Sećanje na agresiju NATO pakta 1999. godine

[fazan]

Ove godine Milica Rakić iz Batajnice napunila bi 29, bila mlada žena, da su joj zločinci dopustili da odraste. Ali nisu, ubili su je kada je imala samo tri godine, nekažnjeno. Ali nikada neće biti zaboravljeno. Nikada!

Мала Милица би можда данас била мајка неке трогодишње девојчице.

Увек се сетим речи блаженопочившег патријарха Германа, које је изговорио у Јасеновцу, 1984. године: ”Да праштамо морамо, да заборавимо не смемо!”

[Zaslon]

Sinoć je na RTS1 emitovana prva epizoda novog dokumentarnog serijala „Hronologija jednog bombardovanja” . Autorka serijala je već dokazana Slađana Zarić koja je radila više dokumentarnih filmova o prvom svetskom ratu, našoj novijoj istoriji kao i o agresiji 1999 i za neke od filmova je nagrađivana. Serijal će imati 5 epizoda, sinoć je emitovana prva a nije rečeno da li će biti sledeća opet u naredni ponedeljak ili nekog drugog dana. Pored već poznatih priča i događaja autorka serijala rasvetljuje i neke manje poznate ili skroz nepoznate momente iz tih dana, nekoj široj javnosti kojoj vojne teme i nisu u vrhu interesovanja.

Gostovanje autorke na TV i najava emisije

Ko je sinoć propustio da pogleda, može to uraditi preko YouTuba ili u zavisnosti od paketa kabl.televizije vratiti unazad pa pogledati.

[Kubovac]

Za slobodno nebo - NATO agresija na SRJ

[Kubovac]

Za slobodno nebo Srbije - NATO agresija na SRJ

Rad jedinica VOJiN tokom NATO agresije

U toku celog rata jedinice VOJiN (Vazdušno osmatranje javljanje i navođenje) izvršavale su svoj osnovni zadatak, osmatranje vazdušnog prostora SR Jugoslavije i neposrednog okruženja, u skladu sa svojim mogućnostima i emitovanje podataka o situaciji u vazdušnom prostoru drugim delovima RV i PVO. Pritom, koristili su široku lepezu radarskih sistema i zapadnog i istočnog porekla.

Kičmu sistema VOJiN, činili su radarski kompleksi iz porodice S-600, kojih je bilo 9 na brojnom stanju, ali je na dan početka agresije, 6 radarskih kompleta bilo u funkciji. Radi se o britanskom 3D radaru, sasvim dobrih karakteristika, ali stacionarnog tipa. Najsavremeniji radarski sistemi u VJ bili su američki radari AN/TPS-70 i AN/TPS-63. Naša Vojska raspolagala je sa 4 savremena 3D radara AN/TPS-70 od kojih su 2 bila borbeno upotrebljiva na dan početka agresije i 8 radara AN/TPS-63, od kojih su samo 3 bila borbeno upotrebljiva.

Problem kod američkih radara AN/TPS-70 i 63, najviše je bio u istrošenosti predajnih cevi, usled čega je jedan broj radara mogao raditi sa značajno smanjenom snagom i dometom otkrivanja, pa su čuvani u rezervi i kao izvor rezervnih delova. Potrebne predajne cevi je bilo veoma teško nabaviti usled sankcija na naoružanje prema tadašnjoj SRJ i porekla radara (SAD).

U naoružanju VJ, tada se nalazio i osmatrački radar, sovjetske proizvodnje, sa najvećim dometom po daljini i visini, radar P-14, koji je radio u paru sa radarom za merenje visine PRV-11, pa su tako sačinjavali 3D radarsku stanicu. Problem i kod ovog radara je bio stacionarnost i vreme koje potrebno da se radar premesti na novi položaj. U rezervi ili kao pomoćna sredstva, jedinice VOJiN koristile su i sovjetske osmatračke radare P-12 i niskovisinske P-15.

Tokom rata, najveću pouzdanost u radu i otpornost na ometanja ispoljili su američki radari AN/TPS-70 i AN/TPS-63 i sovjetski radari tipa P-12, metarskog područja rada. Daleko manju otpornost i pouzdanost u radu ispoljili su radari iz porodice S-600 (S-605 i S-654 i S-613), kao i sovjetski P-15. Osim ovih, korišteni su i radari SUKL-a (Savezne uprave za kontrolu letenja).

Početna taktička zamisao bila je da se neposredno pre početka i u početnom periodu agresije neprekidno kontroliše vazdušni prostor na prilazima i iznad teritorije SRJ sa kompaktnim radarskim poljem za visine preko 1000 m iznad panonskog, 2500 m iznad brdsko-planinskog i 500 m iznad jadranskog reljefnog regiona i da se u najvećoj meri sačuvaju ljudstvo i sredstva od gubitaka.

U tom smislu, zvuči zaista impozantno da je 126. brigada VOJiN, ostvarila je 2984,57 časova rada u toku rata. Formirana je i mreža vizuelnih osmatračkih stanica VOSt, koja je bila razvijena u centralnoj Srbiji u saradnji sa Hidrometeorološkim zavodom Srbije, dok je na području Vojvodine i u Crnoj Gori razvijena samostalno. Na području Kosova i Metohije nije bilo uslova za njeno uspostavljanje.

U toku rata radarski je otkriveno 28859 formacija (iznad SRJ 6657 od kojih 6658 „X“ – neprijateljske), a mreža VOSt je otkrila 6726 formacija i predala podatke centru VOJIN. Ova mreža davala je i podatke o dejstvu naše PVO prema snagama NATO.

Jedinice VOJiN su vršile stalna manevrisanja. U toku rata posednuto je 165 radarskih položaja od kojih mnogi nisu bili inžinjerijski uređeni zbog brzine posedanja. Demontiranje se odvijalo odmah posle borbenog rada, a montiranje odmah posle marševanja i odmah se prelazilo u naređeni stepen pripravnosti (broj 1, najčešće). Stečena su značajna iskustva iz posedanja neuređenih položaja i njihovog odabira, inžinjerijskih priprema, maskiranja, izrade i oživljavanja lažnih položaja, kao i posedanja u teško pristupačnim zonama. Iako su neuređeni položaji bili teži za posedanje i funkcionisanje, pokazalo se da je po njima bilo manje dejstava nego po uređenim. Na inžinjerijski uređenim položajima sredstva i iskopana zemlja su lakše uočavani iz vazduha nego na položaju koji nije uređivan.

Radarska slika dopunjavana je podacima dobijenim od VOSt-ova koji su takođe uvođeni u sistem automatizacije AS-84. Komunikacija sa VOSt-ovima je ostvarivana preko 2 različite radio mreže i preko žične PTT veze, što je pokazalo otpornost na ometanje. Određena pomoć u otkrivanju dolaska neprijateljske avijacije, dolazila je i od radio-amatera širom tadašnje SRJ, ali i Republike Srpske.

Polovinom rata, narušen je sistem VOJ i delimično je uspostavljen preuzimanjem 7 radara tipa P-15 iz Kopnene vojske. Činjenica da su skoro svi radari P-15 ili uništeni ili oštećeni u toku borbenog rada, predstavlja potvrdu njihovog angažovanja. Komandovanje jedinicama VOJiN u toku rata bilo je centralizovano sa Komandnog mesta brigade, podzemnog objekta „909“ u brdu Straževica i vršeno je neprekidno i pored povremenih narušavanja sistema veza usled dejstava NATO avijacije po stacionarnim čvorištima veze.

Nakon ljudskih gubitaka u početnoj fazi rata, na radaru AN/TPS-63, u radu su korišteni izdvojeni radarski pokazivači i kabine, tako da su izdvojene kabine sa pokazivačima bile udaljene od 100-500 metara dalje od položaja radara. Druge mere zaštite bile su maskiranje, održavanje više ratnih radarskih položaja, rastresiti razmeštaj, marševanje u etapama, korišćenje pasivnih ugaonih reflektora sa odbranu od protivradarskih raketa ili za imitaciju, izrada izdvojenih pokazivača-kabina, dežuranje ljudstva sa zaštitnim prslucima, minimalan broj ljudi u borbenim smenama, daljinsko uključivanje napona na sredstvima i ojačavanje oklopa pojedinih radara. Na svim radnim mestima u smenama, nalazile su se isključivo starešine, a ne vojnici. Naravno, rat je pokazao i otkrio i neke objektivne, ali i subjektivne propuste prilikom rada, ali su dopunskim rešenjima, naporom i većim zalaganjem ljudstva i ti problemi u određenoj meri, koliko je to bilo moguće, prevaziđeni.

Tokom rata, veći broj radarskih uređaja i sistema je pogođeno, trajno ili privremeno onesposobljeno, ali se velikim zalaganjem i željom, stručni kadar sistema VOJiN trudio da se što veći broj radarskih sistema osposobi za rad i vrati u jedinice čim je pre bilo moguće. Iako je šteta na kraju rata na sredstvima radarske tehnike bila značajna i velika, potrebno je reći da su jedinice VOJiN,  samostalno svojim kadrom i tehničkim mogućnostima ali i uz pomoć drugih tehničkih službi, stručnih ustanova, snalažljivih i kreativnih pojedinaca, firmi i preduzeća, već nekoliko godina nakon rata, sistem VOJiN ponovo osposobili tako da je po nekim karakteristikama (iako nešto manje brojnosti u tehnici) imao čak i već borbene mogućnosti nego neposredno pre rata 1999-te.

Ono što posebno treba podvući, jeste da su tokom celog rata iz sistema VOJiN, iz sastava 126. Brigade VOJiN poginula samo 2 oficira i to nažalost mlada potporučnika. Potporučnici su stradali u 06.04.1999. godine u  kabini radara AN/TPS-63 na planini Maljen, kada je protivradarska raketa pogodila njihov radar. Na mestu pogibije mladih oficira, podignut je spomenik. Pored njih, ranjena su još 4 pripadnika jedinice, a 1 je povređen.

Tekst: Zoran Vukosavljević

[Kubovac]

Za slobodno nebo Srbije - NATO agresija na SRJ

Rad ARJ PVO tokom NATO agresije

Vojska Jugoslavije raspolagala je sa 2 osnovna raketna sistema za zadatke PVO teritorije i kapitalnih objekata. To su bili raketni sistemi PVO S-125 Neva-M i 2K12 Kub-M. Ovi sistemi PVO su svoj vrhunac imali u drugoj polovini 60-tih i tokom 70-tih godina prošlog veka i u ratu 1999-te su već bili zastareli sistemi, ali i sistemi koji su i dalje mogli u rukama stručnih posada, neprijatno iznenaditi napadače, pa makar i iz NATO pakta.

Raketne jedinice PVO naoružane sistemom Neva, bile su organizovane kroz 250. Raketnu brigadu PVO, zaduženu za PVO Grada Beograda i okoline i 450. Raketni puk PVO koji je bazirao u Kraljevu i bio zadužen za PVO jugozapadnog dela Srbije. Raketna tehnika je pred rat dovedena u stanje visoke tehničke ispravnosti i pouzdanosti, ali je veći problem predstavljala nedovoljna popunjenost ljudstvom, pogotovo izraženo kod 450. Raketnog puka iz Kraljeva koji je ceo bio u “NA” formaciji, što je značilo da je funkcionisao sa smanjenom kadrovskom popunom i da je za postizanje pune borbene gotovosti bilo neophodno popuniti sva 4 raketna diviziona (osnovne vatrene jedinice) ljudstvom iz rezerve i zatim provesti neko vreme na obuci. Kod beogradske 250. Brigade, 5 od ukupno 8 raketnih diviziona bilo je “A” formacije (kadrovski popunjeni), a 3 diviziona “NA” formacije. Ukupno na brojnom stanju, bilo je 12 raketnih diviziona PVO Neva i još 3 rezervna nišanska radara sa Stanicama za vođenje raketa.

Jedinice PVO Neva, obzirom da su stacionarnog tipa, bile su izložene velikim fizičkim naporima zbog čestog menjanja položaja i manevrisanja, isto kao i kod maskiranja tehnike i postavljanja balvanske zaštite na Stanicama za vođenje raketa, kao i zaštite od vreća sa peskom, guma, starih železničkih pragova i slično. Način borbe je bio gotovo gerilski, uz stalan manevar, maskiranje i obmanjivanje protivnika.  Raketni divizioni sistema PVO Neva izvršili su 142 manevra tokom rata, koristili fizičku zaštitu za ljudstvo i tehniku prilikom borbenog rada, imitatore radarskog zračenja i pasivne reflektore, a koristili su i taktičke šeme tzv. Lažnog lansiranja raketa, uz zračenje elektromagnetne energije nišanskog radara u prostor do najviše 18-20 sekundi, kao i formiranje i “oživljavanje” lažnih raketnih položaja.

Ovakvim nadljudskim naporima, raketni divizioni Neva izvršili su tokom rata ukupno 50 dejstava i tom prilikom su lansirali 93 vođene protivavionske rakete. Sa materijalnim dokazima uništile su 2 NATO aviona i to 27.03.1999. F-117A i 02.05.1999. F-16CG. Pored toga, uz priznanje sa američke strane, pogodili su i oštetili još jedan F-117A i to dana 30.04.1999. Po zvaničnim podacima Komande RV i PVO „prema procenjenim i analiziranim parametrima gađanja i materijalnim dokazima pogodile su još 17 aviona“.

Tokom rata iz upotrebe je izbačeno 7 raketnih diviziona Neva, tako da je po završetku rata, u funkciji bilo 5 raketnih diviziona, od početnih 12 diviziona (i 3 rezervne Stanice za vođenje raketa). Naknadnim popravkama i remontima nakon završetka rata, u sistem PVO ponovo su uključena još 3 raketna diviziona.

Svoje živote na oltar otadžbini, položilo je 6 pripadnika tadašnje beogradske 250. Raketne brigade PVO, dok je ranjeno ukupno 28 pripadnika jedinica naoružanih raketnim sistemom PVO Neva, od čega 15 iz sastava tadašnjeg 450. Raketnog puka PVO i 13 iz sastava tadašnje beogradske 250. Raketne brigade PVO.

Raketne jedinice PVO naoružane sistemom Kub-M, bile su organizovane kroz 5 samohodnih raketnih pukova (srp) I to: 240. Srp PVO iz Novog Sada, 310. Srp PVO iz Kragujevca, 230. Srp PVO iz Niša, 311. Srp PVO iz Prištine i 60. Srp PVO iz Danilovgrada. Svaki raketni puk bio je sastava 4 samohodne raketne baterije, tako da je ukupan broj raspoloživih raketnih baterija bio 20, uz 2 rezervne Radarske stanice osmatranja i navođenja (RStON). Raketni sistem PVO Kub-M je mobilni sistem, sposoban da u vremenu od 5-10 minuta izvrši pripremu za marš iz borbenog poretka i obratno.

Slično kao i kod sistema PVO Neva, jedinice su vodile rat gotovo na gerilski način. Trebalo je posednuti položaj, otkriti cilj i na njega izvršiti dejstvo raketama, uz zračenje radarom od najduže 18-20 sekundi, a zatim u roku od 5-10 minuta izvršiti manevar i skloniti se sa položaja. Samohodne raketne baterije su konstantno bile u manevru i ukupno su izvršile 378 manevara. Koristeći svoju mobilnost i samohodnost, baterije Kub su manevrisale i na znatno većim distancama, formirajući zasede za NATO avione i zatvarajući pravce i sektore koji su se usled narušavanja sistema PVO otvarali za dejstvo NATO avijacije. Takođe su koristile sva raspoloživa sredstva za obmanjivanje protivnika, rad sa imitatorima radarskog zračenja, pasivnim reflektorima i dipolima, postavljanjem maketa i slično.

Jedinice naoružane raketnim sistemom PVO Kub-M, su tokom 1999-te godine dejstvovale 47 puta i lansirale 70 samonavođenih protivavionskih raketa. Nema materijalnih dokaza za obaranje NATO aviona i helikoptera, a jedinice naoružane sistemima Kub-M su po zvaničnim podacima Komande RV i PVO, „prema procenjenim i analiziranim parametrima gađanja i materijalnim dokazima pogodile 13 aviona, 2 helikoptera i 2 bespilotne letelice“.

Tokom rata iz upotrebe je izbačeno 7 samohodnih raketnih baterija Kub-M, tako da je po završetku rata, u funkciji bilo 13 raketnih baterija, od početnih 20 baterija (i 2 rezervna RStON-a). Naknadnim popravkama i remontima nakon završetka rata, u sistem PVO ponovo su uključene još 2 raketne baterije.

Svoje živote položilo je ukupno 19 pripadnika jedinica naoružanih sistemom PVO Kub-M, a ranjeno je 29 pripadnika.

Ukupno u sklopu jedinica strategijske grupacije RV i PVO, u koju ulaze Komanda RV i PVO sa neposredno potčinjenim taktičkim jedinicama, Vazduhoplovni korpus i Korpus PVO, poginulo je 39 pripadnika, ranjeno je 110, a povređeno 7 pripadnika.

Što se tiče lakih raketnih sistema PVO, možemo uočiti relativno dobar uspeh koji su postigle jedinice naoružane sa lakim prenosnim raketnim sistemom Strela-2M, koje su, sa rezultatima jedinica iz sastava RV i PVO, Ratne mornarice i Prištinskog korpusa oborile 3 bespilotne letelice, (najmanje) 14 krstarećih raketa i 2 velika avionska projektila.

Laki prenosni raketni sistem PVO Šilo (Igla), zbog malih količina nabavljenih raketa, korišten je veoma racionalno sa ciljem da se s njim dejstvuje na važnije mete poput aviona A-10 i slično, a i sa ciljem da se sačuva bar izvesna količina za slučaj kopnene invazije snaga NATO. U tom smislu i nije lansiran veliki broj tih raketa, uz obaranje 4 krstareće rakete. Jedinice naoružane lakim raketnim sistemom Strela-1M, uspešno su dejstvovale na 2 bespilotne letelice i na 1 krstareću raketu.

Iz analize dejstava PAT-ova, više uspeha imali su sistemi sa mogućnošću dejstva na nešto većim visinama i većih kalibara, poput PAT-ova L70 Bofors 40 mm i M-53-59/70 "Praga" 30/2 mm. Pritom, PAT 40 mm Bofors je pokazao najbolje rezultate kod obaranja bespilotnih letelica, a PAT 30/2 mm Praga kod obaranja krstarećih raketa. PAT 20/3 mm (kako vučne tako i verzije na BOV-3), ima najslabije mogućnosti za dejstvo po visini i najmanji kalibar topovskih granata, pa je to verovatno jedan od uzroka nešto skromnijih rezultata, pogotovo kada se posmatra dejstvo na bespilotne letelice, čija visina leta je ipak bila „nedostižna“ za mogućnosti ovih PAT-ova.

Tekstovi:
Zoran Vukosavljević
Zoran Vukosavljević

[Boro Prodanic]

PAT 20/3 mm (kako vučne tako i verzije na BOV-3), ima najslabije mogućnosti za dejstvo po visini i najmanji kalibar topovskih granata, pa je to verovatno jedan od uzroka nešto skromnijih rezultata, pogotovo kada se posmatra dejstvo na bespilotne letelice, čija visina leta je ipak bila „nedostižna“ za mogućnosti ovih PAT-ova.

PAT 20/3 iz 110 lad/110 oabr (obalske aretiljerijske brigade) tokom jedne noći u aprilu ili maju 1999. oborili su tri krstareće rakete. Sve tri su ujutro pronađene u Tivatskom polju, s tim što su Crnogorci pokušali da ukradu jednu - trebala im je da izvade eksploziv za ribolov.

Dakle, može se dejstvovati uspešno i sa PAT 20/3.

[Perun]

Znaš li koliko je bilo topova u lad-u i znaš li kako je izgledao ustroj oabr

[Kubovac]

PAT 20/3 iz 110 lad/110 oabr (obalske aretiljerijske brigade) tokom jedne noći u aprilu ili maju 1999. oborili su tri krstareće rakete. Sve tri su ujutro pronađene u Tivatskom polju, s tim što su Crnogorci pokušali da ukradu jednu - trebala im je da izvade eksploziv za ribolov.

Dakle, može se dejstvovati uspešno i sa PAT 20/3.

Naravno da može, ali ipak je domet po visini (1000-1500 metara) u ono vreme bio veoma ograničavajući faktor. Sećam se i da je Rašo pisao da su njegove kolege iz susednih jedinica stalno pucale sa 20/3 mm na avione koji su previsoko i tako "prisiljavali" Rašinu jedinicu sa 40 mm na promenu položaja, što kod Boforsa i nije tako lagan posao... Pa su sve tražili položaje da se malo odmaknu od njih, što opet na onakom skučenom prostoru poluostrva Luštica takođe nije baš lagan posao...

[Boro Prodanic]

Znaš li koliko je bilo topova u lad-u i znaš li kako je izgledao ustroj oabr

110. oabr imala je komandu brigade, komandu stana, dva diviziona topova 130 mm po 16 oruđa, jedan mešoviti divizion 85/88 mm u koji su ulazile obalske baterije Crni Rt i Skočiđevojka te jedna pokretna baterija 85 mm i bateriju od 6 oruđa ZIS 76 mm, lad PVO sa (broj oruđa sam zaboravio, mislim 24 ali nisam siguran) oruđa 20/3, pozadinski bataljon, vod veze.

Zaboravio sam koji kalibar je bio na obalskim baterijama, 85 ili 88 mm, a mešoviti artiljerisjki divizion imao je onda onaj drugi kalibar, 85 ili 88 u pokretnoj bateriji i bateriju ZIS-ova.

[Boro Prodanic]

Mislim sa su stacionarni topovi, u obalskim baterijama bili 88 mm kalibra a pokretna baterija 85 mm.

Brigada je imala oko 140 teretnih vozila: KRAZ 255b (31 kom), FAP 2026, FAP 1314, TAM 4500/5000/5500, TAM 110, nekoliko terenaca i MKŠK za vod veze, Jugo 45 za komandanta brigade.

Dobro se i sećam nakon 30 godina.