NikolaX
desetar
 Offline
Last Login: Yesterday at 03:36:44 pm
Posts: 110
|
 |
« Reply #16 on: March 12, 2024, 10:31:29 pm » |
|
Zaprežne - vozarske i tovarne jedinice u NOR-u 1945. god.
Motorna vozila kojih je sve više bilo u jedinicama NOVJ, nisu mogla da obezbijede transport u svim borbenim, vremenskim i terenskim uslovima. Iskustva iz prethodnih godina su pokazala da je zaprežni transport, iako male nosivosti, sposoban da radi u skoro svim uslovima. Imajući to u vidu, ova vrsta transporta zadržana je i na nivoima viših, novoformiranih komandi, a u njihovim formacijama predviđen je i tovarni transport.
U raspisu koji je februara 1945. dostavila nižim komandama KP PNO, u cilju regulisanja cjelokupnog saobraćaja vojske, pored divizijskih i brigadnih komora koje su vršila prevoženja od divizijskih do bataljonskih slagališta, predviđeno je da za mala prevoženja armije, divizije i brigade moraju imati najmanje po jednu vozarsku četu, pa i odgovarajući broj tovarnih grla. Na osnovu tog stava najvišeg pozadinskog organa u NOVJ, komande armija su u svojim formacijama predvidjele i ove jedinice.
Tako je, na primjer, u pozadini 1. armije predviđeno da se formiraju dva „transportna bataljona sa konjskom vučom“, dok je u pozadini 3. armije bilo 5 vozarskih bataljona - 2 u komandi armijske baze, 2 u sanitetskom odeljenju i 1 u intendanturi armije. U pozadini ove armije nije bilo saobraćajnog organa (automobilsko odjeljenje), pa su ove jedinice potčinjene drugim organima pozadine i radile za njihove potrebe.
U 2. armiji posebne zaprežne jedinice (armijske) nisu formirane, već su po potrebi zaprege uzimane sa teritorije.
Koliki je udio zaprežnog i tovarnog transporta u doturu i evakuaciji na kraju, može se vidjeti iz brojnog stanja stoke po jedinicama u posljednjoj godini rata. U 1. armiji 15. februara 1945. bilo je blizu 7.000 teglećih konja i preko 1.000 tovarnih, a u 4. armiji 31. marta 1945. oko 1.200 teglećih i 2.500 tovarnih grla (1.740 konja, 730 mazgi i 55 magaraca). U 1. armiji bilo je, polovinom februara 1945. godine 2.750 jedno i dvoosovinskih kola, u 2. armiji oko 990, a u 4. armiji krajem marta, oko 450 kola. Veći broj konja bio je u sastavu komora koje su formirane po jedinicama, a od jednog broja formirane su zaprežne jedinice, koje su bile potčinjene saobraćajnim organima.
U toku 1945. formiran je manji broj zaprežnih jedinica, a za transport su korišćene jedinice formirane u prethodnim godinama. Iako je još krajem oktobra 1944. GŠ Hrvatske dao uputstva za formiranje vozarskih jedinica-eskadrona i odredio broj vozila u njima, u formacijama ovih jedinica javljaju se velike razlike. Tako, na primjer, umjesto 20-25 pari konja, koliko je određeno da jedan eskadron ima, vozarski eskadron 6. korpusa je imao 150 pari konja, a na početku 1945. godine 6. korpus imao je vozarski divizion, koji je imao 9 eskadrona, u kome je bilo 466 ljudi, 218 kola, 236 teglećih konja, 17 jahaćih i dva tovarna.
Krajem januara 1945. vojna oblast 6. korpusa za komesara vozarskog eskadrona postavila je kapetana Milana Šošu. Bez utvrđenog vremena formiranja, u materijalima iz posljednje godine rata, u nekim korpusima postojale su zaprežne (vozarske) jedinice: bataljoni, divizioni, eskadroni. Prema postojećim podacima, vojna oblast 4. korpusa početkom marta je imala vozarski bataljon (komandant Rujević, polikomesar Mandić), a u to vrijeme takvu jedinicu imala je i vojna oblast 5. korpusa. Polovinom marta, na teritoriji vojne oblasti 6. korpusa sva vojna područja imala su vozarske eskadrone kao samostalne jedinice vojnih područja, koje su bile pod neposrednom komandom vojnih područja, kako je upozoravala komanda vojne oblasti 6. korpusa. I pored toga što je ona imala vrlo jak vozarski divizion i eskadrone u svakom vojnom području, sve potrebe se uvijek nisu mogle zadovoljiti, a u takvim slučajevima se prišlo mobilizaciji zaprežnih kola sa terena, kojima je vršeno prevoženje materijala za opravku objekata na putevima ili su vozila stavljana na raspolaganje operativnim jedinicama. Tako je 27. aprila 1945. mobilisano 100 kola sa zapregama za potrebe 12. udarne divizije, a sljedećeg dana još 103 za potrebe 40 divizije. Ukupan broj mobilisanih kola sa zapregama za jedinice NOV Slavonije u aprilu 1945. bio je 603 kola.
Naredbom Štaba 7. korpusa od 20. aprila 1945. formiran je vozarski divizion u sastavu „Prometne brigade". Za komandanta diviziona određen je Matija Kožar, za zamjenika Ivan Biček, a za politkomesara potporučnik Franc Kolenc. Divizion je imao 64 čovjeka, 36 konja i 31 kola. U maju 1945. na teritoriji vojne oblasti 10. Zagrebačkog korpusa, vozarske jedinice su postojale u vojnim oblastima i u svim vojnim područjima. Vozarski eskadron vojne oblasti 10. korpusa imao je 26 ljudi, 25 konja, 9 kola i 9 pari amova. Moslovačko vojno područje u svom vozarskom eskadronu imalo je 57 ljudi, 15 konja, 6 kola i
6 pari amova, Bjelovarsko 45 ljudi, 49 konja i 23 kola, a Kalničko 24 čovjeka, 57 konja i 9 kola.
Po odluci KP PNO, od početka februara 1945, divizije i brigade moraju imati najmanje po jednu vozarsku četu ili odgovarajući broj tovarnih grla. Budući da je dopušteno da se ove jedinice formiraju prema mogućnosti, u divizijama 8. udarnog korpusa formiraju se vozarski bataljon, različitog sastava. Vozarski bataljon 26. divizije imao je 8 zaprežnih kola i 17 tovarnih konja, u bataljonu 19. divizije bilo je 6 kola i 25 tovarnih konja, a u bataljonu 9. divizije 10 zaprežnih kola i 25 tovarnih konja. Sve ove jedinice potpadale su pod intendanturu divizije. Brigade su u svojim intendanturama imale 5-6 većih kola i 30 -35 tovarnih konja, a u bataljonima je bilo 18-30 tovarnih konja. Upotrebu ovih jedinica planirala je intendatska služba.
Kako formacijom broj kola u sastavu zaprežnih jedinica i komora nije određen, komande su težile da njihov broj bude što veći, što je sve više imalo utjecaja na pokretljivost jedinica. Zbog toga je, po proboju Sremskog fronta, komandant 1. armije naredio da se „zaplijenjena konjska kola mogu zadržavati u jedinicama samo u slučajevima ako jedinici nedostaje broj kola predviđen po formaciji, odnosno prema stvarnoj potrebi jedinice. Sva druga zaplijenjena kola predati Komandi pozadine 1.A.
Korišćena literatura: Biblioteka Ratna prošlost naroda i narodnosti Jugoslavije, Vojnoizdavački zavod
|
