Makedonija na starim fotografijama

[Dreadnought]

Evo da pokrenemo i temu gde će moći da se postavljaju stare fotografije (može i razglednice) sa motivima iz Makedonije.

Nadam se da će biti članova foruma sa nekim materijalom za podeliti sa ostalima  

  

* * *

Za početak, panorama centra Skoplja sa kraja 50-ih godina.

Fotografijom dominira Dušanov most i zgrada Oficirskog doma u Skoplju koja je stradala u katastrofalnom zemljotresu 1963. godine.



[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

Oficirski dom u Skoplju


Oficirski dom u Skoplju bila je građevina u centru grada, koja je postojala od 1929. do 1963. godine. Autor projekta bio je arhitekta Vasilij Fjodorovič fon Baumgarten, ruski emigrant.

Na mestu Doma se pre nalazila stara Burmali džamija, srušena 1925. godine. Iste je godine započela gradnja doma, koji je završen do 1929. godine. Autor projekta bio je arhitekta Vasilij Fjodorovič fon Baumgarten. Dom je do početka Drugog svetskog rata korišćen u svrhe održavanja velikih banketa i gala-večeri za imućne građane.

Nakon 1945, zvanično ime zgrade bilo je Dom JNA. Unutrašnjost Doma je od 1955. godine bila obogaćena monumentalnim mozaikom makedonskog slikara Borka Lazeskog.

Dom je teško stradao u zemljotresu 26. jula 1963. godine; urušio se celi prednji deo zgrade s kulom, te su vlasti zaključile da ga se ne isplati obnavljati. Prostor je nakon toga raščišćen i služio kao parkiralište.

[Dreadnought]

Još jednom Oficirski dom u Skoplju.

Fotografija sa kraja 30-ih godina, na pozadini nema podataka.




[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Za početak, panorama centra Skoplja sa kraja 50-ih godina.

Fotografijom dominira Dušanov most i zgrada Oficirskog doma u Skoplju koja je stradala u katastrofalnom zemljotresu 1963. godine.

Još jedna fotografija sa kraja 50-ih godina.



[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Na pozadini fotografije zapisano:



"Na putu Skoplje - Ohrid

Na 'Pampurčetu'

04.V.1938."



[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Pogled na Ohrid, sredina 30-ih.




[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Ohridsko jezero, 50-ih godina.


[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]




U gornjem levom uglu fotografije Samuilov grad.


[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Ohrid, Hidrobiološka stanica kod Biljaninih izvora, snimljeno 1939. godine.




[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Manastir Svetog Nauma


Manastir Svetog Nauma kod Ohrida je jedan od najznačajnijih manastira u Makedoniji.

Nalazi se u najjužnijem delu makedonskog dela ohridskog jezera, na granici sa Albanijom. U manastirskoj crkvi Svetog Nauma nalaze se mošti Svetog Nauma, učenika solunske braće svetih Ćirila i Metodija. Sveti Naum Ohridski je zajedno sa Svetim Klimentom Ohridskim širio hrišćanstvo na prostorima južnog Balkana, ponajviše oko Ohridskog jezera.

Manastir je osnovao sam Sveti Naum i sagrađen je 905, koji je oko 910. godine u njemu i sahranjen. Grob - mermerni sarkofag svetog Nauma se nalaze u desnom krilu crkve, u posebnom manjem prostoru. Prema legendi ako se nasloni glava na grob, čuje se bitje srca svetog Nauma. Mošti Sv. Nauma su pomogle kod nekih bolesnika da se iscele, pa zato manastir pohode i poklonici i bolesnici, tražeći leka od svetitelja. Taj manastir se u narodu zvao i Sv. Sium i Sv. Zauma, tj. "za um-a" - zbog moći za lečenje duševnih bolesti.

Po predanju osnovao ga je Naum, učenik Klimentov, oko 900. godine. Za Klimenta se misli da je bio Bugarin, a narodnost Naumova nije utvrđena. On je sa Klimentom otišao u "Bugarsku" 886. godine, i nastanili su se i živeli u Kutmičivici, a najviše u Đavatu kod Ohridskog jezera. Naum je prvo bio sveštenik, pa se kasnije zamonašio u manastiru, gde je i umro. Kliment je zapisao da ga je nagovarao Naum, da se ohrabri i počne prevođenje nekih crkvenih knjiga, sa grčkog na staroslovenski jezik.

Manastirski hram je prvo bio posvećen Sv. arhanđelu Mihajlu, a kasnije prozvan po Sv. Naumu, koje tu sahranjen. Manastirska slava je praznik Sv. Klimenta i Nauma.

Srpski (zetski) kralj Jovan Vladimir je podigao pravoslavnu crkvu u Elbasanu, i obnovio "slavni" manastir Sv. Nauma na obali jezera "kao uzdarje Gospodu za pobedu nad neprijateljem svoje zemlje i svoga naroda".


izvor

Manastir Svetog Nauma, krajem 50-tih godina.



[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Crkva Sveti Jovan Kaneo


Crkva Svetog Jovana Bogoslova je mala i pitoreskna crkva kod ribarskog sela Kaneo (Kanev) u neposrednoj blizini grada Ohrida, na steni iznad Ohridskog jezera u Severnoj Makedoniji.

Crkva je posvećena Svetom Jovanu Bogoslovu. Sagrađena je krajem 13. veka. Stefan Dušan u vreme kada je bio kralj, je oko 1337. godine metoh crkve Svetog Jovana Bogoslova „s lovištem“ poklonio manastiru Treskavac u Prilepu. Stefan Dušan je ovo potvrdio poveljom od 1342. do 1345. godine.

Tačan datum izgradnje crkve nije poznat, ali dokumenti sa pojedinostima o crkvenoj imovini sugerišu da je sagrađena pre 1447. godine. Arheolozi veruju da je crkva izgrađena nešto pre uspona Osmanskog carstva verovatno u 13. veku. Radovi na restauraciji crkve 1964. godine doveli su do otkrića freske u kupoli crkve.


Arhitektura

Osnova crkve je u obliku pravilnog upisanog krsta. Arhitekta crkve je nepoznat, ali se smatra da je on bio pod uticajem jermenske crkvene arhitekture. Crkva je temeljno obnovljena u 14. veku, nešto pre dolaska Turaka u Makedoniju. Za osmanskih vremena crkva je počela propadati, tako da je verovatno potpuno napuštena u periodu 17. — 19. veka, zbog toga je propao najveći deo fresaka. Crkva je obnovljena u 19. veku, kada su obnovljen svod, dograđena priprata i izgrađen zvonik. Ovo je sve srušeno zbog kompletne restauracije objekta 1963-1964. godine.

Drveni ikonostas koji deli unutrašnjost crkve je iz 20. veka. Iz vizantijskih vremena je freska Hristos Pantokrator (vladar) naslikana u kupoli crkve. Većina ostalih fresaka u crkvi je iz 20. veka iz vremena restauracije objekta. Od freski se ističe ona na kojoj je lik Sv. Klimenta Ohridskog (čiji se manastir, Sv. Pantelejmon, nalazi u blizini crkve) u pratnji Sv. Erazma Lihnidskog (Ohridskog).


izvor

Crkva Sveti Jovan Kaneo na Ohridskom jezeru. U narodu je poznata kao "ribarska" crkva.

Fotografija iz maja meseca 1948. godine.



[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Crkva Bogorodice Perivlepte


Crkva Bogorodice Perivlepte je jedna od značajnijih crkva u Ohridu. Izgradio ju je Progon Zgur 1295., koji je bio srodnik vizantijskog cara Andronika II Paleologa, za vreme ohridskog arhiepiskopa Makarija.

Crkva je postala poznata kao crkva Svetog Klimenta, jer su nakon turskog rušenja originalne crkve Svetog Klimenta njegove mošti prenete u ovu crkvu. Danas se mošti Svetog Klimenta nalaze u obnovljenoj crkvi posvećenoj ovom svecu. Bogorodica Pervilepta je jedno vreme bila i sedište arhiepiskopije, nakon pretvaranja crkve Sv. Sofije u džamiju.

Ktitorski natpis na grčkom jeziku iznad zapadnog ulaza narteksa veli da je crkvu 1295. godine podigao vizantijski aristokrata, Progon Sgur, rođak cara Andronika II Paleologa.

Nakon osmanskog osvajanja i uništenja crkve Svetog Pantelejmona, mošti Svetog Klimenta Ohridskog preseljene su u crkvu Presvete Bogorodice Perivlepte. Crkva je od tada postala poznata i kao crkva Svetog Klimenta ili Velika crkva. Nakon što je crkva Svete Sofije pretvorena u džamiju, crkva Presvete Bogorodice Perivlepte postala je katedralni hram Ohridske arhijepiskopije, a nakon njenog ukidanja, 1767. godine, Ohridske mitropolije. U nju su prenete i crkvene utvari Svete Sofije, kao i velika zbirka svetootačkih knjiga, koja nije sačuvana. Pored crkve izgrađeni su manastirski konaci i arhijerejski dvor, koji je izgoreo 1862. godine.

Crkva ima osnovu vizantijske kupolne crkve sa upisanim krstom. Kupola nad naosom podupire se na četiri slobodna stuba, a slepa kupola nad narteksom na četiri pilastra. Zidana je od kamena, sedre i opeke, a njihovom kombinacijom podignute su različite dekorativne površine (meandar, šahovsko polje, riblja kost). Ovoj način zidanja ima uzore u crkvama vizantijske prestonice, no crkva Bogorodice Privleptos, kako i neke druge u Makedoniji, ukazuju i na neposredni uticaj graditeljstva 13. veka u Epiru. Arhitektonski, crkva veoma podseća na Crvenu crkvu u Vurgareli, u Epiru. Neki istraživači smatraju da su obe crkve delo jednih istih majstora.

Freske u crkvi su delo zoografa Mihajla i Evtihija, koji su ostavili svoj pečat širom Srbije i današnje Severne Makedonije (tada srednjovekovne Srbije). Oslikane su u skladu sa stilom perioda renesanse Paleologa.

Freske severnog, južnog paraliksa i otvorenog trema hrama završene su 1365. godine. Te godine godine je gospodar ohridske oblasti Vukašin Mrnjavčević postao kralj i savladar srpskog cara Stefanu Urošu V. Tada je na čelu ohridske arhiepiskopije bio Grigorije II, Vukašinov saradnik i inspirator Maričke bitke. Car Dušan izdao je crkvi povelju, kojom joj je priložio neka sela oko ohridskog jezera.

Crkva ima i freske kralja Vukašina i cara Uroša, zajedno sa sinovima namesnika gradskog sevastokratora Branka Mladenovića - Grgura i Vuka.

Carske dveri u crkvi iz sredine 16 veka delo su vrhunske umetničke radionice sa prostora Ohridske arhiepiskopije. One se danas nalaze u Nacionalnom istorijskom muzeju u Sofiji. Ostala dela iste radionice su carske dveri crkve Svetog Pantelejmona, dveri u crkvi „Golemi Sveti Vrači“ – sada na ikonostasu crkve Presvete Bogorodice Perivlepte, dveri nepoznate crkve u Ohridu – danas u Narodnom muzeju u Beogradu, dveri u crkvi Svetog Nikole, u prilepskom selu Korenica, dveri u crkvi Svetog Đurđa u Gornjoj Vlaškoj, mahali u Ohridu i dveri u crkvi Svetog Nikole u struškom selu Prisovjani.


izvor

Crkva Presvete Bogorodice Perivlepte u Ohridu, krajem 50-ih godina.



[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Crkva Svete Sofije (Ohrid)


Sveta Sofija, koju je u drugoj četvrtini 11. veka podigao ohridski arhiepiskop Leon, hartofilaks velike crkve, prvi od Grka na arhiepiskopskoj stolici u Ohridu.

Crkva je restaurisana u 12. veku. Tada je prepravljen sadašnji unutrašnji narteks, koji je uz to dobio gore galeriju, u koju se ulazilo stepeništem, instaliranim u jednom posebnom prostoru na severnoj strani. Na istočnoj polovini jednoga svoda u prizemlju narteksa naslikani su ktitori, u kojima se, kako izgleda, mogu poznati „prvi sevastokrator" Isak Komnen i njegova supruga Irena. Njihov sin, Jovan Komnen, ohridski arhiepiskop, verovatno je kao mirjanin, a pod imenom Jovan, sevast Prosenika, naslikan na zapadnom zidu narteksa. 1313/14. dozidao je uz zapadnu fasadu crkve spoljašnji narteks sa gornjom galerijom ohridski arhiepiskop Grigorije, koji se u natpisu na zapadnoj fasadi hvali, da je Mezima (Slovenima) darovao zakone.

Gornja galerija ovoga narteksa živopisana je u 14. veku, kako izgleda, za vlade cara Dušana. Sve su signature u živopisu srpsko-slovenske. U stepeništu, malo pre pomenutom, na istočnom zidu naslikan je neki Jovan despot sa suprugom, sa ohridskim arhiepiskopom Nikolom (spominje se 1336—1346), koji je prisustvovao krunisanju Dušana za cara, i sa dvoje dece. Na istočnom zidu Grigorijeve galerije nalazili su se portreti cara Dušana i supruge mu Jelene pred Hristom na prestolu i Sv. arhiđakonom Stefanom. Portreti su danas sačuvani samo u najnižem delu. Ove freske nastale su između 1350. i 1355. godine.

Sv. Sofija je kao arhiepiskopska crkva igrala važnu ulogu u istoriji pravoslavne crkve. U njoj su rezidirali i arhiepiskopi srpskoga porekla, kako izgleda već pri kraju 14 veka: Arhiepiskopi Dorotej (svrgnut 1468), Prohor (— 1560), Simeon (— 1561).

Crkva predstavlja trobrodnu tzv. orijentalnu baziliku, u kojoj su sva tri broda pod jednim krovom. Na crkvi ima tri apside (srednja je spolja petostrana, dok su bočne i spolja polukružne), od kojih su obe bočne dvokatne. Padaju u oči krstati svodovi u prizemlju unutrašnjeg narteksa. Spoljašnji narteks ima dve kule kao bočne završetke. Njegovo prizemlje predstavlja jedan otvoren portik, a njegova gornja galerija jednu lođu, flankiranu dvema kapelama, koje su presvođene kubetima, izvedenim na pandantifima. Uz severnu stranu crkve bio je kasnije dozidan jedan otvoren portik sa kolonadom.

U pravoj crkvi ima dva sloja živopisa. Prvi je iz 11. veka, a drugi iz 12. do 13. Naročito je interesantan živopis u gornjoj galeriji spoljašnjeg narteksa. Tu padaju u oči mnogobrojne scene iz legende o prekrasnom Josipu, jako oštećene. Srpsko-slovenske natpise oko slike izgrebli su Grci, u čijim je rukama bila crkva pre oslobođenja 1918. godine.


izvor

Crkva svete Sofije u Ohridu, krajem 50-tih godina.



[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Ohrid, Macedonia (former Yugoslavia), is one of the oldest settlements on the Balkan peninsula and among the rare UNESCO world heritage sites. It once had 365 churches, one for each day of the year and it is known as "Jerusalem of the Balkans"

Photo by Kurt Hielcher, 1926

Ohrid, 1926. godine.



[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Ohrid na kolorizovanoj fotografiji koji je napravio Albert Kahn 1913. godine.




[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Kavadarce, 1928. godine.

Žene, berači grožđa u vinogradu Škartovih. Nju je snimio fotograf Ilija Škartov koji je na fotografiji po sredini dole. Fotografija je takođe dokaz i duge vinogradarske tradicije u regionu Tikveš, poznatom kao najvećem vinskom kraju u Makedoniji.



[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]

[Dreadnought]

Rabrovo, opština Valandovo, 1931. godine.




[ Attachment: You are not allowed to view attachments ]