Radio-tehnički izviđački kompleks "Tamara"

[Kubovac]

Nakon obaranja aviona F-117A, američki i zapadni izvori tražili su opravdanje za ovaj događaj. Jedno od tih opravdanja je bilo da je letelica inicijalno otkrivena češkim pasivnim senzorom "Tamara", kojim su navodno upravljali Ruski operatori.

Možda treba reći nekoliko reči o sistemu "Tamara", pasivnom sistemu čehoslovačke proizvodnje, koji je, ni kriv ni dužan, dobio sasvim dobru reklamu tokom i nakon vazdušnog rata nad SRJ 1999. godine, a posredno i ostali proizvodni te kompanije, poput naslednika Tamare – sistem VERA.

Radio-tehnički izviđački kompleks KRTP-86 „Tamara“ i KRTP-91 „Tamara-M“ je nastavak uspešnog rada čehoslovačke elektronske industrije na tom polju. Naslednik je starijih sistema poput PRP-1 „Kopač“ i KRTP-81 „Ramona“.

Radio-tehnički izviđački kompleks "Tamara", počeo je sa proizvodnjom u državnoj kompaniji „Tesla“ u Parubicama u tadašnjoj Čehoslovačkoj. Razvoj sistema je trajao od 1981. do 1983. godine. Nakon ispitivanja i provere funkcionalnosti, sistem je konačno stavljen u operativnu upotrebu krajem 1987. godine. Tokom 1991. godine, počela je proizvodnja modifikovanog sistema "Tamara-M".
Zbog svog izgleda u marševskom položaju, na zapadu je dobio oznaku „Đubretarski kamion“.

"Tamara" je mobilan sistem, koji se sastojao od 8 vozila marke TATRA 815, od kojih se na tri vozila nalaze antenski sistemi, a na preostalim vozilima se nalaze prijemne stanice i stanice za analizu i ocenu situacije u VaP-u.
Da bi se sistem iz marševskog položaja preveo u borbeni, bilo je potrebno oko 20 minuta.

Način funkcionisanja:

Sistem je funkcionisao tako što je postojalo centralno upravljačko-komandno mesto, na kome se nalazi jedno vozilo sa antenskim sistemom, vozilo za prijem podataka, vozilo za analizu situacije i komandno vozilo za ocenu situacije u vazdušnom prostoru.
Sa desne i leve strane, nalaze se pozicije sa po jednim vozilom sa antenskim sistemom i vozilom za prijem podataka.
Pozicije sistema „sa strana“, svoje podatke predaju centralnom mestu putem usmerenog mikro-talasnog linka.
Sistem radi na principima TDOA – vremenskoj razlici kod prijema impulsa. U tom smislu, zadatak je centralnog upravljačko-komandnog mesta da obavlja funkcije određivanja vremenske razlike kod prijema impulsa na antenskim prijemnicima na pozicijama „sa strana“. Zatim vrši upoređivanje vremenskog kašnjenja prijema impulsa između centralnog antenskog prijemnika i jednog od antenskih prijemnika „sa strana“ smeštajući tako i locirajući cilj u okviru „hiperboloida“ (površina generisana rotacijom hiperbole oko jedne od njenih glavnih osa), kao preseka hiperboloida centralnog mesta i jednog mesta sa strane. Tako se dobija 2D projekcija cilja, pravac i daljina, bez visine. Tada se vrši upoređivanje ovog „hiperboloida“ dobijenog ukrštanjem centralnog i jednog hiperboloida sa pozicija sa strane, sa hiperboloidom treće pozicije „sa strane“ i na taj način se određuje i visina cilja, dakle 3D informacija.

"Tamara" je imala mogućnost da jednovremeno automatski prati do 23 radarska odraza i 48 transpondera sistema „svoj-tuđi“. Nominalan domet sistema iznosio je oko 450 km i generalno je ograničen linijom (radio) horizonta. Obezbeđuje otkrivanje u sektoru od 100 stepeni (Tamara), odnosno 120 stepeni (Tamara-M).
Radni opseg kompleksa od 800 MHZ do 18 GHz.

Proizvedena su ukupno 23 sistema „Tamara“ i „Tamara-M“, od kojih je 19 kompleksa izveženo u tadašnji SSSR i 1 sistem u nekadašnju Istočnu Nemačku.

Inače, da navedem i neke prednosti i ograničenja ovih sistema.

Jedno od ograničenja je da su mogli pratiti samo emitere pulsnih signala, a ne i emitere kontinualnih (CW) signala.

Dejstvuju samo sektorski, jedino kada rade kao deo sistema kontrole letenja, mogu primati signale avio transpondera u krugu od 360 stepeni.

Ovakvi „hiperbolici“ teže otkrivaju taktičke radare udarnih aviona jer je potrebno da sve prijemne stanice budu zahvaćene izlučivanjem radara. To je istina moguće ako je avion vrlo daleko i relativno visoko, međutim to se u praksi ne dešava jer su udarni avioni obično nisko i blizu.

Međutim, kao prednost je da otkrivaju visoke, daleke radare, kao što su na AWACS-ima i radare za osmatranje zemljine površine kao na JSTARS-ovima, bez problema, nezavisno od toga kakva je antena, jer oni zrače preko svih prijemnih stanica hiperboličkog sistema.

Takođe je prednost kod ovih hiperboličkih sistema, da tačnost ne opada sa porastom daljine kao što je to izrazit slučaj kod „klasičnih“ triangualcionih sistema.

Nakon razlaza Češke i Slovačke, od kompanije "Tesla" je nastala ERA. ERA je nastavila sa razvojem na ovom polju, proizvodnjom sistema VERA.
Američka kompanija ''Rannoch Corporation'' kupila je 2005/2006 godine češku firmu ERA koja se bavi proizvodnjom i razvojem radarskih sistema.


Slika 1: Vozilo sa antenom u marševskom položaju:

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Slika 2: Vozilo sa antenom u borbenom položaju:

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Slika 3: KRTP-86 Tamara - sredstva čete:

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Slika 4: KRTP-86 Tamara - Princip rada:

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Slika 5: KRTP-86 Tamara, unutrašnjost prijemne kabine:

[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Kubovac]

Ruskim (sovjetskim, prim. Kubovac) oružjem protiv Rusije: I ‘Tamara’ u borbi protiv dronova

Sistemi razvijeni još u SSSR-u

Ukrajina ima najmanje četiri kompletna sistema „KRTP-86/KRTP-91 Tamara“, razvijenih još u bivšem SSSR-u. Razvoj sistema je započet još 1981. godine na Češkom tehničkom institutu, a od 1983. je nastavljen u okviru tadašnje vojne fabrike Tesla, koja je proizvodila razne vrste vojnih sistema u Rusiji i Ukrajini. Namena sistema je slična kao i američkom  ‘AN/TPQ Counter measures radar“, s tim što oni funkcionišu u širem spektru frekvencija.

Četiri sistema KRTP-86 je Sovjetski savez početkom devedesetih razmenio za nuklearne bojeve glave koje su se tada još uvek nalazile u Ukrajini. Sam sistem se sastoji od jednog komandnog vozila sa ECM računarom i vozilima sa hardverom za podršku i obradu signala, te dodatna dva ili tri vozila sa ECM prijemnicima (prim. Kubovac). Sistem koristi fenomen u fizici poznat kao „nejednako rasipanje signala“ (TDOA, time difference on arrival), kada se radio signali nejednako apsorbuju od strane letelice u vazduhu. Korišćenjem više signala sa različitih predajnika, na frekvencijama od 0,8 do 1,8 GHz (gigaherca), „KRTP-91 Tamara“ može da detektuje, čak i neke stealth (nevidljive) letelice, jer za razliku od klasičnih radara sistem detektuje samo nejednako vraćanje signala.

Budući da su ovi sistemi montirani na kamione „Tatra T815“ i imaju cilindrični oblik, NATO snage su mu dale kodno ime „TM-1 Trash Can“ (kanta za otpatke). Delovi sistema su međusobno povezani radio i mikrotalasnom vezom niske snage (LeML), kako bi se onemogućila njegova detekcija (često je sistem postavljen u radijusu od dva do 3,5 kilometara). Kada se sistem pokrene, stvara polje signala kupastog oblika, širine od pet do 12 kilometara i do visine od pet kilometara. Ova „signalna kupa“ se dalje može nezavisno premeštati u okviru vazdušnog prostora.

U punom kapacitetu „Tamara“ može da detektuje ili ometa do 23 radarska (potvrđena) objekta u vazduhu i da simultano prati do 48 IFF-signala (Identified Friend or Foe, prijateljska ili neprijateljska letelica). Ovaj sistem takođe koristi i tehniku „trilateracije“, gde računar u okviru ovog sistema može da „pogodi“ poziciju letelice samo na osnovu jednog ili dva poznata parametra (visine ili putanje leta).

Unapređene verzije „KRTP-Tamara 2“ i „Tamara – M“ imaju daleko veći signalni domet – čak i do 450 kilometara – što u praksi znači da mogu da primete neprijateljske dronove ili avione dok su još u ruskom vazdušnom prostoru. Tehnički posmatrano, sistem ima dovoljno snage i za domet preko 1.000 kilometara, ali je efekat „radarskog horizonta“ (rasipanja signala na velikim daljinama) tada veoma izražen.

Zanimljivo je i da su dva sistema „Tamara-M“ ostala u Nemačkoj nakon pada Berlinskog zida, te da ih je nemačka vojska (Bundeswehr) koristila do 2010, kada su oni ukinuti u okviru reorganizacije NATO-a. Treba reći i da je nakon raspada SSSR-a na osnovu tehnologije „KRTP-91“ nastavljen razvoj sličnog sistema u Češkoj, koji se danas naziva VERA S/M i VERA NG, a izvezen je i koristi se i u Estoniji, Maleziji i Pakistanu.

Izvor

Adaptacija teksta: Kubovac

Inače, o ovom hiperboličkom sistemu pelengacije, ali i drugim srodnim sistemima pelengacije, više informacija možete pronaći i u knjizi Zorana Vukosavljevića i Branislava Kojadinovića, "Ešalon - Istorija razvoja sovjetskih i ruskih radara, komandno-informacionih sistema i sistema automatizacije", koju možete, ukoliko ste zainteresovani, direktno poručiti ostavljanjem komentara ispod teksta ili kontaktom u pp Kubovca.