT XI 2 dobro očuvana.Tomić je na jedan od njih postavio mitraljez ŠVARCLOZE, i to je bio prvi Srpski naoružani avion.Dobio je ime OLUJ.Leteli su do god se  povlačila srpska vojska,i polako su se trošili ili su bili uništeni.Najduže je na njima leteo Tomić na OLUJ , do 24 XII 1915g.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Bleriot Militarie

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]


[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Transport aviona

[kosta1961]

U toku leta 1915g iz Francuske stižu dva  školska aviona BLERIOT  PINGUIN koji su kupljeni za pilotsku školu u Požarevcu.Ti avioni su imali skraćena krila,da ne bi mogli da lete. Ubrzo su  pitomci oba polomili.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[kosta1961]

   FARMAN 20

Drugi avion koji je kupila Srbija je bio  Anri Farman 20 .Nabavljena su 3 primerka sa motorom GNOME sa 80 ks, za one koji su bili u pilotskoj školi FARMAN. Stigli su u Srbiju  decembra 1912g i stacionirani su kod Niša.Piloti koji  koji su trebali da lete na ovim avionima su: por.Jovan Jugović,narednik Mihajlo Petrović i podnarednik Vojislav Novičić.

Na Trupalskom polju,blizu Niša, su vršeni probni letovi. Piloti su smatrali da im sama obuka u Francuskoj nije dovoljna pa su  hteli što više da lete da steknu iskustvo i rutinu.Zbog toga su leteli su po zimi 1912/1913g ,ali su  pri tome  uništili dva aviona..Novičić je početkom 1913g polomio svoj avion pri sletanju, a on sam je bio u bolnici zbog povreda.Jugović je pak znatno oštetio svoj avion pri poletanju.Posle ovoga se došlo do zaključka da piloti iz Farnanove škole nisu sigurni kao letači,ali i sam avion je bio neobično težak za letenje.

Preostali avion je korišćen u opsadi Skadra 1913g.Početkom te godine je bilo loše vreme koje nije dozvoljavalo letenje.U martu je napokon došao i jedan jep dan ,i srpski piloti su to odmah iskoristili ,prvo je  Jugović sa Farmanom izvršio probni let od 13 min.i uspešno sleteo.Posle njega u avion je seo narednik Petrović.Po poletanju je uleteo  u snažnu vazdušnu struju(remu,kako su je piloti tada zvali),koja je  snažno uzdrmala avion,puklo je remenje koje je držalo pilota  i on je ispao iz aviona.Pilot gine.Tada je uništen i poslednji primerak tog aviona u posedu srpske avijatike.Kasnije ovi avion više nisu korišćeni u Srbiji.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[kosta1961]

DUKS – BIPLAN

Avion je kupljen za Ruskog pilota Agafonova kojeg je angažovala Srpska vlada u Moskvi.Stigao je 1 XI 1912g.sa mehaničarem Savaljevim.

Avion je napravljen za konkurs Ruske vojske, ali nije prihvaćen .Taj jedan primerak je kupio arhimandrit Mihajlo u jesen 1912g na zahtev Srpske vlade.Kada je sklopljen ustanovljeno da ima slabiji motor (Gnom  50 ks), od kuplenog (Gnom 70 ks). Odmah je upućen u Prilep gde je ruski pilot Agafonov ,koji je angažovan od srpske vlade ,trebalo da leti.Medjutim ruski pilot se vadio na loše vreme  i slab motor i nije hteo da leti nad neprijateljem.

Kasnije ,kod Skoplja su na ovom avionu leteli  naši piloti 1912g.Jugović i Petrović.Kada se videlo da srpski piloti mogu da lete na njemu otpušten je  ruski pilot,pa je avion upućen u opsadi Skadra marta 1912g. Ovog puta je na njemu leteo  novi pilot Kirštajn ,( došao je sa mehaničarem  Bžensinski).Po pogibiji Petrovića postavljen je motor sa Farmana  na Duks jer je bio jači.Po povratku u bazu u Nišu,na ovom avionu su vršeni trenažni letovi.
Pored ovog avijatika je posedivala  još jedan ruski avion Farman VII .To su bili slabi i krhki aeroplani tako da je novinar  Večernjih Novosti 23 januara 1913g izveštavao o obrazovanju Avijatičarske komande u Nišu navodi ,koje sve avione imaju i na kraju dodaje  ,”i dva aparata ruske proizvodnje koji nisu ni za kakvu upotrebu”.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[kosta1961]

FARMAN VII

Ovaj avion je kupila redakcija lista Novije vremja iz Rusije i poklonili Srpskoj vojsci.Kupljen je u Francuskoj,ali je iz Rusije putovao preko Petrovgrada,Odese i Bugarske.Na ovom tipu su leteli Srpski pitomci u Francuskim školama letenja,a kasnije i u pilotskim školama oko Soluna , za vreme Solunskog fronta.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[kosta1961]

DEPERDUSEN

Po povratku naših pilota iz Francuske ,ustanovljeno je da nemaju dovoljno iskustva i da neće moći  uspešno da obavljaju ratne zadatke,pa je vlada angažovala strane pilote.Tako je angažovala dva Francuza, Žil Vedrin i Luj Godefroa Broden,obojca sa velikim letačkim iskustvom.Na njihov zahtev kupljena su i dva Deperdusena tip T (motor Gnom 80 ks).Na Trupalskom polju su pomenuti piloti leteli i prenosili svoja iskustva Srpskim avijatičarima.

U opsadi skadra 1913g pilot Godefroa je leteo sa jednim od ovih aviona,ali izbegavao je da leti iznad neprijateljskih linija.

Avioni su kasnije slabo korišćeni,zbog manjka pilota,mada su u ono vreme bili moderni i brzi.To je bio prvi avion koji je imao zatvoren trup,i proslavio se u vazduhoplovnim utakmicama na Šnajderovom kupu.

Postoji podatak da je na jednom od ovih aviona leteo Engleski poručnik Džon Balok januara 1915g,sa aerodroma oko Soluna u Srbiju,ali nije poznato na kakav zadatak je išao.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[kosta1961]

   R.E.P.
Dva ovakva aviona su zarobljena na železničkoj stanici u Nišu oktobra  1912g.koji su bili namenjeni Turskoj.To su bili avioni Francuskog proizvodjača R.E.P. (Robert Esnault-Pelterie) tip K sa motorom GNOME od 70 ks.Na repu su imali ucrtanu Tursku zastavu.Ovi avioni su bili upakovani u sanduke i iz Francuske poslati Turskoj,preko Srbije .Avioni su odmah su prebačeni na aerodrom na Banjici kod Beograda.Francuski proizvodjač je naknadno tržio da Srbija plati avione.

Na ovom avionu je leteo krajem 1912g. ruski pilot angažovan od Srpske vlade Agafonov a kasnije i  Vedrin.Jedan od aviona se kasnije nalazio kod Niša ,pa ga je Vedrin preleteo za Beograd,na Banjički aerodrom.Pilot Voislav Novičić je na jednom od ovih aviona leteo tokom 1915g. na aerodromu kod Požarevca.Kasnije su slabo korišćeni najviše zbog nedostatka pilota.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
Konstrukcija trupa

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[kosta1961]

MAURICE FARMAN MF 11

Na zahtev srpske vlade,koja nije imala avione i posade obučene za rat,  Francuzi su poslali celu eskadrilu,što je u ono vreme bila značajna vojna sila.Stigli su u Niš 15 marta 1915g,sa 12 aviona MAURICE FARMAN MF 11 sa motorima RENO od 80ks. i sa rezervnim delovima i svom ostalom opremom za samostalno delovanje.Ovi avioni su bili za višestruku upotrebu od izvidjača do bombardera.

Kasnije su prebačeni na Banjicu kod Beograda.Francuzi su se pokazali kao hrabri i uspešni letači,za razliku od plaćenika.Tokom celog leta 1915g. avioni su imali prevlast u vazduhu.Sa ovim avionom su piloti Tirpen i mitraljezac Manjoni 9 juna 1915g  postigli prvu vazdušnu pobedu na Balkanu,oborili su jedan neprijateljski avion koji je bombardovao Kragujevac.Na ovom avionu je ucrtana prva Srpska oznaka,prepravljena Francuska,veliki plavi krug i malji crveni u sredini.

Kako se povlačila vojska ,tako su i ovi avioni preletali na nova letilišta.Kada se videlo da će morati da se povlače do albanske obale,odlučeno je 16 novembra 1915g.da se unište najlošiji avioni a preostali da prelete za Prizren.Odatle su preleteli za Skadar,a tamo je utvrdjeno da je samo  pet aviona  bilo za letenje ali su i oni bili istrošeni .Korišćeni su samo za prenos poruka.

Francuzi su ih koristili do 24 decembra 1915g. i predali ih Srpskoj vojsci ,a oni su brodom otišli za Francusku.Posle su ih koristili piloti Tomić i Stanković za prenos poruka,ranjenika,oficira,pa čak i para sve dok su mogli.To je bio prvi slučaj u svetu da su avionom prevoženi ranjenici.Zadnji je uništen 23 januara 1916g kada je Tomićev avion zahvatio jak vetar i polomio ga.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]
MF 11 na letelištu Lefkimo,Krf.Na ovom letilištu su srpski  vazduholovci pomagali Francuzima od 1 matra do 21 aprila 1916g

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[kosta1961]

Zanimljiva slika francuskih MF 11 na nekoj poljani u Raškoj 1915g.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[MOTORISTA]

Mehaničari i avion MF.11
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Osoblje 1. eskadrile i avion Brege 14 u pozadini.
[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]