Ekskluzivna zona bogata naftom i gasom izaziva rast tenzijaTurska i Grčka u sukobu su još od 1974, kad je Ankara izvršila invaziju na severni Kipar, nakon čega je ostrvo podeljeno između grčkih i turskih stanovnika, a rast tenzija između dve zemlje nije zaustavila ni pandemija korona virusa. Novi sukob izbio je oko turske eksploatacije gasa na plutajućoj platformi “Javuz” u kiparskoj ekskluzivnoj ekonomskoj zoni , koju Grčka smatra ilegalnom.
Portparol kiparske vlade Kirijakos Kusios optužio je krajem prošle nedelje Tursku da se u Istočnom Mediteranu ponaša "poput pirata", ne poštujući čak ni teška vremena kroz koje sada prolaze sve države u borbi protiv korona virusa.
- Svedoci smo politike koja zateže situaciju u Istočnom Mediteranu, a ta politika ne samo što se nastavlja već se intenzivira u vreme kad je čitav svet suočen sa pandemijom korona virusa, a države ulažu napore da zaštite zdravlje i bezbednost svojih građana - izjavio je Kusios za novinsku agenciju Sipriot, komentarišući tursku eksploataciju gasa na platformi “Javuz”.
Prošle godine su u Istočnom Mediteranu kod obala Kipra, Izraela i Egipta otkrivena velika polja gasa. Međunarodno priznata grčka vlada na Kipru i EU optužuju Tursku da bušenjem u vodama kod podeljenog ostrva narušava podmorsku ekonomsku zonu, dok vlada na čelu sa predsednikom Redžepoj Tajipom Erdoganom insistira da operiše u vodama kod svog dela teritorije nad koji pravo polažu kiparski Turci.
Nova mapaKako su velike naftne kompanije početkom prošle godine počele da otkrivaju sve više prirodnog gasa oko Kipra, Turska je pojačala pritisak, uprkos pandemiji. Početkom ove godine Ankara je iscrtala novu podmorsku liniju razgraničenja u Istočnom Mediteranu na novoj mapi u dogovoru sa vladom Muslimanskog bratstva u Libiji, prema kojoj tvrdi pravo na ogromne delove grčkih voda, ukazuje “Grik Siti tajms”.
Erdogan je tada rekao da će novi odnosi s Libijom “omogućiti Turskoj da sprovodi legalno bušenje na libijskoj kontinentalnoj ploči uz odobrenje Tripolija”, preneo je “Forbs”.
- Sa novim dogovorom između Turske i Libije, možemo zajedno istraživati u ovim ekskluzivnim ekonomskim zonama koje smo odredili. Nema problema - rekao je on početkom januara.
Prema njihovom dogovoru, Grčki Kipar, Egipat, Grčka i Izrael ne mogu istraživati niti eksploatisati gas bez dozvole od Turske. Izrael je tada naveo da unilateralna akcija ne dozvoljava Ankari da ih spreči od izgradnje cevovoda od Levijatanskih gasnih polja do Kipra, pa dalje do grčkog Krita i Evrope.
Bogata zonaEkskluzivna zona je bogata naftom i gasom, zbog čega je Turska proteklih pet i više godina postepeno jačala svoj pritisak ometajući kompanije i brodove koje sprovode energetsko istraživanje oko Kipra, koje su prve otkrile polje prirodnog gasa kod južne obale pre skoro deset godina. Tada su odnosi sa Grčkom bili “na tihoj vatri”, jer su energetski projekti puni tehničkih izazova i potrebne su godine da se razviju.
Tenzije su ponovo kulminirale otprilike u ovo doba prošle godine, kad je Turska krenula u potragu za prirodnim gasom u Istočnom Mediteranu, terajući Evropsku uniju da smanji kontakte sa evroazijskom državom. Podmorski izvor gasa u tom području je ogroman, pa nije ni čudo da je Turska prošlog proleća poslala nekoliko ratnih i brodova za istraživanje i bušenje u sporne vode oko Kipra, ne bi li premašili Kipar.
Kako je tada navodio “Forin polisi”, istraživačke brodove je pratila flota turskih mornaričkih plovila – podmornica, dronova i patrolnih brodova. Ovo je izazvalo kritike sa južnog, grčkog dela Kipra, dok je EU nazvala akcije Turske “ilegalnima” i nametnula joj simboličke finansijske kazne.
Kipar je stoga početkom jula 2019. dogovorio sa Egiptom izgradnju cevovoda za eventualni izvoz gasa, u vreme kad je delovalo da se Turska udaljava od zapada a približava Rusiji, nakon što je pokvarila odnose sa Sjedinjenim Američkim Državama zbog kupovine ruskog oružja (brzo je, međutim, ušla i u sukob sa Rusijom zbog Idliba u Siriji).
"Ponašaju se poput pirata"Tenzije oko eksploatacije gasa u Istočnom Mediteranu nisu se značajno umanjile ni u vreme pandemije korona virusa. Kusios je istakao da se Turska sada ponaša “poput pirata”.
- Turska sprovodi politiku naoružanim brodovima, ponašajući se poput pirata u Istočnom Mediteranu, kršeći principe međunarodnog zakona i mešajući se u suverena prava trećih zemalja, uključujući Kipar - rekao je on i dodao da turska politika ignoriše čak i pandemiju i da nema poštovanja čak ni teška vremena u kojem se sada nalaze države.
Turska je jedina zemlja u svetu koja ne priznaje Republiku Kipar i ujedno je jedina koja priznaje “Tursku Republiku Severni Kipar”, koju su Ujedinjene nacije proglasile ilegalnim entitetom. Kako Turska ne priznaje kiparsku republiku, smatra da može da koristi resurse koji joj pripadaju, navodi “Grik Siti tajms”, ukazujući da je Turska ne priznaje ni Konvenciju UN o pravu mora.
ProvokacijeTenzije u regionu možda se nisu značajno smanjile, ali su svakako pale u senku pandemije. Turska sa današnjim danom beleži 90.980 slučajeva zaraze i 2.140 preminulih, podaci su Worldofmeters.info. Prošle nedelje je “Grik Siti tajms” naveo da iako provokacije turskih ratnih aviona u Egejskom moru “nisu prestale ni na jedan dan” otkako je izbila pandemija, intenzitet i broj prekršaja se umanjio. List ističe da su u periodu pre izbijanja zdravstvene krize turske letelice stalno nadletale region.
“Obično bi 15-20 aviona F-16 prekršilo grčki vazdušni prostor, međutim sada ulaze samo jedan do dva para, u želji da prosto pokažu svoje prisustvo u Egeju i konstantno osporavaju suverena prava Grčke”, naveo je “Grik Siti tajms”, dodajući da su pretprošlog četvrtka samo dve turske letelice ilegalno ušle u grčki prostor, između ostrva Lemnos i Lezbos, a da su ih grčki borbeni avioni odmah oterali.
Zvaničnici vazduhoplovnih snaga grčke pažljivo motre situaciju, ističući da se broj turskih aviona koji ulaze u prostor Egejskog mora možda smanjio, kao i njihova dužina boravka, ali da se prekršaji nastavljaju čak i u vreme pandemije.
“Grik Siti tajms” navodi da je turska avijacija tokom prošle godine prekršila grčki vazdušni prostor 4.811 puta, što je najveći broj u jednoj godini od 1987. U prvih 100 dana ove godine zabeležena su 192 kršenja grčkog vazdušnog prostora. Iako su turski avioni nadletali “uobičajena područja”, ostrva Lezbos, Leros i Hios su zabeležila “alarmanti” broj preletanja. “Grik Siti tajms” ukazuje da su turski avioni po prvi put od 1993. prekršili nebo iznad zemljane granice Grčke i Turske kod Evrosa, i to u sred imigrantske krize u martu.
Rasprava na samitu NATOIako su Grčka i Turska zajedno ušle u NATO 1952. kao prve nove članice od osnivanja pakta, one svakako nisu saveznice, a zategnuti odnosi kulminirali su pre dve nedelje na samitu NATO, prema izvorima CNN-a Grčke, kad je turski ministar spoljnih poslova Mevlut Čavušoglu ponovio optužbe svoje zemlje da grčki graničari muče i ubijaju imigrante.
Čavušoglin grčki kolega Nikos Dendijas nije mu ostao dužan, navodeći da je Grčka suočena sa “orkestriranim napadom bez presedana” i “kampanjom dezinformacija” iz Turske, kako je preneo “Grik Siti tajms”. Dendijas je naveo da su turske metode prekršile NATO vrednosti i da “takozvane saveznice imaju pravo da se pozovu na solidarnost alijanse, ali samo ako poštuju svoje obaveze”.
Besan Čavušoglu je nakon toga ponovo zatražio da se obrati učesnicima konferencije, što je generalni sekretar NATO Jens Stoltenberg odbio. Dendijas je kasnije na “Tviteru” naveo da se tokom samita odnosio na “nedavni razvoj događaja na Evrosu i instrumentalizaciju ljudi, što potkopava vrednosti alijanse”, ali bez iznošenja detalja u vezi onoga što su CNN-u rekli diplomatski izvori.
Iako su Grčka i Turska saveznice NATO “na papiru”, njihovi odnosi ostali su zategnuti, što se ogleda u u istočnom Mediteranu, te imigrantskoj krizi koju je izazvala Turska kad je početkom marta otvorila izbeglicama granicu sa Grčkom, odnosno EU.
izvor