Vojnicke sahrane, groblja i spomenici u ratu

[duje]

Sahrna savezničkog pilota, navjerovatnije Laurenca Meidla, (Žirovnica nad Martinjakom) (SLO), Njihov avion - "Sad Sack"  bio je obren 18.03.1044. deet su ih spasili partizani.

[duje]

Sahrana slovenskih domobrana - decembar 1943. u Ljubljani, poginulih u borbama sa partizanima.

[duje]

Sahrana A-U vojnika u blizini bolnice Podmelec (Soška fronta) I.svj. rat.

[duje]

Mart 1945, sahrana domobrana Alojza Zalara (SLO)

[vitez koja]

Evo, da i ja dam doprinos zapocetoj Kuzminoj temi...

Vojnicka groblja u Kragujevcu


Staro vojničko groblje

Pri samom ulasku u spomen-park Sumarice, sa leve strane puta za Gornji Milanovac, nalazi se jedno od najstarijih vojničkih groblja u Šumadiji, koje je nastalo u 19. veku. Na njemu je sahranjen veliki broj vojnika iz Srpsko-turskih ratova (1876—1878), Balkanskih ratova, kao i iz Prvog svetskog rata.

Sumarice u Kragujevcu su lep i pitom predeo. Istorija ga je nekoliko puto surovo koristila. Hiljade vojnika i civila su tu sahranjivane. Rec “sumarice” oznacavaju mesto obraslo sumom, najcesce hrastovom. Vece od “sumarka” a manje od prave sume. Predstavljaju mesto mladje sume, obnovljene posle cestih i masovnih seca.

Tokom druge austrijske okupacije Srbije 1718-1739.g, Kragujevac je bio znacajan vojni centar. U njemu je podignuto utvrdjenje po ondasnjim evropskim graditeljskim obrascima. U Beckom ratnom arhivu sacuvan je plan uredjenja “Sanac Kragujevac”. Sa uspehom Drugog srpskog ustanka, I oslobodjenju od Turaka, Kragujevac u periodu 1818.-1841.g. postaje prestonica Srbije. U tom period grad se ubrzano modernizuje. Pored izgradjene kasarne kasarne prema Sumaricama uredjen je putni pravac uz koji je 1865.g. sagradjena Vojna bolnica. Projektant je bio arhitekta Frencl. Bio je to najmoderniji vojni zdravstveni objekat tadasnje Srbije. Izgradnja Vojne bolnice uslovila je formiranje novog Vojnickog groblja. Do tada su vojnici sahranjivani na padinama Metinog brda iznad starih kasarni kraj Zdraljice.

Vojnicko groblje je formirano u Sumaricama, na rastojanju od oko dva kilometra od Vojne bolnice. Oko 230  metara juzno od Milanovackog druma. Bio je to jedini planski uredjeni deo Sumarica. Prilaz je trasiran pod uglom od 45 stepeni do sredista groblja. Granice groblja su pravolinijske, pribliznih dimenzija 200 x 200 metara. Pored ulaza u groblje nalazila se kuca cuvara, koji je tu ziveo sa porodicom, tako da je vojnicko groblje bilo cuvano, odrzavano i kontrolisano. Kompozicija grobova bila je vojnicki stroga, postavljeni u redove. Neki grobovi nisu imali horizontalnu plocu vec samo zemljanu humku dok nadgrobni spomenici nisu bili tipizirani. Spomenike su podizale porodice sahranjenih vojnika. U nastalim mirnodopskim vremenima, ovde su sahranjivani vojnici preminuli za vreme služenja vojnog roka u Кragujevcu. Sahrane su narocito učestale tokom balkanskih ratova 1912-1913.g.

Prostor Sumarica oko vojnickog groblja ostaje do Prvog  svetskog rata ostaje kao poljoprivredno i sumsko zemljiste.

[vitez koja]

Početkom Prvog svetskog rata, Kragujevac je po drugi put postao prestonica Sbije, jer su se prestolonaslednik Aleksandar, Vrhovna vojna komanda, i centralna bolnica srpske vojske, iz Beograda premestili u Kragujevac.

Bolnica je bila na prostoru današnjeg stadiona “Cika Daca”, a bolesnici su smeštani u obližnju kasarnu i u gornji deo Velikog parka. U ovu centralnu bolicu su donošeni teški ranjenici sa svih frontova, a onda je tokom zime 1914/15. godine zavladala i epidemija pegavog tifusa. Tada nepošumljen deo zapadno od Kragujevca, postao je centralno groblje srpske vojske u Prvom svetskom ratu. Na tom mestu je već postojalo vojničko groblje, osnovano u vreme srpsko-turskih ratova 1876-1878. godine. Tokom Prvog svetskog rata groblje se višestruko uvećalo.
Formirani su redovi grobova. Svaki grob je obelezen drvenim krstom na kome je umesto imena bio broj. Procenjuje se da je sahranjeno oko 2500 srpskih vojnika.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ] [ Attachment: You are not allowed to view attachments ] [ Attachment: You are not allowed to view attachments ] [ Attachment: You are not allowed to view attachments ] [ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[vitez koja]

Staro vojnicko groblje...

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[vitez koja]

Kada se oktobra 1915. godine, srpska vojska povukla na jug, Kragujevac su zauzele nemačke i austrougarske trupe. Na okupiranoj teritoriji nisu oskrnavili srpsko vojničko groblje, već su u produžetku počeli da sahranjuju svoje poginule i umrle vojnike formirajući tako dodatni deo groblja.  Grobovi nemackih vojnika postavljeni su u istom redosledu duz istocne granice, dok je u tezistu groblja formirana posebna grupa sa grobovima okupatorskih vojnika. Ta povrsina je posebno uredjena i naglasena  granitnim postamentom sa natpisom. Na postament je je postavljena mermerna skluptura lava u prirodnoj velicini.

Naime, početkom Prvog svetskog rata, Kralj Petar Prvi Karađorđević, naručio je dva lava isklesana od belog mermera. Lavove je želeo da postavi ispred crkve Sv.Djordja na Oplencu. Međutim, Nemci i Austrougari su krajem 1915. godine jednog od ovih lavova doneli iz Topole i postavili ga na postament svog vojničkog groblja u Šumaricama. Lav je gledao na nemačke i austrougarske grobove, a u neposrednoj blizini bio je poslednji red srpskih grobova.         
Umetnička figura lava je u prirodnoj veličini, duga je 2,20, široka 1, i visoka na  prednjem delu 1 metar. Lav se nalazi  na visokom postamentu, prikazan je u ležećem stavu, sa glavom položenom na šape. Austrijanci su drugu lavlju figuru, odneli 1918. godine u nepoznatom pravcu i izgubio joj se svaki trag, a i pored svih uloženih napora do danas nije pronađena.
Na postamentu spomenika okupator je isklesao reči „Pro patria“, što u prevodu znači „Za otadžbinu“. Posle oslobođenja, nemački natpis je zamenjen srpskim, „Zahvalna otadžbina -1914-1918“, koji  se i danas nalazi na postamentu.

[vitez koja]

U period izmedju zavrsetka Prvog i pocetka Drugog sv.rata vojnici su i dalje sahranjivani na ovom vojnom groblju sa desne strane kamenog lava. Okupatorsko groblje nije skrnavljeno, ali nije ni održavano i nije mu se pridavao veliki značaj. Cuvar groblja, čija se kuća nalazila tridesetak metara ispod i ulevo od kamenog lava, imao je previše posla sa hiljadama srpskih grobova.


Kada je 1941. godine, Kragujevac, ponovo okupiran, nemačka vojska nije skrnavila srpsko vojničko groblje, vec su svoje vojničko groblje uredili, a uskoro su tu počeli da sahranjuju poginule i umrle vojnike Trećeg rajha.

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[vitez koja]

Oktobra 1944. godine Nemci odlaze iz Кragujevca, a u grad ulaze Sovjetski vojnici i partizani. Po ulasku u Кragujevac partizani hapse i streljaju bez suda sve one za koje su sumljali i optuzili za „saradnju sa okupatorom“, čuvar groblja, sa sinom i dve kćerke, beži iz svoje kuće; bojeci se da ne izgube glave, jer je pomagao Nemcima prilikom sahrane njihovih vojnika.

Nova vlast je odmah porušila sve nemačke i austrougarske grobove. Potom su uništeni krstovi sa humki rodoljuba koje su, u neposrednoj blizini, Nemci streljali 21. oktobra 1941. godine. Srpsko vojničko groblje,u tom prvom naletu, nisu dirali, ali je ono počelo da propada jer nije vise održavano. Nekoliko godina kasnije odnete su krstače sa srpskog vojničkog groblja iz 1914/15. godine, kao i one iz balkanskih ratova. Ostao je samo lav i dva kamena spomenika. Groblje je potpuno zapušteno i na većem delu su zasadjeni borovi. Sada je to već prava šuma, koja dominira zapadnim delom grada.

Do danas je očuvano nekoliko desetina spomenika starijih od 1912. godine, koji  predstavljaju izuzetnu vrednost. Srpsko vojničko groblje je delimično obnovljeno 1998. godine.